Restrukturyzacja polskiego przemysłu

Dostosowanie się do reguł gospodarki rynkowej wymagało od polskiego przemysłu restrukturyzacji, co wiązało się ze zwróceniem szczególnej uwagi na następujące problemy:

• nierównomierne rozmieszczenie produkcji przemysłowej (skupienie produkcji w okręgach przemysłowych),

• niedoinwestowanie zakładów przemysłowych, słaby postęp techniczny, zużycie maszyn i urządzeń,

• energochłonne i materiałochłonne gałęzie przemysłu zanieczyszczające środowisko,

• niska wydajność pracy,

• nierentowność wielu dużych zakładów przemysłowych, w których trudno zmienić profil produkcji,

• niewłaściwa organizacja produkcji,

• zadłużenie wielu przedsiębiorstw,

• dofinansowanie przez państwo części nierentownych kopalń, hut, zakładów zbrojeniowych, elektrowni,

• niska jakość wielu polskich towarów, mała konkurencyjność na światowych rynkach,

• brak promocji polskich wyrobów za granicą,

• w strukturze produkcji dominacja górnictwa węgla kamiennego i brunatnego, rudy miedzi, siarki, cynku i ołowiu, hutnictwa, przemysłu lekkiego; niski udział przemysłu zaawansowanych technologii,

• zbyt niski udział produkcji towarów o wysokim stopniu przetworzenia,

• likwidacja wielu zakładów wraz z przemianami w strukturze gałęziowej powodująca bezrobocie strukturalne,

• powstanie obszarów ekologicznego zagrożenia z uwagi na wcześniejsze lekceważenie norm ekologicznych,

• spadek zamówień na pewne grupy towarów i surowców na rynkach światowych ograniczający produkcję krajową.

Restrukturyzacja przemysłu to ogół przemian w gospodarce prowadzących do zmiany struktury gałęziowej przemysłu przy zastosowaniu nowoczesnych rozwiązań technologicznych i modernizacji ciągów produkcyjnych. Dotyczy zarówno aspektów ekonomicznych, jak i społecznych oraz środowiskowych.

RRUHr6dZDOvdS1

Zdjęcie przedstawia zakłady hutnicze w Chorzowie. Na pierwszym planie znajdują się tory kolejowe ze stojącymi na nich wagonami. Dalej są budynki zakładów razem z kominami. W tle znajdują się puste przestrzenie oraz kolejne kominy. Zdjęcie pochodzi z Narodowego Archiwum Cyfrowego.

Restrukturyzacji podlegają w największym stopniu okręgi surowcowe, w których dominowały tradycyjne gałęzie przemysłu (górnictwo, hutnictwo, przemysł włókienniczy). Na przykład w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym, gdzie koncentrował się przemysł ciężki, zamyka się nierentowne kopalnie, huty o przestarzałym cyklu produkcji czy działające przy tych obiektach elektrownie. Na terenie zlikwidowanych przedsiębiorstw powstają mniejsze, prywatne zakłady przemysłowe cechujące się większą wydajnością pracy, często z udziałem kapitału zagranicznego. Ogranicza się rozwój przemysłów energochłonnych oraz materiałochłonnych i jednocześnie zwraca się uwagę na przestrzeganie norm ekologicznych. Podstawowymi problemami w restrukturyzacji GOP‑u są wysokie potrzeby finansowe oraz niskie kwalifikacje pracowników.

ROVt3kkIKLY5W1

Zdjęcie przedstawia wnętrze hali Huty Królewskiej. Na środku przestronnego pomieszczenia znajduje się konstrukcja będąca elementem wystawy muzeum. Wokół chodzą ludzie, niektórzy robią zdjęcia. Sufit jest wysoki i oświetlony lampami. Ściany są białe, na jednej ścianie są okna.

W Legnicko‑Głogowskim Okręgu Miedziowym, gdzie nastąpił spadek zatrudnienia w górnictwie rud miedzi i hutnictwie miedzi, część zwolnionych pracowników znalazła pracę w firmach zależnych lub współpracujących. Doprowadziło to do wzrostu zatrudnienia w usługach i budownictwie. W 1997 r. utworzono Legnicką Specjalną Strefę Ekonomiczną (obejmującą Legnicę, Polkowice, Krzywą, Złotoryję i Lubin). Dzięki kapitałowi zagranicznemu nastąpił rozwój budownictwa, produkcji urządzeń grzewczych, mebli biurowych oraz porcelany użytkowej. Wielkie inwestycje proekologiczne, np. instalacje do odsiarczania spalin w hutach miedzi oraz oczyszczalnia wód odprowadzanych do Odry z wielkiego zbiornika odpadów poflotacyjnych Żelazny Most, ograniczyły emisję ścieków i odpadów poprodukcyjnych.

Przykłady okręgów zrestrukturyzowanych

• Zagłębie Północne we Francji (Lille – Roubaix – Tourcoing): tradycyjne gałęzie przemysłu bazujące na złożach węgla i rud metali zostały zastąpione nowymi; jeszcze w latach 60. XX w. dynamicznie rozwijało się górnictwo węgla, hutnictwo żelaza i metali nieżelaznych, przemysł chemiczny (koksochemiakoksochemiakoksochemia, tworzywa sztuczne, nawozy azotowe), włókienniczy; obecnie dominują nowoczesne gałęzie przemysłu: precyzyjny, elektrotechniczny i elektroniczny, środków transportu, chemiczny (barwniki chemiczne, włókna syntetyczne, lekarstwa); rozwinął się też przemysł petrochemiczny (zastąpił karbochemiękarbochemiakarbochemię); specyfiką okręgu jest rozwój przemysłu kosmetycznego, odzieżowego, poligraficznego i kinematograficznego; ponadto tradycyjne elektrownie węglowe zastępowano elektrowniami jądrowymi.

RKKnQA0bjDJjP

Zdjęcie przedstawia elektrownię jądrową we Francji. Znajduje się ona nad wodą. Jej budynki są duże, prostokątne lub okrągłe. Przy nich rosną drzewa oraz trawa.

• Okręg Reńsko‑Westfalski w Niemczech, którego centralną część stanowi Zagłębie Ruhry (Düsseldorf, Duisburg, Dortmund, Essen, Bochum, Leverkusen): w latach 60. XX w. dominowało tu zatrudnienie w górnictwie węglowym, hutnictwie żelaza i metali nieżelaznych, przemyśle maszynowym (maszyny dla górnictwa i hutnictwa), w mniejszym stopniu w karbochemii, przemyśle chemicznym (barwniki, tworzywa sztuczne), włókienniczym; obecnie zamknięto większość kopalń, położono nacisk na przemysł precyzyjny, elektrotechniczny i elektroniczny, środków transportu, chemiczny oparty na biotechnologiach; spadło znaczenie karbochemii na rzecz petrochemii; rozwinął się przemysł poligraficzny.

R1cfsdvYGbo4y

Zdjęcie przedstawia widok na Dortmund. Na pierwszym planie znajdują się niskie zabudowania z drzewami pomiędzy nimi. Dalej są wyższe budynki. W tle znajdują się wiatraki.

Słownik