R5augNMtECSf7

Ilustracja przedstawia mapę świata, na której znajdują się kontynenty. Na Oceanie Atlantyckim, pomiędzy Afryką i Amerykami zaznaczona jest duża wyspa z napisem Atlantyda.

Pierwszym wątkiem Platońskiej opowieści o Atlantydzie jest opisana w Timaiosie historia pradawnych Aten przekazana przez SolonaSolonSolona, jednego z siedmiu mędrców, który, przebywając w Egipcie, miał usłyszeć ją z ust kapłana egipskiego. W waszej ziemi – mówił kapłan Solonowi – mieszkał najpiękniejszy i najlepszy rodzaj ludzi, od którego pochodzisz i ty, i całe wasze dzisiejsze państwo. Bo zostało wtedy trochę tego nasienia, ale wy o tym nie wiecie. Dlatego że ci, co pozostali, przez wiele pokoleń ginęli, głosu nie umiejąc zamykać w litery. Istniało swojego czasu, Solonie, przed największym potopem państwo, które dziś jest państwem ateńskim, wielka potęga militarna i w ogóle prawa miało znakomite. Miało dokonać czynów najpiękniejszych i wytworzyć ustroje najlepsze ze wszystkich, o jakich nas dziś pod słońcem wieści dochodząIndeks górny 1¹1Indeks górny 1¹.

RTclptNzVM5Jm1

Grafika przedstawia morze, z którego wyłaniają się skały i zarysy budynków. Widać błyskawicę uderzającą w taflę wody. Na pierwszym planie widoczna jest także postać nagiej kobiety, trzymającej w lewej dłoni gołębia.

Następnie kapłan wymienia szereg rozwiązań społecznych, które, wdrożone w owym państwie przetrwały do dzisiaj i służą lub mogą służyć państwu ateńskiemu –  wspomina m.in. o społecznej strukturze, stanowieniu dobrych praw i uprawianiu pożytecznej wiedzy. Wszystkie wspaniałe przymioty owi Praateńczycy zawdzięczali pochodzeniu od HefajstosaHefajstosHefajstosa i AtenyAtenaAteny – założycieli państwa. Tameście więc siedzieli, kontynuuje kapłan, rządząc się takimi prawami i jeszcze lepsze mając – w każdej dzielności przewyższaliście wszystkich ludzi; rzecz prosta, bo i krew boską macie, i wychowanieIndeks górny 2²1Indeks górny 2².

Dzieje dawnych Aten zawierają również historię jej starcia z Atlantami. Wedle tegoż kapłana na wyspie na morzu Atlantyckim przed wejściem zwanym Słupami HeraklesaSłupy HeraklesaSłupami Heraklesa, powstało wielkie i podziwu godne mocarstwo pod rządami królów, władające nad całą wyspą i nad wieloma innymi wyspami i częściami lądu stałego (…). Więc ta cała potęga zjednoczona próbowała raz jednym uderzeniem ujarzmić wasz i nasz kraj i całą okolicę Morza Śródziemnego. Wtedy to, Solonie, objawiła się wszystkim ludziom potęga waszego państwa: jego dzielność i siła. Wasze państwo stanęło na czele wszystkich, zachowało równowagę ducha, rozwinęło sztuki wojenne (...), pokonało najeźdźców i wzniosło pomnik zwycięstwa...Indeks górny 3³1Indeks górny 3³

R1HAx5vZHSkc51

Zdjęcie przedstawia mężczyznę w średnim wieku. Jego twarz jest owalna, nos mały, oczy głęboko osadzone. Mężczyzna ma ciemne, krótkie, nieznacznie falujące włosy. Ubrany jest w koszule, kamizelkę i garnitur. Pod szyją ma zawiązaną muchę.

RmBSrxvmPkKe11

Obraz przedstawia mężczyznę jadącego rydwanem. Rydwan jest ciągnięty przez dwa stwory, które mają przód podobny do konia, a tył do konika morskiego. Mężczyzna trzyma w prawej ręce trójząb, w lewej ręce lejce.

Wątki powyższe należy uważać za ilustrację i pochwałę Platońskiej koncepcji państwaIndeks górny 4⁴plIndeks górny 4⁴. Koncepcja ta jest w przytoczonych fragmentach Timaiosa wzbogacona o mit założycielskimit założycielskimit założycielski, czyli boski rodowód Aten, oraz o chwalebną historię, którą symbolizuje pokonanie Atlantów.

Motyw Atlantydy nie wyczerpuje się jednak w powyższej opowieści. W późniejszym dialogu, Kritias, Platon opowiada nam odrębnie historię Atlantydy, kreśląc obraz wspaniałej, założonej przez Posejdona krainy. Była to wyspa święta, piękna i przedziwna – w obfitości nieprzebranej, bogato wyposażona w dobra przyrody, na której zbudowano, szczegółowo opisany przez Platona, system budowli lądowych i wodnych. Opisuje też Platon system wojskowy, religię, obyczaje oraz system władzy panujące na Atlantydzie. Boskie pochodzenie wyspy i jej mieszkańców sprzyjało rozwojowi i szczęśliwemu życiu. Wszelako w nich cząstka boża wygasła, dlatego że się często z wieloma pierwiastkami ludzkimi mieszała, i ludzka natura zaczęła brać górę, wtedy już nie umieli znosić tego, co u nich było, zrobili się nieprzyzwoici i kto umiał patrzeć, ten widział już ich brzydotę, kiedy zatracali to, co najpiękniejsze, pośród największych dóbr. Tym, którzy nie potrafią dojrzeć życia naprawdę szczęśliwego, wydawało się właśnie wtedy, że są osobliwie piękni i szczęśliwi, kiedy ich napełniała chciwość niesprawiedliwa i potęga. Otóż bóg bogów, Zeus, królujący zgodnie z prawami, umiał dojrzeć taki stan rzeczy, zobaczył, że się marnuje ród, który był jak się należy, więc karę im wymierzyć postanowiłIndeks górny 5⁵5Indeks górny 5⁵. Zeusową karą było prawdopodobnie nagłe zapadnięcie się Atlantydy do morza, o którym Platon wspomina w Timaiosie.

Można przypuszczać, że Platon chciał dać w historii Atlantydy wyraz charakterystycznej dla kultur starożytnych idealizacji przeszłości. Boski rodowód Atlantydy gwarantuje doskonałość społecznego porządku wprowadzonego na wyspie, gdzie jednak w miarę upływu czasu biorą w mieszkańcach górę ludzkie przywary. Czas jest czynnikiem destrukcyjnym. Być może – zważywszy podobnie boski rodowód Aten – Platon formułuje w ten sposób przestrogę kierowaną do sobie współczesnych, którzy jego zdaniem nie pojmują, jakie są warunki utrzymania dobrego państwa. Świadectwa sceptycznego stosunku  Platona do współmieszkańców znajdujemy w dialogu Państwo – kto dostał boską naturę i dlatego nie znosi nieuczciwości, albo się nauką zajął i dlatego trzyma się od nieuczciwości z daleka – ale poza tym nikt nie jest z dobrej woli uczciwy (…). Coś bardzo boskiego w was jest, jeżeli nie wierzycie, że nieuczciwość lepsza jest od uczciwościIndeks górny 6⁶panIndeks górny 6⁶.

R1aolhc7BYpbw

Zdjęcie przedstawia starożytne budowle i posąg, które znajdują się pod wodą.

Należy sądzić, że utrzymanie boskiej natury nie jest – według Platona – związane z religijnością w sensie wiary i kultu bogów. Z punktu widzenia Platona posiadanie boskiej natury jest warunkiem bycia uczciwym czy sprawiedliwym, ale wiąże się ono bardziej z uprawianiem filozoficznej mądrości. Podobnie jak w innych miejscach systemu Platońskiego, tak i tutaj waga filozofii podkreślona jest poprzez jej pokrewieństwo z boskością. Można zaryzykować wniosek, że filozofowanie jest tym, czego nie może zabraknąć Ateńczykom, jeśli nie chcą, aby ich państwo uległo degeneracji.

Platon niewątpliwie był szczery w swoim pragnieniu ugruntowania pomyślności ateńskiego państwa. Chociaż dzieli nas od niego ponad dwadzieścia wieków, warto zapytać, czy współczesna nam kultura zawiera podobne przekazy, na przykład mity założycielskie. Czy należy kultywować dzieje w imię „krzepienia serc”, choć na przekór wiedzy historycznej, i czy zawsze jest to  równie szczery wysiłek, jak Platoński?

Solon

R1KLhidBkQQKD

Zdjęcie przedstawia płaskorzeźbę, na której znajduje się prawy profil mężczyzny. Mężczyzna jest w średnim wieku, ma gęste, falujące włosy i brodę i wąsy. Wokół płaskorzeźby umieszczony jest wieniec laurowy. Pod płaskorzeźbą widnieje napis Solon.

Solon (640–ok. 560 p.n.e.) słynny ateński ustawodawca i poeta, który swymi reformami na początku VI wieku p.n.e. zapoczątkował przemiany demokratyczne. Po śmierci został zaliczony do grona siedmiu największych mędrców.

Hefajstos

Rc7UTn3xKzO7Y

Zdjęcie przedstawia malowidło ze starożytnej, greckiej wazy. Widać na nim dwie postacie. To siedzący mężczyzna z młotkiem w ręku, który podaje młodej kobiecie z tarczą hełm.

według mitologii greckiej bóg ognia

Atena

RUf0w8gf8gIen

Zdjęcie przedstawia marmurową rzeźbę, Jest to postać kobiety w długiej sukni, która trzyma w prawej ręce oszczep. U jej stóp wije się wąż. Kobieta ma na głowie hełm.

według mitologii greckiej bogini mądrości

Słupy Heraklesa

R1Frjpfv7ybbj

Zdjęcie przedstawia pomnik Słupów Heraklesa. Widoczne są dwie kolumny, pomiędzy którymi znajduje się koło z mapą świata i napisem The Modern World.

starożytna nazwa Gibraltaru

Słownik