Źródła

Pascala traktuje się jako następcę Kartezjusza, jednakże – pod wpływem jansenistówjansenizmjansenistów – w swych poglądach filozof nawiązuje w większym stopniu do św. Augustyna i wyraźniej zaznacza się stanowisko fideistyczne i mistyczne. Duży wpływ na poglądy Pascala wywarła także postawa sceptyczna Michela de Montaigne'a.

Wpływ i recepcja

Nawiązania do Pascala odnajdziemy u wielu późniejszych filozofów, wśród których warto wymienić Bergsona (intuicjonizmintuicjonizmintuicjonizm), przedstawicieli psychoanalizypsychoanalizapsychoanalizy, przede wszystkim zaś tych, których określa się jako egzystencjalistówegzystencjalizmegzystencjalistów, a dla których istotne było ujęcie tragizmu i paradoksów ludzkiej egzystencji (Kierkegaard, Jaspers, Sartre).

R1T76TCCVDcKl

Zdjęcie przedstawia starszego mężczyznę. Ma pociągłą twarz, krótko przystrzyżone wąsy, gęste brwi oraz melonik na głowie. Ubrany jest w surdut.

R1eFcOtj0Mudj

Zdjęcie przedstawia rzeźbę popiersia mężczyzny. Ma zaczesane do tyłu włosy oraz bokobrody. Przy ustach widoczne są bruzdy. Mężczyzna ubrany jest w surdut.

Rz0MTLNASwWpz

Zdjęcie przedstawia starszego mężczyznę. Ma krótkie, zaczesane do tyłu, siwe włosy. A jego twarzy widoczne są lekko zarysowane zmarszczki. Mężczyzna ubrany jest w garnitur. Siedzi przy biurku.

Rm141HqZVqTJU

Zdjęcie przedstawia po lewej stronie kobietę w garsonce i ze spiętymi chustą włosami, po środku dojrzałego mężczyznę w garniturze, z krótkimi włosami i okularami, a po prawej również dojrzałego mężczyznę z krótkimi włosami, zmarszczkami na twarzy oraz w garniturze. Wszyscy siedzą na krzesłach. Mężczyzna po środku przemawia do stojącego obok mikrofonu.

Pascal w Polsce

Polska recepcja Pascala nie różni się od zachodniej. Ponieważ myśliciel ten nie stworzył spójnego systemu, jego myśl oddziaływała raczej spontanicznie, bardziej na artystów niż filozofów. Dodajmy, że Myśli zostały przełożone na język polski dopiero w 1921 r.

Pascal w literaturze i kulturze

Pomiędzy poglądami Pascala a epoką baroku, w której żył, można odnaleźć wiele analogii. Myśl Pascala o tyle wyrastała z atmosfery epoki, ile ją współtworzyła. Warto przywołać analogie pomiędzy XVII‑wieczną poezją mistyczną (szczególnie silny jej nurt wystąpił w Hiszpanii) a mistycyzmem Pascala. W Polsce tworzyli w tym duchu m.in. Mikołaj Sęp Szarzyński, Daniel Naborowski, Mikołaj Grabowiecki czy Zbigniew Morsztyn. Myśl Pascala weszła z czasem do kanonu tekstów filozoficznych, dlatego inspirowała w późniejszych czasach tych twórców, dla których istotny był problem rozdartej egzystencji człowieka. Ze szczególnym nasileniem problematyka ta uwidoczniła się w twórczości romantyków, w Polsce dla przykładu można przywołać Wielką Improwizacją z III części Dziadów Mickiewicza czy mistyczny wiersz Zachwycenie Słowackiego, przypominający Pamiątkę Pascala. Na świadectwo Pascala jako „duchem dotkniętego apostoła” powoła się też autor Kordiana w swym Kazaniu na Dzień Wniebowstąpienia.

Również w późniejszej literaturze inspiracje Pascalowskie są widoczne, przede wszystkim u tych pisarzy, którzy, związani z myślą chrześcijańską, poszukiwali drogi człowieka do Boga (Dostojewski, Bernanos). Pascal ważny był także dla pisarzy egzystencjalistów, którzy odsłaniali absurdalność egzystencji człowieka (Sartre, Camus). Do myśli Pascala nawiązują niejednokrotnie poeci współcześni, m.in.: Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, ks. Jan Twardowski.

Słownik