Rozkwit Aten

R1R23BRgob5p81

Fotografia przedstawia rzeźbę głowy mężczyzny w średnim wieku. Ma kręcone włosy, wąsy i brodę. Na czubku głowy ma nasunięty hełm z maską i otworami na oczy.

Wzrostowi potęgi Aten towarzyszył dalszy rozwój demokracjidemokracjademokracji. Już w czasach Temistoklesa druga klasa solońska (należeli do niej tzw. jeźdźcy, czyli osoby z dochodem powyżej 300 „miar”) otrzymała możliwość piastowania urzędów.

Dalsze rozszerzenie praw politycznych nastąpiło w 462 r. p.n.e., kiedy to przewagę w Zgromadzeniu Ludowym (eklezji) zdobyli zwolennicy demokracji pod przywództwem Efialtesa oraz jego następcy, Peryklesa. Pod ich wpływem Ateńczycy uchwalili odpłatność za pracę w sądach ludowych (co otworzyło biednym obywatelom drogę do sprawowania funkcji sędziowskich), rozszerzenie praw do piastowania urzędów na trzecią klasę solońską (tzw. „właściciele zeugos – jarzma wołów” z dochodem powyżej 200 „miar”) oraz ograniczenie roli areopaguaeropagareopagu do sądownictwa w sprawach o zabójstwo, podpalenie i trucicielstwo.

Najwyższą władzę w Atenach sprawowała odtąd eklezjaeklezjaeklezja, a Rada Pięciuset stała się jej organem wykonawczym, organizującym obrady zgromadzenia. Nastąpił w tym czasie wyraźny wzrost roli sztuki wymowy (retoryki), umiejętności potrzebnej przywódcom do przekonania zgromadzenia ludowego do swoich racji.

Dziesięć lat później wprowadzono rygorystyczne ograniczenie obywatelstwa ateńskiego: aby być pełnoprawnym członkiem polis, trzeba było mieć oboje rodziców Ateńczyków. Wzrosła więc liczba metojkówmetojkowiemetojków (gr. metá – pośród; oikéo – mieszkać), ludności stale zamieszkującej Ateny, ale pozbawionej praw politycznych.

Indeks dolny W jaki sposób rozwój demokracji i reformy m.in. Peryklesa przyczyniły się do hegemonii Aten w świecie greckim i w jaki sposób wpłynęło to na relacje ze Spartą? Indeks dolny koniec_{W jaki sposób rozwój demokracji i reformy m.in. Peryklesa przyczyniły się do hegemonii Aten w świecie greckim i w jaki sposób wpłynęło to na relacje ze Spartą?}

RFYYqrvIRRyky

Na fotografii widoczne są remontowane ruiny Akropolu. Jego marmurowe kolumny są w wielu miejscach okryte metalowymi rusztowaniami. W centralnej części świątyni widać grupkę ludzi.

Rwc83gAGz1sno

Na fotografii znajdują się ruiny Partenonu. Jest to marmurowa budowla z licznymi kolumnami. W jej lewej części widoczne są metalowe rusztowania.

Wojna peloponeska (431–404 p.n.e.)

R1byVL4teexyC1

Na fotografii znajdują się ruiny świątyni Apollina. Jest to kilka samotnie stojących zniszczonych kolumn, wokół których rośnie niewielka roślinność.

W 432 r. p.n.e. wybuchł spór między Korkyrą a jej kolonią Epidamnos. Pierwsza polis zwróciła się o pomoc do Aten, druga – do Koryntu (metropolii Korkyry), który był sprzymierzeńcem Sparty. Doprowadziło to do wybuchu wojny między zdominowanym przez polis ateńską Związkiem MorskimZwiązek MorskiZwiązkiem Morskim, a kierowanym przez spartiatówspartiataspartiatów Związkiem PeloponeskimZwiązek PeloponeskiZwiązkiem Peloponeskim.

Działania zbrojne długo nie przynosiły ostatecznego rozstrzygnięcia, ponieważ Ateny przeważały na morzu, a Sparta na lądzie. Zawarty w 421 r. p.n.e. tzw. pokój Nikiasa przywrócił stan sprzed wybuchu wojny. Jednak nie był trwały.

Przełom przyniosła dopiero wyprawa Ateńczyków na Sycylię (415–413 r. p.n.e.), podjęta w celu podporządkowania sobie tej wyspy. Ateny doznały na Sycylii druzgocącej klęski. Państwa Związku Morskiego zbuntowały się wówczas przeciw Ateńczykom i wraz z Persją opowiedziały się po stronie Związku Peloponeskiego. W 411 r. p.n.e. wódz spartański Lizander założył stałą bazę wojskową w Attyce. Jednocześnie za pieniądze perskie Sparta zbudowała flotę i zaczęła nękać Ateny zarówno od strony lądu, jak i morza. Wreszcie w 404 r. p.n.e. Ateny skapitulowały.

Grecja po wojnie peloponeskiej

Kapitulacja Aten rozpoczęła okres hegemoniihegemoniahegemonii Sparty w Grecji. LacedemończycyLacedemończycyLacedemończycy, wdzięczni za pomoc w wojnie z Atenami, pozwolili Persom na zaciąganie wojsk greckich na służbę. Wykorzystał to jeden z pretendentów do tronu perskiego, który z 10 tys. Greków wyruszył w głąb Persji (tzw. wyprawa dziesięciu tysięcy). Gdy zginął w bitwie, wojska helleńskie znajdowały się w Mezopotamii. Zostały tam otoczone przez przeważające siły Persów. Grecy zdołali się jednak wycofać i, bijąc po drodze kolejne armie perskie, wracali do ojczyzny. Wyprawa ta pokazała Hellenom ich ogromną przewagę nad Persami.

R1FY20mfHXtcv1

Kolorowy rysunek przedstawia bitwę, podczas której Epaminondas broni Pelopidasa leżącego na ziemi przed wrogimi oddziałami. Obaj wojownicy są ubrani w zbroje i hełmy z pióropuszami oraz uzbrojeni we włócznie. Wokół nich leżą ciała zabitych żołnierzy. Atakują ich dziesiątki uzbrojonych we włócznie przeciwników, którzy ciągną się, aż po horyzont, a nad ich głowami powiewają sztandary.

Po zwycięstwie nad Ateńczykami Sparta narzuciła im surowe warunki kapitulacji: zburzenie Długich Murów, wydanie floty i wprowadzenie w Atenach rządów wąskiej grupy ludzi, którzy gwarantowali utrzymanie tam wpływów spartańskich. Ateńczycy nazywali ich obraźliwie „trzydziestoma tyranami”. W 403 r. p.n.e. Attykę ogarnęła wojna domowa.

Po paru latach zmagań zwyciężyli demokraci. W ateńskiej polis została przywrócona demokracja. Niesnaski wśród wodzów spartańskich sprawiły, że zbrojna interwencja lacedemońska w Attyce zakończyła się fiaskiem. Ateńczycy podjęli też starania, by odbudować Związek Morski. Ich działaniom sprzyjało osłabienie Sparty po wojnie peloponeskiej, którego znaczącym przejawem był spadek liczby spartiatów: zostało ich około 2 tysięcy. Stanowiło to efekt pogłębiającego się rozwarstwienia majątkowego obywateli lakońskiej polis i masowej deklasacji biednych spartiatów, którzy, nie mogąc opłacić składek na wspólne uczty, wypadali poza nawias wspólnoty.

W tych warunkach Ateny otwarcie wystąpiły przeciw hegemonii spartańskiej. Wybuch nowej wojny wykorzystała Persja, aby powiększyć swoje wpływy w Helladzie. W 387 r. p.n.e. król perski narzucił Grekom pokój królewski, gwarantujący wolność każdej greckiej polis (stąd jego nazwa grecka koinē eirene – pokój wspólny). Na jego straży miała stać Sparta.

RKQLNm93YoPYX

Strefy wpływów z okresu hegemonii Teb w IV w. p.n.e. Wymień krainy, które znalazły się w strefie wpływów Teb.

Koinē eirene złamali Tebańczycy: po wprowadzeniu w ich polis demokracji władzę objął Epaminondas, który zaczął prowadzić politykę mocarstwową. W 371 r. p.n.e. w bitwie pod Leuktrami w Beocji wojska tebańskie pokonały spartiatów. Epaminondas dokonał reformy armii, w bitwie pod Leuktrami zastosował nowatorski szyk skośny. Rozwiązał też Związek Peloponeski i nadał wolność Mesenii. Oznaczało to hegemonię Teb w Grecji. Aby ją zlikwidować, Sparta sprzymierzyła się z Atenami.

W 362 r. p.n.e. Epaminondas wprawdzie pokonał ich koalicję pod Mantineją na Peloponezie, ale sam poniósł śmierć na polu bitwy. Tak zakończył się okres dominacji Teb. Wkrótce przewagę na terenie Grecji zaczęło uzyskiwać nowe mocarstwo: Macedonia.

Słownik

Słowa kluczowe

Ateny, Grecja, Sparta, wojna peloponeska, Związek Morski, Związek Peloponeski, starożytność, starożytna Grecja, antyk, społeczeństwo starożytnej Grecji

Bibliografia

M. I. Finley, Polityka w świecie starożytnym, przeł. D. Kozińska, Kraków 2000.

R. Flacelière, Życie codzienne w Grecji za czasów Peryklesa, przeł. Z. Bobowicz i J. Targalski, Warszawa 1985.

R. Kulesza, Ateny Peryklesa, Warszawa 1991.

Wielka historia świata. Tomy 1‑12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności); Świat Książki 2004‑2006.

Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011‑2019.

Tukidydes, Wojna Peloponeska, ks. I, II, VI, VII; tłum. K. Kumaniecki, 1988.

Ksenofont, Historia grecka, ks. II, rozdz. 2, 3–4, 10–14, 19–23; Biblioteka Kijowski.