Przeczytaj
W języku chińskim konfucjanizm określa się mianem „szkoły uczonych” Sam Konfucjusz pisał, że nie tworzy nowych praw lub nowej filozofii, ale jedynie kodyfikuje nauki przodków. Konfucjanizm klasyczny obsesyjnie koncentruje się na rytuałach, etyce, poezji, muzyce i tańcu. Prawdopodobnie poprzednicy Konfucjusza – „rú”, czyli uczeni – byli szamanamiszamanami na dworze poprzedniej dynastii Shang. Znak „rú” składa się z symbolu człowieka oraz znaku „xū”, oznaczającego „potrzebę”, który z kolei zbudowany jest z symbolu chmury, „yŭ, i symbolu „nad niebem”, ér. Można pomyśleć, że „rú” byli odpowiedzialni za tańce, muzykę i modlitwy podczas rytuałów przywołujących deszcz. Ten sztywny szamański rytualizm, gdzie każdy gest musi zostać wykonany prawidłowo, aby przyniósł odpowiedni efekt, dobrze tłumaczy podstawowe doktryny konfucjanizmu.
Tian i Niebiański porządek
TianTian znaczy tyle co niebo, ale w konfucjanizmie także coś jeszcze. Otóż duchy przodków, którzy godnie zachowywali się podczas życia, łączą się w bezosobowy byt, który steruje losami świata, to właśnie jest Tian. Duchy przodków nie sterują losami świata na podobieństwo jakiegoś boga, odbywa się to zupełnie inaczej. Konfucjaniści wierzą, że Tian ma coś w rodzaju propozycji albo planu dla każdego człowieka. Nazywa się to „Niebiańskim porządkiem”.
Ponieważ człowiek ma wolną wolę, może wybrać, czy chce zbliżać się do ideału, czy też oddalać od niego. Zachowania etyczne, oczywiście wedle etykietyki konfucjańskiej, przybliżają nas do stanu Niebiańskiego porządku, wykroczenia przeciwko nim oddalają. Obowiązkiem każdego człowiek jest rozpoznanie, jaki plan ma dla niego Tian. Rozpoznanie to polega na studiowaniu tego, jakie błędy popełniono w zeszłych pokoleniach, obserwowaniu skutków własnych działań i działań innych. Jeśli działanie przynosi pozytywne dla nas efekty, możemy być pewni, że jest zgodne z Niebiańskim porządkiem. Jeżeli jeden uczony rozpoznaje zgodność działania z Niebiańskim porządkiem, inni powinni robić to samo.
Taka doktryna doprowadziła do powstania w konfucjanizmie sztywnych rytuałów. EtykietaEtykieta obejmuje nie tylko sposób mówienia, ubiór, gesty lub intonacje, ale wszelkie aspekty zachowania. Tylko ścisłe jej przestrzeganie pozwoli przybliżyć się do Niebiańskiego porządku. Podstawą etykiety jest Księga obyczajów, jedna z pięciu podstawowych ksiąg konfucjanizmu. Obyczaje i normy zachowania są dla konfucjanistów najważniejsze.
Aby sprostać zasadom etykiety, trzeba mieć silną wolę, by wprowadzić Niebiański porządek do świata. To właśnie silna wola godnego postępowania jest jedną z najważniejszych cnótcnót. Rolą każdego ojca jest zaszczepienie tej cnoty w synu, rolą każdego władcy jest wprowadzenie jej wśród poddanych. Cnota humanizmuhumanizmu, równie ważna jak cnota silnej woli, objawia się tym, że i rodzic, i władca dbają o to, by ich decyzje nie krzywdziły dzieci lub poddanych.
Struktura rodziny jest dokładnie tak sama, jak państwa. Na samym szczycie stoi cnotliwy ojciec‑władca (Syn Nieba), który ma wiedzę na temat Niebiańskiego porządku. Niżej w hierarchii stoją żona, synowie córki itd. Cnotą władcy jest takie rządzenie, by ojcowie rodów nie musieli podejmować jakiegokolwiek działania przeciwko własnej rodzinie. Państwo rządzone w ten sposób jest strukturą idealną. Każdy występek przeciwko władcy i każdy bunt grozi oddaleniem się od Niebiańskiego porządku.
Państwami konfucjańskimi rządził niepodzielnie rytuałrytuał. Specjalna grupa urzędników dbała o organizację każdej sekundy życia dworu i władcy: od stroju, poprzez gesty, aż po ogromne ceremonie, takie jak te, które odbywały się na Placu Niebiańskiego Spokoju, a które w szczytowej fazie władzy cesarskiej w Chinach gromadziły około miliona osób. Te wielogodzinne liturgie służyły temu, by chociaż na chwilę na ziemi zaistniał Niebiański porządek. Państwem idealnym rządziłby sam czysty rytuał, który każdy poddany i każdy władca mieliby niejako we krwi. Takie podejście do rządzenia powodowało, że państwa konfucjańskie nie były zdolne do przemian, zaś niechęć do działań zbrojnych, które zastępowano dyplomacją, powodowała, że państwa te wobec najeźdźców często okazywały się bezbronne.
Słownik
zbiór cech charakteru, postawa lub siła moralna, które charakteryzują jednostkę żyjącą według norm etyki i dążącą do osiągnięcia doskonałości osobistej
(gr. ethikos (logos) — moralność, etyka) nauka o moralności, która jest ogółem ocen i norm moralnych przyjętych w danej zbiorowości społecznej (zbiorowości, klasie lub grupie społecznej, środowisku) w określonej epoce
(fr. étiquette) obowiązujący sposób zachowania się w pewnych środowiskach
(łac. humanus — ludzki) postawa moralna i intelektualna zakładająca, że człowiek jest najwyższą wartością i źródłem wszelkich innych wartości
(definicja na podstawie słownika PWN)
(łac. ritualis – obrzędowy)
ustalona forma symbolicznych czynności, składających się na obrzęd religijny, praktyki magiczne lub podniosłą uroczystość
zespół czynności, których częste powtarzanie tworzy dotyczący czegoś zwyczaj
(definicja na podstawie słownika PWN)
(sanskr. śramana – mnich żebrzący, asceta) u niektórych ludów Azji, Inuitów i Indian: osoba pośrednicząca między duchami a ludźmi, obdarzonana nadprzyrodzoną mocą
(definicja na podstawie słownika PWN)
(ch. Tiān – Niebo, Bóg, Bogowie Niebiosa) najważniejsze z chińskich pojęć, jest powiązane z wszelkimi chińskimi filozofiami i religiami; w filozofii konfucjańskiej oznacza abstrakcyjny byt, na który składają się wszyscy godnie postępujący przodkowie