Przeczytaj
Uprawomocnienie nauk humanistycznych
Kolejnym ważnym etapem w historii hermeneutyki jest refleksja Wilhelma Diltheya.
Czasy nowożytne stoją pod znakiem znacznego sukcesu nauk szczegółowych, a także pewnego narastającego lekceważenia czy nawet pogardy dla nauk humanistycznych jako nienaukowych. Ideą Diltheya było stworzenie metodologiimetodologii nauk humanistycznych porównywalnej pod względem obiektywności z metodologią nauk przyrodniczych. Metodologią tą była właśnie hermeneutykahermeneutyka. Kategorią, dzięki której udało się Diltheyowi wyraźnie oddzielić naukę od humanistyki, było życie. W przyrodzie działają relacje przyczynowe, podczas gdy życie, które ma charakter strukturalny, stanowi całość relacyjną i działają w nim wewnętrzne związki. Hermeneutyka ma za zadanie uchwycić właśnie te wewnętrzne związki. Całość życia objawia się w hermeneutyce dokładnie tak, jak się objawia sensowny kształt jakiejś melodii – nie na podstawie samego tylko następstwa rozbrzmiewających tonów, lecz od strony motywów muzycznych, które określają jedność jej postaci. Hermeneutyka jako metoda poznania ma uchwycić tę złożoną całość.
Definicja rozumienia według Diltheya
Dilthey wypracował następującą definicję rozumienia:
Pisma estetyczne[…] jest to proces, w którym na podstawie zmysłowo danych znaków rozpoznajemy coś psychicznego, czego one są przejawem.
Źródło: Wilhelm Dilthey, Pisma estetyczne, tłum. K. Krzemieniowa.
Rozumienie jest więc rozumieniem wyrazu (dzieła, tekstu, wypowiedzi). Przy czym w wyrazie to, co wyrażone, istnieje inaczej niż przyczyna w skutku. Jest ono obecne w samym wyrazie i rozumiane, gdy jest rozumiany wyraz.
Jak wydobyć z symbolu tę inność, która wzbudza myśl, by nie okazał się nią sens już gotowy, utajony, zasłonięty, zakryty? (P. Ricoeur, Egzystencja i hermeneutyka, tłum. E. Bieńkowska i in., Warszawa 1985, s. 66.) Posłużyć ma temu interpretacja hermeneutyczna, która dąży do rozumienia. Piero da Cortona, Porwanie Sabinek, 1627 – 1629. Źródło: domena publiczna. Obraz przedstawia ulicę starożytnego miasta. Pomiędzy budynkami znajduje się grupa ludzi. Mężczyźni w strojach starożytnych żołnierzy szarpią wyrywające się z ich objęć młode kobiety w długich sukniach. Kobiety próbują się uwolnić.
Dla przykładu: barokowa rzeźba z marmuru Porwanie Sabinek ukazuje trzy postaci ułożone w formie piramidy. Chociaż dzieło jest nawiązaniem do mitologii rzymskiej, wzbudza zastanowienie wśród grupy historyków sztuki, którzy dostrzegają w niej alegorię trzech okresów życia: młodości, dojrzałości i starości. Zdjęcie przedstawia marmurową rzeźbę. Ukazany jest stojący tyłem do widza atletycznie zbudowany młodzieniec podtrzymujący ponad swoją głową dziewczynę, która próbuje się wyrwać z jego objęć. Między nogami młodego mężczyzny kłębi się postać starca. Giambologna z Bolonii, Porwanie Sabinek, 1581‑1582, licencja: CC BY‑SA 3.0.
Szczególnie istotne jest uświadomienie sobie, że Dilthey, inaczej niż Friedrich Schleiermacher, nie postulował wniknięcia w wewnętrzny świat drugiego człowieka.
Przedmiotem rozumienia są przejawy zewnętrzne tego świata. Bez nich nie ma rozumienia. Rozumiemy je nie poprzez wczucie czy wgląd, ale na drodze rozpoznania podobieństwa względem naszych własnych wewnętrznych stanów psychicznych. Dilthey zakładał, że podstawowe struktury życia są we wszystkich ludziach takie same.
Książka staje się nie wtedy, kiedy jest pisana, ale wtedy, kiedy jest czytana. To dzięki czytelnikowi jest w stanie nabrać myśli, wejść w świat, rozrosnąć się.
Źródło: Olga Tokarczuk, „Gazeta Wyborcza” z dnia 07. 10. 2002 r.
Odpowiedz na pytanie, o czym świadczą słowa wypowiedziane przez Olgę Tokarczuk?
Słownik
(gr. hermeneutikos – dotyczący objaśniania) dziedzina filozofii badająca wszelkie formy ekspresji, np. mity, symbole religijne, dzieła sztuki; praktyka i sztuka interpretacji (wyjaśniania, tłumaczenia, przekładania) i rozumienia tekstów mówionych i pisanych, religijnych (świętych) i świeckich (poetyckich, prawniczych), których sens jest obcy lub ukryty, oraz dziejów i kultury; podstawowa metoda rozumienia wytworów kultury przez duchowe zbliżenie się do nich
(gr. methodos — badanie + logos — nauka, słowo) nauka o metodach badań naukowych stosowanych w danej dziedzinie wiedzy