Koncepcja Platona

RjX3ZZNkfhcSO1

Zdjęcie przedstawia rzeźbę głowy mężczyzny. Mężczyzna jest dojrzały. Jego twarz jest owalna, oczy głęboko osadzone, czoło wysokie. Mężczyzna ma krótkie włosy, gęstą brodę i wąsy.

Jako pierwszego myśliciela podejmującego kwestię istoty państwapaństwopaństwa oraz zasad jego powstania (w kontekście historycznym) wskazuje się Platona. Nakreślona w Państwie utopiautopiautopia idealnego społeczeństwaspołeczeństwospołeczeństwa (nazywanego państwem) przyjmuje, że wspólnota ta ma solidniejsze podstawy istnienia aniżeli umowa między jednostkami, a cele znacznie ważniejsze niż zapewnianie jednostkom szczęścia. Państwo istnieje po to, aby harmonizować działania obywateli i namową lub przymusem nakłaniać ich do pracy w imię dobra (pożytku) wspólnego. W analizie historycznej Platon zwraca uwagę na związek istniejący między różnicowaniem się ludzkich potrzeb i podziałem pracy, a powstawaniem społeczeństwa. W Prawach ukazuje przemiany historyczne jako rezultat długotrwałych zmian w sposobie życia ludów, zwłaszcza migracji i zmiany sposobów zdobywania środków utrzymania (przejście od pasterstwa do rolnictwa). Zmiany trybu życia ludzi powodują przechodzenie od łączenia się plemion czy powstania monarchii do nowych form organizacji władzy. W swojej filozofii Platon wskazywał, że każdy nowy model gospodarczy społeczeństwa przyczynia się do nowego podziału pracy i powstania nowych form organizacji systemu.

Zależności między położeniem geograficznym a społeczeństwem

Platon zwracał również uwagę na zależności między położeniem geograficznym społeczeństwa a jego wewnętrzną organizacją. Zróżnicowanie społeczne ujmował dwojako: jako zagrożenie dla stabilności społeczeństwa będącego swego rodzaju całością, a zarazem niezbędny sposób jego organizacji (postulował wydzielenie stanów lub kast: niewolników, ludu i wojowników). Zróżnicowanie społeczne było bowiem dla niego czynnikiem powodującym indywidualizację interesów (każda kasta ma zatem swoje odmienne interesy), która zagrażała interesowi ogółu. Z drugiej strony uznawał, że istnieje związek między typem aktywności państwa a koniecznością zróżnicowania społecznego. Na przykład: nie można prowadzić wojen bez ludzi do tego przygotowanych, musi więc powstać wyodrębniona kasta żołnierska. W filozofii Platona obecne są jednak elementy socjologii politycznejsocjologia politycznasocjologii politycznej wskazujące na związek między charakterem społeczeństwa a sposobem sprawowania władzy, oraz ujęcie państwa jako zbiorowości o interesach szerszych niż interes pojedynczego obywatela.

Koncepcja Arystotelesa

R1B5yPKU0Xy0y1

Zdjęcie przedstawia popiersie mężczyzny. Jest ono wykonane z marmuru. Mężczyzna jest dojrzały. Na jego czole widoczne są poziome zmarszczki. Twarz mężczyzny jest okrągła. Mężczyzna ma wydatny nos i wysokie czoło. Włosy mężczyzny są krótkie, przylegają do głowy, są lekko falujące, zaczesane na twarz. Mężczyzna ma gęstą brodę i wąsy.

Arystoteles zastosował metodę empirycznąempiryzmempiryczną: obserwację i indukcjęindukcjaindukcję. W Polityce wychodzi od analizy powstania i funkcji państwa. Wywodzi je z wcześniejszych związków społecznych: związku płci koniecznego dla istnienia gatunku i związku między panem a niewolnikiem. Na tych podstawowych związkach opiera się dom, czyli rodzina, z kolei na rodzinach opierają się wspólnoty gminne, a na nich państwo. Państwo zawdzięcza swe istnienie ludziom, zarazem jednak zapewnia pełny rozkwit osoby ludzkiej, gdyż ze swej natury człowiek jest istotą społeczną. Arystoteles wysunął wniosek, iż społeczeństwo jest wcześniejsze od jednostki, jednostka żyje po to, aby tworzyć państwa. W ten sposób stworzył filozofię zakładającą, że państwo (czy społeczeństwo) jest tworem bardziej naturalnym niż jednostka.

Teoria społeczeństwa

U Arystotelesa znajdujemy także organicystyczną teorię społeczeństwa, wedle której państwo postrzegane jest jako wyspecjalizowane części pozostające we wzajemnych komplementarnych zależnościach. Owe części społeczne wyznaczane były według funkcji, jakie są realizowane na rzecz społeczeństwa (wyróżniano: rolników, rękodzielników, kupców, kapłanów, ludzi zamożnych, urzędników państwowych i sędziów), oraz według kryterium zamożności (biedni, bogaci i klasa średnia). W filozofii Arystotelesa szczególną rolę odgrywa teoria demokracji. Opisując formy sprawowania władzy przez lud, stworzył on podwaliny doktryny opartej na współuczestnictwie obywateli w sprawowaniu władzy. Koncepcja ta zakłada, iż demokracja może wtedy dobrze funkcjonować, gdy opiera się na sile klasy średniej: w przypadku świata greckiego na średniozamożnych ludziach wolnych.

Władza uniezależnia się od zadań religijnych i staje się przede wszystkim narzędziem obrony świeckich interesów grupowych, dynastycznych lub – coraz częściej – narodowych. W tym ujęciu polityka staje się „ludzką sztuką” skutecznego zdobywania, utrwalania i rozszerzania władzy.

Słownik