Przeczytaj
SonetySonety odeskie Adama Mickiewicza powstały w latach 1825–1826 podczas pobytu wieszcza w Odessie i Moskwie. Cykl poetycki, składający się z 22 utworów, został wydany w Moskwie w 1826 roku, razem z Sonetami krymskimi. Mickiewicz sięgnął po gatunek sonetu, który zrodził się we Włoszech w XIII wieku. Twórcy romantyczni znali słynne Sonety do Laury włoskiego poety Francesca Petrarki, które stały się wzorem kunsztownego mówienia o miłości. Wiemy, że Mickiewicz czytał je w oryginale, oprócz nich tłumaczył także kanconykancony Petrarki.
Czesław Zgorzelski pisze na temat cyklu odeskich sonetów Mickiewicza:
O sonetach odeskichZnać w nim rękę sztukmistrza, który nie zamierza bynajmniej ukryć swego działania. Wręcz odwrotnie: chodzi mu wyraźnie o poetyckie ujęcia, o kunsztowną literacką oprawę utworów. Odzywa się w tej grupie sonetów bogata tradycja kilku stuleci, dźwięczą echa petrarkowskiejpetrarkowskiej metody w ujmowaniu smutków i rozkoszy idealnej miłości.
Źródło: Czesław Zgorzelski, O sonetach odeskich, [w:] tegoż, O sztuce poetyckiej Mickiewicza, Próby zbliżeń i uogólnień, Warszawa 1976, s. 237.
Sonety odeskie zawierają teksty w pewnym stopniu inspirowane Sonetami do Laury Francesca Petrarki. Mickiewicz w swoim cyklu świadomie i konsekwentnie nawiązywał do formy klasycznego sonetu włoskiego, a całość poprzedził zapisanym w języku oryginału mottem zaczerpniętym z sonetu Petrarki: quand'era in parte altr'uom da quel ch'io sono (kiedy byłem po części innym człowiekiem, niż dzisiaj
). Bohaterka kilku utworów Mickiewicza nosi wręcz imię i cechy Laury; niektóre z nich to parafraza wierszy włoskiego mistrza (m.in. sonety Błogosławieństwo, Ranek). Dlatego też Sonety odeskie można uznać za jedną z romantycznych prób modernizacji petrarkizmu, czyli prądu w liryce europejskiej, który dążył do naśladowania stylu poezji Petrarki. Utwory włoskiego poety stały się bowiem dla Mickiewicza wzorcem sonetu miłosnego i źródłem inspiracji.
Do LauryLedwiem ciebie zobaczył jużem się zapłonił,
W nieznanym oku dawnej znajomości pytał;
I z twych jagódjagód wzajemny rumieniec wykwitał,
Jak z róży, której piersi zaranekzaranek odsłonił.Ledwieś piosnkę zaczęła, jużem łzy uronił,
Twój głos wnikał do serca i za duszę chwytał;
Zdało się, że ją anioł po imieniu witał
I w zegar niebios chwilę zbawienia zadzwonił.O luba! niech twe oczy przyznać się nie boją;
Jeśli cię mym spojrzeniem, jeśli głosem wzruszę:
Nie dbam, że los i ludzie przeciwko nam stoją,Że uciekać i kochać bez nadziei muszę.
Niech ślub ziemski innego darzy ręką twoją,
Tylko wyznaj, że Bóg mi poślubił twą duszę.Źródło: Adam Mickiewicz, Do Laury, [w:] tegoż, Sonety i inne wiersze z czasów odeskich, Warszawa 1905, s. 20–21.
Słownik
(wł. canzone – pieśń) – jedna z najstarszych form poezji włoskiej; rodzaj pieśni, której tematem była najczęściej miłość; najbardziej znani twórcy gatunku to Dante Alighieri i Francesco Petrarka
(łac. sonare – wydawanie dźwięku, brzmienie, dźwięczenie, wł. sonnetto) – gatunek liryczny, który zrodził się we Włoszech ok. XIII wieku; utwór poetycki zbudowany z dwóch strof czterowersowych (o rymach okalających w układzie ABBA) i dwóch trójwersowych (o układzie rymów CDC DCD lub CDE CDE). W klasycznej formie dwie pierwsze strofy mają charakter opisowy, a dwie ostatnie – refleksyjny
tendencja literacka, polegająca na naśladowaniu twórczości renesansowego poety Francesca Petrarki jako wzorca poezji miłosnej; przedmiotem naśladowania może być forma tekstu, model liryki, leksyka, frazeologia, topika, obrazowanie; petrarkizm był zjawiskiem niemal powszechnym w twórczości poetów dojrzałego i późnego renesansu (np. Jan Kochanowski, Sebastian Grabowiecki), jak i romantyzmu (np. Lord Byron, Juliusz Słowacki)