Węglowodory aromatyczne to związki organiczne, zawierające w cząsteczce sześcioczłonowy pierścień aromatyczny lub układ kilku pierścieni, do których mogą być podłączone podstawniki alkilowe lub arylowe. Węglowodory aromatyczne otrzymuje się poprzez rafinację ropy naftowej lub destylację smoły. Węglowodory aromatyczne znajdują zastosowanie w wielu dziedzinach przemysłu, stanowią składnik paliw, używane są jako rozpuszczalniki czy jako substraty do produkcji polimerów, w tym nylonu bądź styrenu. Najprostszym węglowodorem aromatycznym jest benzen.

Substancje zawierające pierścień benzenowy występują zarówno u zwierząt, jak i roślin. Te ostatnie mogą syntetyzować pierścień benzenowy z tlenku węgla($\text{IV}$), wody i materiałów nieorganicznych. Zwierzęta za to nie mogą zsyntetyzować związków aromatycznych, zatem muszą je pozyskiwać z pożywienia. Fenyloalanina, tyrozyna i tryptofan (niezbędne aminokwasy) oraz witaminy K, B2 (ryboflawina) i B9 (kwas foliowy) to przykłady związków, które zawierają pierścień benzenowy. Wiele ważnych leków ma również pierścień benzenowy. Ponadto heterocykliczne związki aromatyczne, o atomie innym niż węgiel, mają również unikalne i istotne z medycznego punktu widzenia właściwości. Poniżej przedstawione zostały dobrze nam znane z ich zastosowania związki, które są związkami aromatycznymi.

Ksyleny to bezbarwne, lotne i palne ciecze, otrzymywane przez destylację ropy naftowej. Ksyleny stosuje się jako rozpuszczalniki farb, lakierów i klejów w pracowniach histopatologicznych do odwadniania próbek biologicznych, w celu ich utrwalenia, a także w przemyśle, jako surowce do produkcji żywic, kwasu benzoesowego i ftalowego.

Aromatyczne związki nitrowe posiadają szereg zastosowań. Przykładowo $2$,$4$-DNPH
($2$,$4$-dinitrofenylohydrazyna) jest odczynnikiem stosowanym w laboratoriach do identyfikacji związków karbonylowych oraz do wykrywania obecności grupy karbonylowej.

R1BuxEXc49xrq1

Ilustracja przedstawia cząsteczkę fenolu, który stanowi: sześcioczłonowy pierścień aromatyczny składający się z atomów węgla. Jeden z atomów węgla w pierścieniu podstawiony jest grupą hydroksylową $\text{OH}$.

Fenol stosowany jest do przygotowania kosmetyków, w tym kremów do opalania i farb do włosów. W chirurgii plastycznej służy jako eksfoliator, złuszczający martwe komórki naskórka. Nakłada się go także na łożysko paznokcia, aby zapobiec jego odrastaniu. Poza tym stanowi istotny element w kosmetologii w przypadku głębokiego peelingowania skóry. Wykorzystuje swoją właściwość do spalania górnej warstwy naskórka.

Istnieje również specjalny preparat do dezynfekcji przedmiotów i powierzchni w pomieszczeniu, narzędzi i bielizny. Pod nadzorem lekarza fenol stosuje się w leczeniu kłykcin kończystychkłykciny kończyste (inne nazwy: brodawki weneryczne, brodawki płciowe)kłykcin kończystych, ropnych ran, liszajca, zapalenia mieszków włosowych, ropnych ran i innych chorób skóry. Roztwór, w połączeniu z zielonym mydłem, służy do dezynfekcji pomieszczeń, moczenia ubrań. Po zmieszaniu go z naftą lub terpentyną, uzyskuje się właściwości dezynsekcji. Ponadto fenole są głównymi składnikami niektórych popularnych leków: aspiryny, purgenu, leków do leczenia gruźlicy, chorób grzybiczych i różnych środków antyseptycznych, jak kseroformu.

Słownik

Bibliografia

Dudek‑Różycki K., Płotek  M., Wichur T., Węglowodory. Repetytorium i zadania, Kraków 2020.

Dudek‑Różycki K., Płotek M., Wichur T., Kompendium terminologii oraz nazewnictwa związków organicznych. Poradnik dla nauczycieli i uczniów, Kraków 2020.

McMurry J., Chemia Organiczna, cz. 3, Warszawa 2003.

Mastalerz P., Chemia Organiczna, Wrocław 2000.

Kuprowicz J., Chemia Organiczna, Lublin 1995.

Patrick G., Chemia Organiczna. Krótkie wykłady, Warszawa 2002.