Przeczytaj
Cykl życiowy zarodźca malarii
Zarodziec malarii (Plasmodium malariae) to pierwotniak z rodzaju Plasmodium, który przechodzi złożony cykl rozwojowy związany z przemianą pokoleń i zmianą żywiciela. Jego pokolenie bezpłciowe żyje w erytrocytach człowieka – żywiciela pośredniego, a pokolenie płciowe w ciele komara widliszka (Anopheles) – żywiciela ostatecznego. Podczas ukłucia zarażony komar wprowadza do krwi człowieka postacie inwazyjne zarodźca, nazywane sporozoitamisporozoitami, które po przekształceniu w komórkach wątroby i węzłów chłonnych w schizontyschizonty przechodzą schizogonięschizogonię (podział wielokrotny), prowadzącą do powstania amebowatych merozoitówmerozoitów. Merozoity wnikają do erytrocytówerytrocytów, gdzie znów przekształcają się w schizonty i przechodzą schizogonię, czemu towarzyszy rozerwanie krwinek i uwolnienie do krwi toksycznych produktów przemiany materii pasożytapasożyta. Powoduje to wystąpienie objawów choroby – atak malariimalarii. Podczas następnych cykli część merozoitów w zainfekowanych krwinkach przekształca się w gametocytygametocyty, które są wsysane wraz z krwią przez kolejnego komara. W organizmie żywiciela ostatecznego z gametocytów powstają gametygamety. W wyniku zapłodnienia, które zachodzi w jelicie komara, powstaje przetrwalnikowa zygota, nazywana sporocystą, która po okresie spoczynku dzieli się mejotycznie, tworząc pokolenie sporozoitów gotowych do zakażenia żywiciela pośredniego.
Pełny rozwój pasożyta zachodzi tylko w klimacie wilgotnym i gorącym, dlatego też na malarię najczęściej chorują mieszkańcy strefy tropikalnej i subtropikalnej Afryki, Azji i Oceanii, a także Amazonii.
W Polsce choroba ta notowana jest bardzo rzadko, wyłącznie u osób, które zostały zarażone w krajach tropikalnych. Niewielkie ryzyko zachorowania na malarię może się też wiązać z pobytem w południowej Grecji i Turcji, gdyż w tych rejonach również występują komary przenoszące jej zarodźce.
Malaria (inaczej: zimnica) objawia się tzw. napadami zimniczymi: narastającą gorączką (40°C i więcej) z nasilającymi się dreszczami, bardzo obfitymi potami i osłabieniem. Po kilku godzinach temperatura gwałtownie spada, a po krótkim śnie chory ma poczucie niemal pełnego zdrowia. Kolejne napady prowadzą do postępującej niedokrwistości, osłabienia i powiększenia śledziony. Malaria wywoływana przez zarodźca z gatunku Plasmodium falciparum często ma ciężki przebieg, prowadzący niekiedy do zgonu.
Niedokrwistość sierpowatokrwinkowa, inaczej anemia sierpowata, to dziedziczna dominująca choroba genetyczna charakteryzująca się występowaniem krwinek o zmienionym, sierpowatym kształcie, który krwinki przybierają na skutek zamiany aminokwasu glutaminy na walinę w łańcuchu beta hemoglobiny. Objawy kliniczne w tej chorobie występują u osób homozygotycznych pod względem zmutowanego genu, a do najpoważniejszych należą zaczopowanie naczyń włosowatych przez nieprawidłowe krwinki i zawały spowodowane niedrożnością naczyń kapilarnych.
Niedokrwistość sierpowatokrwinkowa jest dziedziczona recesywnie, dlatego osoby, które są nosicielami tylko jednego uszkodzonego allelu nie mają pełnoobjawowej anemii, a posiadają tylko częściowo zniekształcone erytrocyty. Co ciekawe, nosiciele są odporni na malarię! Zmieniony kształt erytrocytów sprawia, że nie mogą być one zaatakowane przez zarodźca malarii.
Słownik
krwinka czerwona, czerwone ciałko krwi; komórka krwi kręgowców zawierająca barwnik oddechowy – hemoglobinę
komórka macierzysta gamety
dojrzała komórka o zredukowanej do połowy liczbie chromosomów w stosunku do pozostałych komórek ciała, służąca do rozmnażania płciowego
choroba pasożytnicza objawiająca się regularnymi nawrotami gorączki i dreszczy, przenoszona przez komary
jednojądrzaste osobniki stanowiące pokolenie bezpłciowe pojawiające się w cyklu rozwojowym niektórych pierwotniaków, charakterystyczne dla sporowców, w tym zarodźców z rodzaju Plasmodium wywołujących malarię
organizm związany (okresowo lub stale) z innym organizmem, który jest jego żywicielem
pierwotniak w stadium rozmnażania się przez schizogonię
wielokrotny podział organizmu występujący u pierwotniaków wolno żyjących i pasożytniczych
haploidalne stadium w cyklu życiowym pierwotniaków pasożytniczych będące czynnikiem infekcyjnym; powstaje przez wielokrotny podział zygoty i jest stadium inwazyjnym pasożyta; po wniknięciu do właściwych mu tkanek czy narządów przekształca się w postać wegetatywną; sporozoity osłonięte otoczką stanowią sporę