Turystyka obejmuje ogół czynności osób podróżujących w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych oraz przebywających poza swoim codziennym otoczeniem nie dłużej niż rok bez przerwy.

TurystykaturystykaTurystyka to obecnie jedna z najbardziej dochodowych dziedzin gospodarki. Dla wielu krajów jest głównym źródłem dochodów. Corocznie miliony ludzi korzystają z usług turystycznych, podróżując po własnym kraju lub odwiedzając inne państwa. Aby turystyka mogła się rozwijać, musi istnieć odpowiednia baza turystyczna, hotele, punkty gastronomiczne, sieć dróg i usług. Powstawanie nowych obiektów turystycznych bardzo ingeruje w środowisko przyrodnicze, a sam rozwój tej dziedziny może mieć zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki – negatywne zwłaszcza dla środowiska przyrodniczego. Rozwój turystyki, zarówno w układzie globalnym, jak i lokalnym, determinowany jest przez wiele czynników, jednak to właśnie naturalne walory stanowią zasadniczy element podaży turystycznej. To do niego zazwyczaj dostosowuje się pozostałe jej elementy. Środowisko przyrodnicze stanowi podstawę dla przemysłu turystycznego.

Analizując wpływ turystyki na środowisko przyrodnicze, należy zwrócić uwagę na pojęcia chłonności i pojemności turystycznej. Chłonność turystyczna to maksymalna liczba osób uczestniczących w ruchu turystycznym, które mogą przebywać w tym samym czasie na danym obszarze, nie powodując przy tym degradacji środowiska przyrodniczego. Pojemność turystyczna natomiast jest to ogólna pojemność bazy noclegowej, gastronomicznej i towarzyszącej, która określa maksymalną liczbę uczestników ruchu turystycznego mogących równocześnie korzystać z poszczególnych urządzeń, nie przyczyniając się do dezorganizacji życia społeczno‑gospodarczego oraz poziomu podaży usług turystycznych.

Indeks dolny Źródło: E. Mazur, Leksykon turystyki i krajoznawstwa, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2000. Indeks dolny koniec_{Źródło: E. Mazur, Leksykon turystyki i krajoznawstwa, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2000.}

Przestrzeń turystyczna to ta część przestrzeni geograficznej, w której występuje zjawisko ruchu turystycznego. Stanisław Liszewski w 1995 roku wyróżnił trzy rodzaje przestrzeni geograficznej: realną (która odnosi się do przestrzeni zagospodarowanej przez infrastrukturę bazy hotelowej, gastronomicznej oraz towarzyszącej), funkcjonalną (czyli taką, która przedstawia aktywność człowieka w przestrzeni geograficznej) oraz percypcyjną (która nawiązuje do realnych wyobrażeń przestrzeni turystycznej – zarówno indywidualnych, jak i grupowych).

Turystyka zrównoważona (zwana turystyką odpowiedzialną) wpisuje się w koncepcję zrównoważonego rozwoju i polega na jak największym zminimalizowaniu negatywnego oddziaływania turystyki na środowisko naturalne oraz kulturę lokalną, przy jednoczesnym tworzeniu możliwości zatrudnienia dla lokalnych mieszkańców. Turystyka ta opiera się na dążeniu do rozwoju regionu i promowaniu lokalnych walorów kultury, cały czas mając na uwadze poszanowanie zasobów przyrody i społeczno‑kulturalnych tradycji społeczności. Zjawisko turystyki zrównoważonej jest bardzo pożądane na terenach peryferyjnych, gdzie rosnące zapotrzebowanie na turystykę przekłada się na tworzenie nowych miejsc pracy, a w efekcie wzrost zatrudnienia wśród społeczności lokalnej. Tereny te są, z racji swojego położenia, najbardziej atrakcyjne i posiadają największy potencjał do rozwoju tego typu turystyki. Pokrewnym pojęciem do turystyki zrównoważonej jest ekoturystyka, która jest ruchem turystycznym opierającym się na zachowaniu trwałego, zrównoważonego rozwoju zasobów oraz walorów turystycznych.

Indeks dolny Źródło: A. Sulżyńska, Turystyka zrównoważona, natura.ceo.org.pl (dostęp 21.07.2021). Indeks dolny koniec_{Źródło: A. Sulżyńska, Turystyka zrównoważona, natura.ceo.org.pl (dostęp 21.07.2021).}

Turystyka masowa to taki rodzaj turystyki, który skupia rzesze turystów w jednym miejscu i w tym samym czasie.  Turystyka masowa narusza równowagę w przyrodzie i nie zważa na degradację środowiska. Jej przeciwieństwem jest turystyka alternatywna, ekoturystyka, czyli taka, która jest związana ze środowiskiem przyrodniczym, zawiera elementy edukacji ekologicznej, przyczynia się do ochrony środowiska. Dzięki koncepcji ekorozwoju istnieją też pozytywne skutki rozwoju turystyki.

Pozytywne skutki rozwoju turystyki

• zapewnienie harmonii ekosystemów przyrodniczych i odrębności kulturowej lokalnych społeczności,

• źródło środków finansowych przeznaczonych na ochronę dziedzictwa przyrodniczego i kulturalnego,

• zwiększenie świadomości ekologicznej wśród turystów,

• ustalenie granic zagospodarowania obszarów dzikich, wyznaczanie szlaków do poruszania się, określenie dopuszczalnych emisji zanieczyszczeń wody i powietrza,

• tworzenie rezerwatówrezerwat przyrodyrezerwatów i parków narodowych,

• ochrona obiektów atrakcyjnych turystycznie i ich okolic,

• obejmowanie zakazem lokalizowania przedsiębiorstw zanieczyszczających środowisko, a także promowanie ekologicznych środków transportu.

Negatywne skutki rozwoju turystyki

• zmiany w krajobrazie poprzez budowę hoteli czy innej infrastruktury turystycznej (mniejsza powierzchnia terenów zielonych, zwiększona gęstość zabudowy),

• degradacjadegradacja środowiskadegradacja powierzchni ziemi oraz wycinka ogromnej ilości lasów pod budowę hoteli, ośrodków turystycznych i infrastruktury turystycznej,

• zwiększenie zużycia energii elektrycznej – według badań turysta zatrzymujący się w hotelu zużywa przeciętnie o 30% energii więcej od lokalnego mieszkańca,

• zwiększone zużycie wody – przemysł turystyczny zużywa ogromne ilości wody dla potrzeb hoteli – może to w przyszłości doprowadzić do deficytu wody w wielu miejscach na świecie,

• erozja gleby oraz zwiększone zagrożenie lawinowe i powodziowe,

• zanieczyszczenie wody poprzez odprowadzanie ogromnej ilości ścieków przez hotele, zwłaszcza w sezonie turystycznym,

• produkcja nadmiernej ilości odpadów,

• zwiększone zanieczyszczenie powietrza poprzez emisje spalin ze środków transportu (samolotów, autokarów, samochodów, pociągów),

• niszczenie różnorodności biologicznej,

• niszczenie szaty roślinnej poprzez zadeptywanie,

• zakłócenie egzystencji flory i fauny – nadmierny hałas,

• przekształcenie linii brzegowej mórz i oceanów,

• wprowadzanie gatunków synatropijnych,

• powstawanie gęstej zabudowy, często niedopasowanej do krajobrazu oraz tradycyjnej zabudowy otoczenia, sąsiednich budynków, brak ładu architektonicznego,

• zastępowanie naturalnej roślinności terenami użyteczności publicznej (np. parkami, polami golfowymi).

Słownik