Użytkowanie ziemi jest to sposób wykorzystywania powierzchni Ziemi przez człowieka do celów gospodarczych i osadnictwa.

Formy użytkowani ziemi dzieli się na:

• użytki rolne, do których zalicza się: grunty orne, uprawy trwałe (sady, winnice), trwałe użytki zielone (łąki i pastwiska),

• lasy naturalne lub gospodarcze,

• użytki wodne, rzeki, jeziora i stawy,

• tereny osiedleńcze związane z osadnictwem miejskim i wiejskim oraz towarzyszącą infrastrukturą techniczną,

• nieużytki, które stanowią z reguły wysokie góry, tereny piaszczyste, bagna oraz obszary zdegradowane.

Wśród form użytkowania ziemi grunty orne przeważają jedynie w Europie, gdzie ich udział wynosi około 30%. Na obszarach obu Ameryk przeważają lasy - w Ameryce Północnej ich powierzchnia zajmuje ok. 30%, a w Ameryce Południowej aż 50%. Z kolei w Azji i Afryce największą powierzchnię zajmują nieużytki – ich udział przekracza 45%. Natomiast tereny łąkowe największą powietrznię zajmują w Australii – ok. 42%.

R5x9bNz66OSyY

Wykres ukazuje użytkowanie ziemi na świecie i poszczególnych kontynentach. Wzięto pod uwagę grunty orne, łąki, lasy, nieużytki. Wartość gruntów ornych, lasów, łąk i nieużytków w poszczególnych krajach wynosi: Europa 10,4 miliona kilometrów kwadratowych; Azja 43,6 miliona kilometrów kwadratowych; Ameryka Północna 24,2 miliona kilometrów kwadratowych; Ameryka Południowa 17,8 miliona kilometrów kwadratowych; Australia 9 milionów kilometrów kwadratowych; Afryka 30,1 miliona kilometrów kwadratowych; świat bez Antarktydy 135,1 miliona kilometrów kwadratowych; świat 149,2 miliona kilometrów kwadratowych. Nieużytków jest najwięcej w Afryce, niemal połowa gruntów. Następnie około 10% stanowią grunty orne, 15% łąki, 25% lasy. W Azji nieużytki stanowią prawie 50%, lasy około 25%, łąki około 15%, grunty orne około 10%. Grunty orne przeważają w Europie - stanowią około 30%, lasy i nieużytki po około 30%, łąki około 10%. W Ameryce Północnej przeważają lasy, stanowią około 30%, nieużytki stanowią około 50%, lasy i grunty orne po 10%. W Ameryce Południowej również dominują lasy. Stanowią około 50%. Grunty orne poniżej 10%, łąki około 15%, nieużytki około 25%. W Australii łąki i lasy stanowią - każdy z nich - około 40%. Gruntów ornych jest niewiele - mniej niż 10%, nieużytków około 15%. Świat bez Antarktydy: nieużytki około 40%, lasy około 25%, łąki stanowią około 15%, grunty orne około 10%. Świat: nieużytki około 50%, lasy około 25%, łąki około 15%, grunty orne około 10%. Pod danymi dotyczącymi świata wyszczególniono następujące wartości procentowe: pustynie, skały 12,2%; lodowce i lądolody 12%; pustynie śnieżne 3,3%; bagna, mokradła 2,7%; cieki, zbiorniki wodne 2,1%; tereny zabudowane 2%; pozostałe nieużytki 7,3%.

Główną przyczyną przestrzennego zróżnicowania form użytkowania ziemi na świecie jest specyfika warunków przyrodniczych różnych rejonów świata stwarzająca (lub nie) możliwość ich gospodarczego wykorzystania przez człowieka. Istotne znaczenie ma także przywiązanie do tradycyjnych sposobów gospodarowania gruntami oraz poziom rozwoju nauki i techniki w danym regionie czy kraju, pozwalający na stosowanie metod bardziej intensywnej uprawy ziemi. Duże znaczenie mają także, istniejące obecnie i w przeszłości warunki społeczno‑własnościowe, a także aktualna polityka gospodarcza poszczególnych państw.

Zmiany powierzchni poszczególnych form użytkowania ziemi

Struktura użytkowania ziemi na świecie ulega nieustannym zmianom. Czynnikami mającymi wpływ na ten proces są m.in.:

• wycinanie i wypalanie lasów w celu pozyskania nowych gruntów do uprawy, powodujące spadek lesistości terenu i wzrost powierzchni obszarów uprawnych,

• zalesianie gruntów o niekorzystnych warunkach do rozwoju rolnictwa, wpływające na wzrost lesistości terenu,

• regulacja stosunków wodnych, np. osuszanie terenów podmokłych, irygacja terenów suchych, powodująca zwiększenie powierzchni terenów przydatnych do uprawy,

• rozwój gospodarczy, w tym rozwój przemysłu, infrastruktury technicznej (np. sieci drogowej, rurociągów, linii przesyłowych) itp., wpływający na zmniejszenie powierzchni terenów rolniczych i leśnych, stwarzający potencjalne zagrożenie zanieczyszczeniem gleb i roślin w pobliżu okręgów przemysłowych i zespołów miejsko‑przemysłowych,

• procesy osadnicze, w tym urbanizacja i suburbanizacja, powodujące, jak rozwój przemysłu i sieci drogowej, zmniejszenie powierzchni terenów rolniczych w bezpośrednim sąsiedztwie miast.

Polecenie 2

Przeanalizuj poniższą grafikę, a następnie wskaż okres największego wzrostu powierzchni podanych form użytkowania ziemi. Wyjaśnij przyczynę tego wzrostu.

R9aJpMVMrMH5Y

Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.

RhKeoQsz2GmrU

Na wykresie zmiany powierzchni niektórych form użytkowania ziemi w skali globalnej (w mld ha). Widoczny jest znaczny wzrost gruntów zabudowanych i zurbanizowanych oraz użytków zielonych - od wartości bliskiej zera w roku pięćsetnym do wartości około 5 miliardów hektarów w roku dwa tysiące szesnastym. Widać także przyrost gruntów ornych i upraw trwałych do wartości około 1,5 miliarda hektarów. Wzrost wszystkich wartości nastąpił pomiędzy rokiem 1500 a 2016.

Zmiany struktury użytkowania ziemi w skali globalnej zachodzą powoli. Wykazują one jednak wyraźne zróżnicowanie regionalne w zależności nie tylko od warunków fizycznogeograficznych, ale przede wszystkim od poziomu rozwoju gospodarczego państw i regionów. W niniejszym e‑materiale znajduje się film, w którym znajdziesz więcej informacji na ten temat.

Obecnie obserwowane są następujące tendencje zmian w strukturze użytkowania ziemi:

W krajach rozwijających się, w których obserwowany jest wzrost liczby ludności i zwiększenie zapotrzebowania na żywność, występuje wzrost powierzchni użytków rolnych odbywający się głównie wskutek regulacji stosunków wodnych (osuszanie bagien i zatok morskich, nawadnianie terenów suchych) oraz deforestracji, towarzyszy mu więc postępujące zmniejszanie powierzchni leśnej. Zjawisko to jest charakterystyczne dla rolnictwa ekstensywnego. Dla przykładu, w krajach Afryki Subsaharyjskiej odsetek powierzchni gruntów ornych w powierzchni ogółem w latach 1981‐2018 zwiększył się z 5,6% do 9%, a w krajach Ameryki Łacińskiej zwiększył się z 6% do 8,7% (wg danych Banku Światowego). Jednocześnie w tych krajach obserwowany jest brak wyraźnych tendencji zmian powierzchni gruntów nierolnych i nieleśnych uwarunkowany z jednej strony pustynnieniem (zwiększaniem się powierzchni pustyń), a z drugiej przeznaczaniem ich pod uprawę (zmniejszaniem się ich powierzchni).

W krajach wysoko rozwiniętych występuje z kolei spadek powierzchni użytków rolnych z powodu rozwoju osadnictwa (w tym również na terenach wiejskich odznaczających się znaczną dominacją terenów uprawnych), przemysłu i usług oraz zmniejszenia roli rolnictwa poprzez osiągnięcie wyższych plonów w wyniku intensywnej uprawy ziemi. Dla przykładu, w krajach Unii Europejskiej odsetek powierzchni gruntów ornych w powierzchni ogółem w latach 1981‐2018 zmniejszył się z 29% do 24,9%, a w Japonii z 13,2% do 11,5% (wg danych Banku Światowego). Zjawisku temu towarzyszy wzrost powierzchni gruntów nierolnych i nieleśnych (głównie zabudowanych i zurbanizowanych, w tym: mieszkaniowych, przemysłowych, usługowych, rekreacyjnych, komunikacyjnych itd.) związany z rozwojem gospodarczym i procesami osadniczymi, a także wzrost powierzchni lasów, którego przyczyną jest m.in. zwiększona świadomość ekologiczna i polityka leśna państw.

Wybrane skutki zmian struktury użytkowania ziemi

Zmiany struktury użytkowania ziemi przynoszą wiele istotnych skutków dla środowiska przyrodniczego, gospodarki i człowieka. Jak wspomniano powyżej, zwiększanie powierzchni gruntów rolnych wpływa na zwiększenie produkcji żywności, co ma istotne znaczenie zwłaszcza w krajach rozwijających się, w których liczba ludności intensywnie się zwiększa, zatem rosną potrzeby żywieniowe. Z drugiej strony, przyrost powierzchni terenów uprawnych odbywa się z reguły kosztem terenów leśnych i podmokłych. Wycinanie lasów i osuszanie bagien skutkuje bezpośrednio degradacją siedlisk przyrodniczych i żyjących w nich gatunków roślin i zwierząt. Szacuje się, że w skali roku wycina się ok. 130 tys. kmIndeks górny 2² lasów. W ciągu ostatnich 20 lat oznaczało to ubytek 1,4 mln kmIndeks górny 2². Nie zawsze jednak wyrąb lasów związany jest z pozyskiwaniem podstawowego surowca, jakim jest drewno. Znacznie częściej, zwłaszcza w Afryce i Ameryce Południowej, intensywne wylesianie związane jest właśnie z uzyskiwaniem gruntów pod uprawę rolną, plantacje i zabudowę.

Niszcząc lasy, człowiek zaburza stabilność klimatu i obiegu wody, przyczynia się do degradacji gleb, zagraża istnieniu nie tylko gatunków, ale całych ekosystemów, obniża różnorodność biologiczną oraz ponosi wymierne straty gospodarcze. Dotyczy to zwłaszcza najbiedniejszych społeczności świata, które w codziennym życiu polegają na zasobach naturalnych, a których utrata pozbawia je potencjalnych dochodów. Według danych FAO produkty leśne odgrywają kluczową rolę w gospodarce krajów rozwijających się, stanowiąc na obszarach wiejskich nawet 20% dochodów. Intensywne wylesianie może mieć więc niszczący wpływ na gospodarkę tych krajów, tym bardziej że dochody z plantacyjnej uprawy roślin na terenach wylesionych zasilają z reguły konta wielkich międzynarodowych korporacji, a nie lokalnych społeczności. Już dziś, z powodu nadmiernej eksploatacji lasów, maleje znaczenie eksportu drewna w krajach Azji Południowo‑Wschodniej i Afryce Zachodniej.

Z kolei osuszanie terenów podmokłych i przeznaczanie ich na grunty orne, łąki i pastwiska prowadzi m.in. do zaniku jezior oraz nieodwracalnej degradacji ekosystemów bagiennych, charakteryzujących się dużą bioróżnorodnością tworzących przestrzeń życiową dla cennych gatunków ptaków wodno‑błotnych. Działania te przyczyniły się w strefach suchego klimatu do wystąpienia wielu katastrof ekologicznych. Ich przykładem są m.in. zanik Jeziora Aralskiego, leżącego na pograniczu Kazachstanu i Uzbekistanu czy Jeziora Czad, położonego u zbiegu granic Czadu, Nigerii, Nigru i Kamerunu.

Z przeznaczaniem terenów leśnych i podmokłych pod uprawę i zabudowę wiąże się również zjawisko pustynnienia, w konsekwencji którego zwiększa się powierzchnia nieużytków. Związek pustynnienia z gospodarczym wykorzystaniem terenu, zwłaszcza z rolnictwem, jest szczególnie widoczny na obszarach, gdzie deficyt opadów i wysokie parowanie, związane z tym częste susze i podatność gleb na erozję, wpływają na konieczność precyzyjnego dostosowania sposobu zagospodarowania do warunków środowiska. Suche tereny, z którymi związane jest ryzyko pustynnienia lub które już pustynnieniu uległy zajmują 61,5 mln kmIndeks górny 2², a w ich granicach znajduje się ok. 44% wszystkich systemów upraw na świecie. Spektakularnym przykładem tego typu zależności jest strefa Sahelu, położonego na południe od Sahary. Około 50% gruntów rolnych w tym regionie straciło swoją produktywność z powodu degradacji gleb, a około 80% pastwisk wykazuje oznaki degradacji roślinności. Problem ten występuje także na obszarze Wielkich Równin, w północnym Kazachstanie, na Wyżynie Szottów w Algierii, na obszarze Wyżyny Anatolijskiej, w Jemenie i wielu innych rejonach świata.

Polecenie 3

Przeanalizuj poniższe mapy. Wyjaśnij przyczyny zmian powierzchni poszczególnych form użytkowania ziemi na kontynentach oraz w krajach rozwiniętych i rozwijających się. Określ prawidłowości zmian. Podaj przykłady krajów, w których występują zauważalne tendencje zmian struktury użytkowania ziemi.

RBxo29BEqvLWV

Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.

RlekA6MTa2Yqv

Mapa świata przedstawia zmianę powierzchni gruntów ornych. Przyjęto, że w 1993 roku było 100. Zmiana ponad 110 wystąpiła w Brazylii, Boliwii, Urugwaju, Argentynie, Mali, Nigrze, Nigerii, Czadzie, Etiopii, Kenii, Tanzanii, Mozambiku, Zambii, Zimbabwe, Angoli, Namibii, na Madagaskarze, w Holandii, Bośni i Hercegowinie, Tajlandii, Indonezji, Papui Nowej Gwinei. Zmiana od 100,1 do 110 wystąpiła w Wenezueli, Demokratycznej Republice Konga, Somalii, Mauretanii, Kamerunie, Francji, Albanii, Pakistanie, Korei Północnej. Zmiana 100 wystąpiła w Meksyku, Australii, Niemczech. Zmiana od 90,1 do 99,9 wystąpiła w Kanadzie, Maroku, Algierii, Libii, Egipcie, Arabii Saudyjskiej, Indiach, Chinach, Rosji, Finlandii, Szwecji, Norwegii, Wielkiej Brytanii, na Ukrainie, Białorusi, Węgrzech, w Austrii, Rumunii, Peru, RPA. Zmiana poniżej 90 wystąpiła w USA, Kolumbii, Botswanie, Portugalii, Hiszpanii, Irlandii, we Włoszech, na Islandii, Słowacji, Litwie, Łotwie, w Estonii, Polsce, Czechach, Grecji, Bułgarii, Turcji, na Chorwacji, w Kazachstanie, Mongolii, Korei Południowej, Japonii.

RR5QBgdva6a07

Mapa świata przedstawia zmiany powierzchni upraw trwałych. Przyjęto, że 1993 rok równa się 100. Zmiana powyżej 110 wystąpiła w USA, Meksyku, Peru, Boliwii, Chile, Szwecji, Finlandii, Azji południowo wschodniej, Australii, na Bliskim Wschodzie i Półwyspie Arabskim, w RPA, Namibii, Botswanie, Zambii, Mozambiku, Tanzanii, Kenii, Somalii, Etiopii, Egipcie, Czadzie, Nigrze, Nigerii, Mali, Mauretanii, Maroku, Algierii. Zmiana od 100,1 do 110 wystąpiła w Polsce, Holandii, Szwajcarii, Grecji, Turcji, na Madagaskarze. Zmiana wynosząca 100 wystąpiła w Kolumbii, Portugalii, Hiszpanii, na Sri Lance. Zmiana od 90,1 do 99,9 wystąpiła w Rosji, Kazachstanie, Turkmenistanie, Wenezueli, Argentynie, Libii. Zmiana poniżej 90 wystąpiła w Kanadzie, Brazylii, Angoli, Demokratycznej Republice Konga, Japonii, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Francji, Niemczech, Norwegii, Estonii, na Litwie, Łotwie, Białorusi, Ukrainie, Słowacji, Węgrzech, we Włoszech, w Czechach, Austrii, Rumunii, Bułgarii, Bośni i Hercegowinie, Albanii, na Chorwacji.

R1VWIdsZoxDiz

Mapa świata przedstawia zmiany powierzchni użytków zielonych. Przyjęto, że 1993 rok równa się 100. Zmiana powyżej 110 wystąpiła w Mali, Czadzie, Zimbabwe, na Madagaskarze, w Arabii Saudyjskiej, Turcji, Albanii, Portugalii, Irlandii, Norwegii, Danii, Estonii, na Litwie, w Papui Nowej Gwinei. Zmiana od 100,1 do 110 wystąpiła w USA, Kolumbii, Peru, Brazylii, Chile, Argentynie, Algierii, Zambii, Tanzanii, w Czechach, na Ukrainie, w Rosji, Chinach, Malezji. Zmiana wynosząca 100 wystąpiła w Meksyku, Wenezueli, Kazachstanie, Pakistanie, Afganistanie, Iraku, Tajlandii, na Islandii, w Wielkiej Brytanii, Maroku, Mauretanii, Nigerii, Libii, Czadzie, Kamerunie, Etiopii, Somalii, Kenii, Mozambiku, RPA, Botswanie, Namibii, Angoli, Demokratycznej Republice Konga. Zmiana od 90,1 do 99,9 wystąpiła w Kanadzie, Mongolii, Indiach, Indonezji, Boliwii. Zmiana poniżej 90 wystąpiła w Australii, Birmie, Korei Południowej, Iranie, Grecji, Bułgarii, Bośni i Hercegowinie, na Chorwacji, Węgrzech, Słowacji, Białorusi, Łotwie, w Polsce, Szwecji, Finlandii, Austrii, we Włoszech, Niemczech, Francji, Hiszpanii.

R1H0XhZZJlqom

Mapa świata przedstawia zmiany powierzchni użytków rolnych. Przyjęto, że 1993 rok wynosi 100. Zmiana powyżej 110 wystąpiła w Brazylii, Argentynie, Mali, Nigrze, Egipcie, Etiopii, Tanzanii, Zambii, Zimbabwe, na Madagaskarze, w Arabii Saudyjskiej, Birmie, Malezji, Indonezji, Papui Nowej Gwinei. Zmiana od 100,1 do 110 wystąpiła w Peru, Chile, Boliwii, Chinach, Tajlandii, Pakistanie, na Grenlandii, w Algierii, Czadzie, Nigerii, Kamerunie, Kenii, Angoli, Mozambiku, Albanii. Zmiana wynosząca 100 wystąpiła w Meksyku, Kolumbii, Wenezueli, Irlandii, Bośni i Hercegowinie, na Ukrainie, w Rosji, Indiach, Afganistanie, Maroku, Mauretanii, Libii, Demokratycznej Republice Konga, Somalii, Namibii, Botswanie, RPA. Zmiana od 90,1 do 99,9 wystąpiła w Kanadzie, USA, Mongolii, Kazachstanie, Turkmenistanie, Turcji, Rumunii, na Białorusi, w Finlandii, Szwecji, Norwegii, Danii, Niemczech, Holandii, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii, Portugalii, we Francji, na Islandii. Zmiana poniżej 90 wystąpiła w Australii, Nowej Zelandii, Japonii, Korei Południowej, Iranie, Hiszpanii, we Włoszech, w Grecji, Bułgarii, na Chorwacji, Węgrzech, Słowacji, Litwie, Łotwie, w Austrii, Czechach, Polsce.

RfGlodKuFdbE0

Mapa świata przedstawia zmiany powierzchni lasów. Przyjęto, że 1993 rok równa się 100. Zmiana powyżej 110 wystąpiła w Chile, na Islandii, w Irlandii, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Francji, Włoszech, Grecji, Bułgarii, Danii, na Węgrzech, Litwie, w Turcji, Iranie, Egipcie, Algierii, Maroku, Indiach, Tajlandii, Chinach. Zmiana od 100,1 do 110 wystąpiła w USA, Kenii, Holandii, Belgii, Polsce, Czechach, Austrii, Szwajcarii, Rumunii, Serbii, na Chorwacji, Ukrainie, Białorusi, Łotwie, w Iraku, Mongolii. Zmiana wynosząca 100 wystąpiła w Kanadzie, na Grenlandii, w RPA, Libii, Arabii Saudyjskiej, Jemenie, Omanie, Afganistanie, Japonii, Papui Nowej Gwinei, Rosji, Finlandii, Szwecji, Norwegii, Niemczech, Bośni i Hercegowinie, na Słowacji. Zmiana od 90,1 do 99,9 wystąpiła w Meksyku, Kolumbii, Wenezueli, Brazylii, Peru, Australii, Kazachstanie, Portugalii, Angoli, Zambii, Demokratycznej Republice Konga, na Madagaskarze, na Sri lance. Zmiana poniżej 90 wystąpiła w Ameryce Środkowej, Boliwii, Argentynie, Mali, Mauretanii, Nigerii, Nigrze, Czadzie, Kamerunie, Etiopii, Somalii, Tanzanii, Mozambiku, Botswanie, Namibii, Zimbabwe, Indonezji, Tajlandii, Birmie, Pakistanie.

R1R3oP0qINu3q

Mapa świata przedstawia zmiany powierzchni pozostałych gruntów. Przyjęto, że 1993 rok równa się 100. Zmiana powyżej 110 wystąpiła w Meksyku, Kolumbii, Wenezueli, Brazylii, Boliwii, Australii, Indonezji, Japonii, Korei Północnej i Południowej, Mongolii, Kazachstanie, Birmie, Iranie, Somalii, Tanzanii, Botswanie, Zimbabwe, Zambii, Angoli, Demokratycznej Republice Konga, Kamerunie, Nigerii, Portugalii, Holandii, we Włoszech, w Grecji, Bułgarii, Rumunii, na Chorwacji, Węgrzech, Słowacji, w Austrii, Czechach, Polsce, na Litwie, Łotwie, w Estonii. Zmiana od 100,1 do 110 wystąpiła w Kanadzie, USA, Peru, Namibii, Iraku, Hiszpanii, Niemczech, Szwecji, na Białorusi. Zmiana wynosząca 100 wystąpiła w RPA, Czadzie, Egipcie, Libii, Mauretanii, Pakistanie, Afganistanie, Rosji, na Ukrainie, Islandii, Grenlandii, w Norwegii, Bośni i Hercegowinie. Zmiana od 90,1 do 99,9 wystąpiła w Chile, Kenii, Etiopii, Mali, Maroku, Algierii, Indiach, Papui Nowej Gwinei, Turcji, we Francji, w Wielkiej Brytanii, Finlandii, Albanii. Zmiana poniżej 90 wystąpiła w Argentynie, Mozambiku, Nigrze, na Madagaskarze, w Arabii Saudyjskiej, w Irlandii, Chinach, Tajlandii, na Filipinach.

Główne tendencje zmian w strukturze użytkowania ziemi:

• wzrost powierzchni użytków rolnych w krajach rozwijających się w wyniku rosnącej liczby ludności i zapotrzebowania na żywność - kraje rozwijające się opierają swoją gospodarkę w głównej mierze na rolnictwie, w związku z wzrastającą liczbą osób w tych krajach istnieje większa potrzeba wykorzystywania terenów np. leśnych pod rolnictwo.

• spadek powierzchni użytków rolnych w krajach wysoko rozwiniętych z powodu rozwoju osadnictwa (w tym również na terenach wiejskich odznaczających się znaczną dominacją terenów rolniczych), przemysłu, usług i zmniejszenia roli rolnictwa poprzez osiągnięcie wyższych plonów - w krajach wysoko rozwiniętych udział rolnictwa w strukturze gospodarczej jest niewielki, dlatego dochodzi do zmiany użytkowania terenów rolniczych na rzecz terenów miejskich lub przemysłowych,

• spadek powierzchni lasów w krajach rozwijających się w wyniku deforestacjideforestacja deforestacji skutkującej wzrostem powierzchni terenów pod uprawę,

• wzrost powierzchni lasów w krajach wysoko rozwiniętych na skutek zwiększonej świadomości ekologicznej - w krajach wysoko rozwiniętych stosuje się więcej rozwiązań proekologicznych w celu zmniejszenia zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego. Jednym z takich rozwiązań jest zwiększanie udziału gruntów leśnych w ogólnej strukturze użytkowej,

• wzrost powierzchni gruntów nierolnych i nieleśnych (głównie zabudowanych i zurbanizowanych, w tym: mieszkaniowych, przemysłowych, usługowych, rekreacyjnych, komunikacyjnych itd.) w krajach wysoko rozwiniętych, związany z rozwojem gospodarczym i procesami osadniczymi - w krajach wysoko rozwiniętych nieustannie zwiększa się udział osób mieszkających w miastach, dlatego najczęściej tereny rolnicze są przekształcane w nowe osiedla, które następnie są wcielane w granice miasta,

• brak wyraźnych tendencji zmian powierzchni gruntów nierolnych i nieleśnych w krajach rozwijających się, podyktowany, z jednej strony, pustynnieniem (zwiększaniem się ich powierzchni), a z drugiej, przeznaczaniem pod uprawę (zmniejszaniem się ich powierzchni).

Słownik