O autorze

R1dDlRK4IiZrI1

Obraz przedstawia dojrzałego mężczyznę o pociągłej twarzy. Mężczyzna ma wydatny nos, gęstą brodę i wąsy. Jego włosy są krótkie, proste, zaczesane na prawą stronę. Ubrany jest w surdut, koszulę i krawat.

Adam Asnyk urodził się w 1838 roku w Kaliszu w rodzinie szlacheckiej. Jego ojciec był uczestnikiem powstania listopadowego i zesłańcem. Adam odebrał wszechstronne wykształcenie: studiował m.in. w Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa w Marymoncie (1856), Akademii Medyko‑Chirurgicznej w Warszawie (1857‑1859) oraz na uniwersytetach we Wrocławiu (1859‑1860), w Paryżu (1861) i Heidelbergu (1861‑1862). Za udział w ruchu spiskowym w 1860 roku został na krótko uwięziony w cytadeli. W 1863 roku wrócił do Polski, by wziąć udział w powstaniu styczniowym. Opowiedział się wtedy po stronie kierowanego przez Romualda TrauguttaRomuald TrauguttRomualda Traugutta stronnictwa „czerwonych” i rządu wrześniowego walczącego m.in. o uwłaszczenie chłopów.

Po upadku powstania wyjechał do Heidelbergu, aby ukończyć studia na tamtejszej uczelni. Uzyskał stopień doktora filozofii. Debiutował w 1864 roku, publikując we lwowskim „Dzienniku Literackim”. Od 1870 roku mieszkał i tworzył w Krakowie. Wydawał dziennik „Reforma”. Działał również na polu społecznym i politycznym: był radnym miejskim Krakowa (od 1884 roku), posłem do Sejmu Krajowego Galicji (od roku 1889), współzałożycielem Towarzystwa Szkoły Ludowej w Krakowie.

Popowstańczy pesymizm

W twórczości poetyckiej Asnyka można wyróżnić kilka kręgów tematycznych. Pierwszy z nich, charakterystyczny dla wczesnego, popowstańczego okresu, to liryka przesycona pesymizmempesymizmpesymizmem, będąca próbą rozrachunku z postawami panującymi w czasie powstania styczniowego oraz świadectwem załamania światopoglądu młodego poety (Sen grobów). Klęska, śmierć, smutny los wygnańców - to wszystko składa się na obraz pełen rozpaczy i zwątpienia, spotęgowany bluźnierstwami przeciwko Stwórcy oraz samej ojczyźnie, która była zbyt słaba, by wyzwolić się spod niewoli (Odpowiedź, Julian Apostata). Pojawia się również tęsknota za ustalonym porządkiem rzeczy, za siłą i odrodzeniem, możliwym tylko dzięki odnowie wiary (Pod stopy krzyża). W stylu i sposobie obrazowania popowstańczych wierszy Asnyka odnajdziemy wyraźne ślady twórczości Juliusza Słowackiego.

Drugi krąg tematyczny to liryka erotyczna charakteryzująca się prostotą wypowiedzi i przekazu oraz precyzyjną konstrukcją wiersza. Opisywane uczucie, najczęściej niemożliwe do spełnienia, wydaje się zawieszone gdzieś pomiędzy pierwszym zauroczeniem a bolesnym rozstaniem (Między nami nic nie było, Gdybym był młodszy...). Ważne miejsce w poezji Asnyka zajmuje również refleksyjna poezja filozoficzna, której przykładem jest cykl 30 sonetów Nad głębiami. Pojawiają się tu myśli już głęboko pozytywistyczne, takie jak zaufanie do nauki (scjentyzm), praktycyzm myślowy, realizm, a także koncepcja dziejów oparta na ewolucjonizmie. Dążenie do doskonałości powinno się realizować nie poprzez walkę i przemoc, ale poprzez solidarność i rozwój duchowy całego społeczeństwa.

Powstanie styczniowe

Powstanie styczniowe było polskim powstaniem narodowym przeciwko Imperium Rosyjskiemu. Wybuchło w styczniu 1963 r. i trwało do jesieni 1864 r. Miało charakter wojny partyzanckiej (ponad 1200 bitew i potyczek) koordynowanej przez Tymczasowy Rząd NarodowyRząd NarodowyRząd Narodowy, wyłoniony z konspiracyjnych organizacji niepodległościowych działających przed powstaniem. Przez oddziały powstańcze przewinęło się około 200 000 osób, natomiast jednocześnie w walkach brało udział do 30 000 powstańców.

Na skutek zdecydowanej przewagi wojsk rosyjskich, brutalnych działań wymierzonych przeciwko powstańcom, konfliktom w obrębie dowództwa powstania (podzielonego na konkurujące stronnictwa białych i czerwonych) oraz braku zdecydowanej woli odejścia od anachronicznej koncepcji narodu, wykluczającej 90% społeczeństwa (co doprowadziło do znikomego poparcia wśród chłopów i mieszczan), powstanie poniosło całkowitą klęskę militarną. Jej następstwami były m.in. ostateczne zlikwidowanie autonomii Królestwa Polskiego, wzmożona rusyfikacja społeczeństwa polskiego na terenie zaboru rosyjskiego, akcje represyjne, jak konfiskata majątków uczestników powstania, odebranie praw miejskich wielu miastom, co doprowadziło do ich upadku, oraz zesłanie ponad 60 000 osób na Syberię.

Pośrednim skutkiem wybuchu powstania styczniowego było uwłaszczenie chłopów w zaborze rosyjskim, dokonane przez władze carskie w 1864 roku - między innymi w celu zapobieżenia poparciu powstania przez chłopów. Wobec braku zdecydowania władz powstańczych w kwestii zniesienia pańszczyzny i nadania chłopom wolności osobistej (status chłopów w majątkach szlacheckich był porównywalny ze statusem czarnoskórych niewolników w USA w tym samym okresie), posunięcie to okazało się skuteczne. W dalszej perspektywie uwłaszczenie chłopów umożliwiło jednak formowanie się w ciągu następnych kilku dziesięcioleci nowoczesnego narodu polskiego, obejmującego wszystkie warstwy społeczne, co z kolei stworzyło podstawy do odzyskania niepodległości przez Polskę po I wojnie światowej.

Słownik