Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
R1Arvi1GVR0cz1
28.9.551 p.n.e. Konfucjusz urodził się w szlacheckiej rodzinie, która swoje korzenie wywodziła od dawnych władców królestwa Shang. W momencie narodzin Konfucjusza jego rodzina, nosząca nazwisko Kong, była już zubożała i praktycznie pozbawiona wpływów. Jeden z jego przodków, Mu Jingfu, na skutek intryg musiał opuścić Shang i emigrował do królestwa Lu. Konfucjusz przyszedł na świat jako syn Shuliana He, który miał sześćdziesiąt trzy lata i był poważanym wojskowym oraz jego siedemnastoletniej konkubiny (lub trzeciej żony), Yan Zhengzi. W starożytnych Chinach posiadanie syna było uważane za obowiązek wobec przodków i państwa. Shulian He miał dziewięć córek i jednego kalekiego, pierworodnego syna. Narodziny Konfucjusza pozwoliły mu zachować twarz. 548 p.n.e. W tym roku umarł ojciec Konfucjusza, zaś jego matka postanowiła opuścić dom, w którym się urodził. Stosunki między żonami zmarłego Shulina He były bardzo napięte, m.in. matka jego kalekiego brata o imieniu Bo Ni wszczynała awantury. W domu nie było bezpiecznie, dlatego Yan Zhengzai zabrała syna do rodzinnego Qufu. Nie zamieszkała jednak z rodzicami. Postanowiła wychowywać syna samotnie. 539 p.n.e. - 533 p.n.e. W tych latach młody Konfucjusz pobierał nauki u swojego dziadka, a także ciężko pracował, aby pomóc matce. O tych okresie niewiele wiemy. W tradycji konfucjańskiej istnieje szereg legend opisujących cudowną i niezrównaną mądrość chłopca. Większość z tych apokryficznych opowieści powstała setki lat po śmierci Konfucjusza. 532 p.n.e. - 500 p.n.e. W tych czasach Konfucjusz otrzymał swoje pierwsze stanowiska, m.in. jako zarządca państwowych stodół. Posady te były dość podrzędne, ale skrupulatność i entuzjazm do pracy spowodowały, że wyżsi rangą urzędnicy patrzyli na niego coraz przychylniej. Konfucjusz coraz częściej spotykał się też z uczonymi, pilnie studiował starożytne księgi i zadziwiał ponadprzeciętną inteligencją. Jak opowiadają konfucjańskie kroniki, w 518 r. p.n.e. spotkał się z legendarnym filozofem Lao-Tse, twórcą taoizmu. Historia ta jednak wydaje się być spreparowana przez uczniów Konfucjusza w kilkaset lat po jego śmierci. Jej celem miałoby być złagodzenie konfliktów i napięć między taoistami a konfucjanistami. W tym czasie Konfucjusz wraz ze swoimi uczniami próbował przekonywać księcia i arystokrację Lu do swoich pomysłów, reform państwowych i obyczajowych. Nie znalazł jednak posłuchu. Jako minister budownictwa i minister sprawiedliwości księstwa obserwował powolny upadek państwa. Kiedy został zastępcą kanclerza, miał nadzieję na szybkie wprowadzenie reform. Wysiłki jego i uczniów, których miał coraz więcej, znowu spełzły na niczym. W 529 r. p.n.e. umarła matka Konfucjusza. Tradycyjne źródła podają, że opłakiwał ją trzy lata, co było zgodne z ówczesnymi zwyczajami. Był już wówczas żonaty i miał syna Bo Yu. Pisał już wtedy swoje pierwsze księgi i opracowania starożytnych tekstów. 499 p.n.e. - 496 p.n.e. Arystokratyczne rodziny Ji, Meng i Shu niechętnie patrzyły na reformy Konfucjusza, które miały doprowadzić do absolutnych rządów księcia. Konfucjusz chciał, aby rozebrano mury miejskie miast będących siedzibami rodów. Jako zastępcy kanclerza łatwiej mu byłoby kontrolować poczynania rodów, którym wcale nie zależało na silniejszej pozycji księcia w państwie Lu. Lata intryg dworskich zniechęciły Konfucjusza do sprawowanego urzędu. Konfucjusz był rozczarowany także tym, że książę nie dopełniał tradycyjnych rytuałów i w zasadzie lekceważył swój urząd. Nie mógł tego jednak publicznie pokazać. Zachowanie księcia było na rękę władcom sąsiednich państw, w których interesie nie leżało potężne i zreformowane przez Konfucjusza państwo Lu. Mistrz postanowił opuścić Lu, jednak natychmiastowe odejście przyniosłoby publiczne upokorzenie władcy, któremu służył. Dlatego też Konfucjusz czekał, aż książę popełni mniejszy błąd. Niedługo potem książę zaniedbał wysłania Konfucjuszowi części mięsa ofiarnego, które należało mu się zgodnie z rytualną tradycją, a Konfucjusz pod tym pretekstem opuścił zarówno swoje stanowisko, jak i państwo Lu. 497 p.n.e. - 488 p.n.e. Ilustracja przedstawia mapę Chin. Mapa prezentuje miejsca, po których podróżował Konfucjusz. Wyruszał z Diqiu do: Kuang Chen, Shangqiu, Xinzheng, Ye, Chengfu, Qufu, Linzi. Konfucjusz rozpoczął długą tułaczkę po księstwach północno-wschodnich i środkowych Chin. Były to państwa: Wey, Song, Zheng, Cao, Chu, Qi, Chen i Cai. Wszędzie tam, wraz z uczniami, przedstawiał swoje poglądy polityczne, etyczne i filozoficzne. Nigdzie jednak nie mógł zdobyć takiej pozycji, by jego reformy wcielano w życie. Jego sława rosła, jednakże Konfucjusz był rozgoryczony i biedny. Niekiedy wraz z uczniami głodował tygodniami. 484 p.n.e. - 480 p.n.e. Konfucjusz wrócił do rodzinnego Lu, gdy miał 68 lat. Stało się to po tym, jak został zaproszony przez Ji Kangzi, głównego ministra Lu. Został jego doradcą do spraw przestępczości. Ciągle nauczał, ale jego zdrowie było w coraz gorszym stanie. W 482 r. p.n.e. zmarł jego syn Bo Yu, zaś rok później jego ukochany uczeń, Yan Hui, zaś na scenie politycznej zdarzyło się coś, co wstrząsnęło Chinami. Zabójstwo księcia Qi doprowadziło do wojny. Czas ten znany jest jako Okres Walczących Królestw. Konfucjusz zdawał sobie sprawę z tego, że gdyby zaprowadzono jego reformy, wojny domowej by nie było. Jego uczniowie ginęli na polach bitew. 479 p.n.e. Rysunek przedstawia starszego mężczyznę, Azjatę, z długą brodą i wąsami, który ubrany jest w długą szatę. Zdruzgotany utratą syna Konfucjusz zmarł. Nie są znane dokładne przyczyny, ale można sądzić, że wycieńczony latami wędrówki organizm myśliciela odmówił posłuszeństwa. Konfucjusz został pochowany w Qufu. Oryginalny grób Konfucjusza na brzegu rzeki Sishui miał kształt topora i podwyższoną ceglaną platformę pomnika na ofiary, jak kadzidło z drzewa sandałowego i owoce.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

W języku chińskim konfucjanizm określa się mianem „szkoły uczonych” Sam Konfucjusz pisał, że nie tworzy nowych praw lub nowej filozofii, ale jedynie kodyfikuje nauki przodków. Konfucjanizm klasyczny obsesyjnie koncentruje się na rytuałach, etyce, poezji, muzyce i tańcu. Prawdopodobnie poprzednicy Konfucjusza – „rú”, czyli uczeni – byli szamanamiszamanszamanami na dworze poprzedniej dynastii Shang. Znak „rú” składa się z symbolu człowieka oraz znaku „xū”, oznaczającego „potrzebę”, który z kolei zbudowany jest z symbolu chmury, „yŭ, i symbolu „nad niebem”, ér. Można pomyśleć, że „rú” byli odpowiedzialni za tańce, muzykę i modlitwy podczas rytuałów przywołujących deszcz. Ten sztywny szamański rytualizm, gdzie każdy gest musi zostać wykonany prawidłowo, aby przyniósł odpowiedni efekt, dobrze tłumaczy podstawowe doktryny konfucjanizmu.

Tian i Niebiański porządek

TianTianTian znaczy tyle co niebo, ale w konfucjanizmie także coś jeszcze. Otóż duchy przodków, którzy godnie zachowywali się podczas życia, łączą się w bezosobowy byt, który steruje losami świata, to właśnie jest Tian. Duchy przodków nie sterują losami świata na podobieństwo jakiegoś boga, odbywa się to zupełnie inaczej. Konfucjaniści wierzą, że Tian ma coś w rodzaju propozycji albo planu dla każdego człowieka. Nazywa się to „Niebiańskim porządkiem”.

Ponieważ człowiek ma wolną wolę, może wybrać, czy chce zbliżać się do ideału, czy też oddalać od niego. Zachowania etyczne, oczywiście wedle etykietykaetyki konfucjańskiej, przybliżają nas do stanu Niebiańskiego porządku, wykroczenia przeciwko nim oddalają. Obowiązkiem każdego człowiek jest rozpoznanie, jaki plan ma dla niego Tian. Rozpoznanie to polega na studiowaniu tego, jakie błędy popełniono w zeszłych pokoleniach, obserwowaniu skutków własnych działań i działań innych. Jeśli działanie przynosi pozytywne dla nas efekty, możemy być pewni, że jest zgodne z Niebiańskim porządkiem. Jeżeli jeden uczony rozpoznaje zgodność działania z Niebiańskim porządkiem, inni powinni robić to samo.

Taka doktryna doprowadziła do powstania w konfucjanizmie sztywnych rytuałów. EtykietaetykietaEtykieta obejmuje nie tylko sposób mówienia, ubiór, gesty lub intonacje, ale wszelkie aspekty zachowania. Tylko ścisłe jej przestrzeganie pozwoli przybliżyć się do Niebiańskiego porządku. Podstawą etykiety jest Księga obyczajów, jedna z pięciu podstawowych ksiąg konfucjanizmu. Obyczaje i normy zachowania są dla konfucjanistów najważniejsze.

Aby sprostać zasadom etykiety, trzeba mieć silną wolę, by wprowadzić Niebiański porządek do świata. To właśnie silna wola godnego postępowania jest jedną z najważniejszych cnótcnotacnót. Rolą każdego ojca jest zaszczepienie tej cnoty w synu, rolą każdego władcy jest wprowadzenie jej wśród poddanych. Cnota humanizmuhumanizmhumanizmu, równie ważna jak cnota silnej woli, objawia się tym, że i rodzic, i władca dbają o to, by ich decyzje nie krzywdziły dzieci lub poddanych.

Struktura rodziny jest dokładnie tak sama, jak państwa. Na samym szczycie stoi cnotliwy ojciec‑władca (Syn Nieba), który ma wiedzę na temat Niebiańskiego porządku. Niżej w hierarchii stoją żona, synowie córki itd. Cnotą władcy jest takie rządzenie, by ojcowie rodów nie musieli podejmować jakiegokolwiek działania przeciwko własnej rodzinie. Państwo rządzone w ten sposób jest strukturą idealną. Każdy występek przeciwko władcy i każdy bunt grozi oddaleniem się od Niebiańskiego porządku.

Państwami konfucjańskimi rządził niepodzielnie rytuałrytuałrytuał. Specjalna grupa urzędników dbała o organizację każdej sekundy życia dworu i władcy: od stroju, poprzez gesty, aż po ogromne ceremonie, takie jak te, które odbywały się na Placu Niebiańskiego Spokoju, a które w szczytowej fazie władzy cesarskiej w Chinach gromadziły około miliona osób. Te wielogodzinne liturgie służyły temu, by chociaż na chwilę na ziemi zaistniał Niebiański porządek. Państwem idealnym rządziłby sam czysty rytuał, który każdy poddany i każdy władca mieliby niejako we krwi. Takie podejście do rządzenia powodowało, że państwa konfucjańskie nie były zdolne do przemian, zaś niechęć do działań zbrojnych, które zastępowano dyplomacją, powodowała, że państwa te wobec najeźdźców często okazywały się bezbronne.

RAg74V61LFDw5
Fotografia przedstawia stan grobu Konfucjusza w roku 1900. Było to miejsce gdzie odbywały się konfucjańskie uroczystości polegające między innymi na paleniu kadzidła i recytowaniu modlitw, tańcach i muzyce.
Źródło: Zhou Yi, Wikimedia Commons, domena publiczna.

Słownik

cnota
cnota

zbiór cech charakteru, postawa lub siła moralna, które charakteryzują jednostkę żyjącą według norm etyki i dążącą do osiągnięcia doskonałości osobistej

etyka
etyka

(gr. ethikos (logos) — moralność, etyka) nauka o moralności, która jest ogółem ocen i norm moralnych przyjętych w danej zbiorowości społecznej (zbiorowości, klasie lub grupie społecznej, środowisku) w określonej epoce

etykieta
etykieta

(fr. étiquette) obowiązujący sposób zachowania się w pewnych środowiskach

humanizm
humanizm

(łac. humanus — ludzki) postawa moralna i intelektualna zakładająca, że człowiek jest najwyższą wartością i źródłem wszelkich innych wartości

(definicja na podstawie słownika PWN)

rytuał
rytuał

(łac. ritualis – obrzędowy)

  1. ustalona forma symbolicznych czynności, składających się na obrzęd religijny, praktyki magiczne lub podniosłą uroczystość

  2. zespół czynności, których częste powtarzanie tworzy dotyczący czegoś zwyczaj

(definicja na podstawie słownika PWN)

szaman
szaman

(sanskr. śramana – mnich żebrzący, asceta) u niektórych ludów Azji, Inuitów i Indian: osoba pośrednicząca między duchami a ludźmi, obdarzonana nadprzyrodzoną mocą

(definicja na podstawie słownika PWN)

Tian
Tian

(ch. Tiān – Niebo, Bóg, Bogowie Niebiosa) najważniejsze z chińskich pojęć, jest powiązane z wszelkimi chińskimi filozofiami i religiami; w filozofii konfucjańskiej oznacza abstrakcyjny byt, na który składają się wszyscy godnie postępujący przodkowie