Przeczytaj
„Krwawa niedziela” w Petersburgu i rewolucja 1905 r.
Opisz, co się dzieje na ilustracji.
Rozwój przemysłu pociągnął za sobą zmiany w mentalności ludzi, także w Rosji. Przekształcające się społeczeństwo rosyjskie nie miało jednak możliwości wyrażania swoich opinii i potrzeb. Pojawiały się w związku z tym postawy radykalneradykalne: robotnicy żądali poprawy warunków pracy i wprowadzenia ustawodawstwa socjalnego, a chłopi – ziemi. Następcy narodników, socjaliści‑rewolucjoniści, zwani eserowcamieserowcami, dokonywali zamachów terrorystycznych.
Narodnicy i eserowcy
Narodnikami (ros. narod – lud) nazywano część rosyjskich socjalistów utopijnych działających na wsiach w drugiej połowie XIX wieku. Zamierzali oni obalić carat, a za podstawę przyszłego ustroju (tzw. socjalizmu agrarnego) uważali wspólnotę wiejską (ros. obszczina). Socjaliści‑rewolucjoniści, zwani eserowcami, byli partią polityczną założoną w Rosji w 1901 r. przez narodników. Po rewolucji październikowej 1917 r. pozostawali w konflikcie z bolszewikami, którzy rozgromili tę partię na początku lat 20. XX wieku. Eserowcy chcieli przekształcić Rosję w republikę demokratyczną, w której dominowałaby klasa chłopska. Domagali się także konfiskaty ziemi obszarniczej oraz jej socjalizacji, czyli przekazania decyzji o sposobie jej użytkowania wspólnotom wiejskim.
Określ, jak artysta ukazał demonstrantów, a jak żołnierzy. Przeanalizuj strukturę obu grup i zarazem obu stron dramatu.
Rosjanami wstrząsnęła wieść o klęskach w wojnie z Japończykami. W styczniu 1905 r. robotnicy petersburscy wystąpili z petycją do cara. Zawierała ona żądania ustawodawstwa socjalnego, swobód politycznych i zakończenia wojny. Manifestanci pomaszerowali w kierunku Pałacu Zimowego w Petersburgu, nie wiedząc, że Mikołaja II nie było wówczas w stolicy. Robotników niosących krzyże i prawosławne chorągwie policja i wojsko powitały ogniem karabinów. Masakrę tę nazwano krwawą niedzielą. Dopiero wtedy, gdy zginęło tragicznie ponad tysiąc osób, ludzie stracili wiarę w dobrą wolę cara.
Wyjaśnij, dlaczego stał się on symbolem rewolucji.
W całym imperium rosyjskim wybuchały strajki i manifestacje. Rząd stracił kontrolę nad społeczeństwem, rozpoczęła się rewolucja. Celem jednoczącym różnorodne, często skonfliktowane siły rewolucyjne, była walka z samodzierżawiem. Do rewolucji przystąpili wtedy liberałowieliberałowie i eserowcy, rosyjscy socjaldemokraci i przedstawiciele ujarzmionych narodów. Do głównych ośrodków rewolucji należały m.in. ziemie polskie. W czerwcu 1905 r. walki wybuchły w Łodzi. W tym samym miesiącu na krążownikukrążowniku „Potiomkin” zbuntowali się marynarze floty czarnomorskiej. W fabrykach powstawały Rady Delegatów Robotniczych, przejmujące kontrolę nad przedsiębiorstwami. Pod wpływem tak silnych nacisków społecznych cesarz rosyjski w październiku postanowił wydać manifest obiecujący zmianę ustroju. Po raz pierwszy powołano radę ministrów z premierem na czele i parlament – Dumę Państwową, w której najsilniejszą partię stanowili liberałowie – konstytucyjni demokraci, zwani kadetami. W 1906 r., zaledwie po dwóch miesiącach funkcjonowania, car Mikołaj II Romanow rozwiązał I Dumę, gdyż nie akceptował demokratycznych postulatów parlamentarzystów, i powołał na stanowisko premiera Piotra Stołypina.
II Duma rozpoczęła pracę w następnym roku. Fala rewolucyjna opadała. Ludzie byli coraz bardziej zmęczeni bezustannym wiecowaniem, strajkami, demonstracjami i niepewnością. Pragnęli spokoju i bezpieczeństwa. Za datę kończącą rewolucję uważa się rozwiązanie w czerwcu 1907 r. II Dumy przez Stołypina, który oskarżył posłów o przygotowywanie powstania i zamachu na cara.
Reformy stołypinowskie
Rosja po rewolucji była już innym państwem. Trudno jednoznacznie określić jej ustrój: nie można nazwać go autokracjąautokracją, gdyż miała parlament, partie polityczne i legalne stowarzyszenia. Nie była też jednak monarchią parlamentarnąmonarchią parlamentarną, gdyż rząd był zależny od władcy, a nie od parlamentu, tak samo zresztą jak wojsko, policja i dyplomacja. Premier Stołypin zaczął przeprowadzać reformy mające na celu zwiększenie społecznego poparcia dla władzy. Przeważającą część społeczeństwa rosyjskiego stanowili chłopi. Po zniesieniu pańszczyzny na wsi rosyjskiej nadal funkcjonowała instytucja wspólnoty gminnej (obszczina). Reforma Stołypina zezwalała chłopom na występowanie ze wspólnot, by mogli stać się indywidualnie gospodarującymi rolnikami, a zamożniejsi mogli kupować ziemię.
Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DgfpWoAY3
Film nawiązujący do „Krwawej niedziela” w Petersburgu i rewolucji 1905 roku.
Indeks dolny Wyjaśnij, dlaczego car zdecydował się wprowadzić reformy. Indeks dolny koniecWyjaśnij, dlaczego car zdecydował się wprowadzić reformy.>
Rewolucja 1905 r. a sytuacja międzynarodowa
Kiedy przez Rosję przetaczała się fala rewolucji, w Europie, a zwłaszcza na Bałkanach sytuacja międzynarodowa stawała się coraz bardziej napięta. W czerwcu 1903 r. w Serbii doszło do zamachu stanu. Akceptowany przez Austro‑Węgry król Aleksander I został zamordowany. Na serbskim tronie zasiadł Piotr I Karadziordziewić, zwolennik koncepcji Wielkiej Serbii, w które będą żyli wszyscy Słowianie południowi. Pierwszym krokiem ku zjednoczeniu miało być połączenie z Bośnią i Hercegowiną, leżącą ówcześnie w granicach Imperium Osmańskiego. W konflikt włączyła się Rosja, popierająca ambicje Serbii. Car liczył na uzyskanie swobodnego dostępu do Morza Śródziemnego i osłabienie Austro‑Węgier oraz Turcji. W latach 1906‑1909 wybuchł konflikt gospodarczy pomiędzy Serbią a Austro‑Węgrami, tzw. świńska wojna, gdy Wiedeń wprowadził embargo na serbskie towary. Rosja wspierała Serbię, co groziło wybuchem otwartej wojny tych dwóch krajów z Austro‑Węgrami. W tym samym czasie w Turcji trwała rewolucja młodoturecka. Cesarz Franciszek Józef wykorzystał sytuację i 5 października 1908 r. ogłosił aneksję Bośni i Hercegowiny. Tego samego dnia niepodległość od Turcji ogłosiło Księstwo Bułgarii. W bałkańskim kotle wrzało. Serbia podpisała układ z Czarnogórą, a Austro‑Węgry sprzymierzyły się z Turcją, proponując jej odszkodowanie oraz przekazanie Sandżaku Nowopazarskiego, regionu na pograniczu Serbii i Czarnogóry. Osmanowie zgodzili się, również Rosja, zmęczona wojną z Japonią oraz rewolucją 1905 r. musiała nieco ustąpić. Ryzyko wojny zostało zażegnane, nie na długo jednak.
Słownik
(gr. autos - sam, kratos - władza) system rządów, gdzie cała władza należy do jednego człowieka, a społeczeństwo nie ma nad tym kontroli
członek partii socjalistów‑rewolucjonistów utworzonej na przełomie 1901 i 1902 r. w Rosji
określenie na sytuację geopolityczną na Półwyspie Bałkańskim, która miała tam miejsce od połowy XIX wieku, wynikającą ze sprzecznych interesów politycznych państw Półwyspu Bałkańskiego oraz ingerujących w ten rejon mocarstw, a także różnic etniczno‑religijnych i wzajemnych roszczeń terytorialnych
okręt wojenny silnie opancerzony i uzbrojony, mogący pływać daleko od własnych baz
zwolennik liberalizmu w polityce lub w gospodarce
forma rządów, gdzie władzę sprawuje parlament oraz rząd, a monarcha ma jedynie funkcję reprezentacyjną
Armeńczycy, nazwa własna Haj, naród tworzący podstawową ludność Armenii
bezkompromisowość i stanowczość; w polityce: kierunek zmierzający do wprowadzenia zasadniczych zmian w życiu społecznym lub politycznym
Słowa kluczowe
krwawa niedziela, kocioł bałkański, Piotr Stołypin, ziemie polskie pod zaborami, Polacy pod zaborami, rewolucja 1905 r.
Bibliografia
Pajewski J., Historia powszechna 1871–1918, Warszawa 2001.
Sobczak J., Mikołaj II. Ostatni car Rosji, Warszawa 2003.
Wiek XIX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, oprac. S. B. Lenard, M. Sobańska‑Bondaruk, Warszawa 2001.