Przeczytaj
Podziały przestępstw i wykroczeń
Prawodawstwo posługuje się wieloma kryteriami podziału przestępstw i wykroczeń. Oto najważniejsze z nich.
Kryterium szkodliwości społecznej
Szkodliwość społeczna oceniana jest w tym wypadku na płaszczyźnie tworzenia prawa, co wyraża się ostatecznie w dolnej granicy ustawowego zagrożenia.
Według tego kryterium wydziela się:
zbrodnie,
występki.
Zgodnie z art. 7 Kodeksu karnego zbrodnią jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą (czyli 25 lat pozbawienia wolności albo dożywotnim pozbawieniem wolności).
Występkiem z kolei jest czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc.
Jak stanowi art. 8 Kodeksu karnego, zbrodnię można popełnić tylko umyślnie, natomiast występek – także nieumyślnie, jeżeli ustawa tak stanowi. Oznacza to, że regułą jest odpowiedzialność karna za popełnienie czynu umyślnego. Za nieumyślność odpowiada się wyjątkowo, gdy przewiduje to wyraźny przepis ustawy.
W przypadku wykroczeń wygląda to nieco inaczej. Zgodnie z art. 5 Kodeksu wykroczeń wykroczenie można popełnić zarówno umyślnie, jak i nieumyślnie, chyba że ustawa przewiduje odpowiedzialność tylko za wykroczenie umyślne.
Kryterium przynależności skutku do znamion czynu zabronionego
Kryterium formy czynu
W prawie karnym i w prawie wykroczeń ze względu na to kryterium wyodrębnia się przestępstwa i wykroczenia:
z działania,
z zaniechania.
Działaniem jest aktywność pojmowana jako kompleks ruchów możliwy do zaobserwowania przez obiektywny podmiot. Przestępstwa i wykroczenia z działania to zatem takie, które mogą być zauważone przez obserwatora zewnętrznego.
Zaniechanie natomiast to brak działania, do którego sprawca był zobowiązany. Przestępstwa i wykroczenia z zaniechania to czyny zabronione polegające na braku aktywności, którą sprawca był zobowiązany wykazać.
Kombinacja przestępstw materialnych popełnionych przez zaniechanie implikuje zagadnienie odpowiedzialności osoby określanej jako gwarantgwarant. Na mocy art. 2 Kodeksu karnego odpowiedzialności karnej za przestępstwo skutkowe popełnione przez zaniechanie podlega tylko ten, na kim ciążył prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi.
Prawny, szczególny obowiązek gwaranta musi wynikać ze źródeł uznawanych za prawo, musi być też na tyle doprecyzowany, by jego niedopełnienie mogło stanowić treść zarzutu winy.
- Nazwa kategorii: [bold]źródła[br] obowiązku[br] gwaranta[/]{color=#66CDAA}
- Nazwa kategorii: ustawa{color=#008B8B}
- Nazwa kategorii: umowa{color=#008B8B}
- Nazwa kategorii: spowodowanie [br]stanu niebezpieczeństwa[br] uprzednim [br]działaniem{color=#008B8B} Koniec elementów należących do kategorii [bold]źródła[br] obowiązku[br] gwaranta[/]{color=#66CDAA}
- Elementy należące do kategorii [bold]źródła[br] obowiązku[br] gwaranta[/]
Do opieki nad schorowanym starszym panem rodzina zatrudniła pielęgniarkę, której zadaniem było dbanie o jego dobrostan, w tym podawanie posiłków i leków o określonych godzinach. Pielęgniarka zapomniała o podaniu jednego z lekarstw, wskutek czego stan pacjenta pogorszył się – musiał on zostać poddany hospitalizacji, a następnie zmarł.
Gwarantem w tej sytuacji była pielęgniarka związana umową z rodziną pacjenta, a jej działanie zostało zakwalifikowane jako przestępstwo skutkowe popełnione przez zaniechanie.
Zbliżony zestaw znamion, z których skonstruowano typy przestępstw i wykroczeń
- Nazwa kategorii: [bold]typy [br]przestępstw [br]i wykroczeń{color=#66CDAA}
- Nazwa kategorii: typ[br] podstawowy{color=#008B8B}
- Nazwa kategorii: typy [br]zmodyfikowane{color=#008B8B}
- Nazwa kategorii: typy [br]kwalifikowane{value=30}
- Nazwa kategorii: typy[br] uprzywilejowane{value=30} Koniec elementów należących do kategorii typy [br]zmodyfikowane{color=#008B8B}
- Elementy należące do kategorii [bold]typy [br]przestępstw [br]i wykroczeń
- Elementy należące do kategorii typy [br]zmodyfikowane
Typ podstawowy stanowi punkt wyjścia do konstruowania typów zmodyfikowanych. Dzieje się tak dlatego, że typy zmodyfikowane zawierają wszystkie znamiona typu podstawowego oraz dodatkowe znamię albo znamiona wpływające na obostrzenie albo złagodzenie odpowiedzialności karnej, co jest uwidocznione w sankcji grożącej za popełnienie danego przestępstwa bądź wykroczenia.
Kodeks karny:
Art. 148. 1. Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.
2. Kto zabija człowieka:
1) ze szczególnym okrucieństwem, (…)
podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 12, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.
Art. 150. 1. Kto zabija człowieka na jego żądanie i pod wpływem współczucia dla niego, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
2. W wyjątkowych wypadkach sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.
Typ kwalifikowany – oprócz znamion typu podstawowego – zawiera dodatkowe znamię bądź znamiona wpływające na zaostrzenie odpowiedzialności karnej.
Typ uprzywilejowany składa się ze znamion typu podstawowego oraz ze znamion dodatkowych, wpływających na złagodzenie odpowiedzialności karnej.
Jeżeli badany stan faktyczny wyczerpuje znamiona typu zmodyfikowanego, to jednocześnie wypełnia dyspozycję przepisu statuującego typ podstawowy. W takim przypadku zastosowanie znajduje jedynie przepis o typie zmodyfikowanym, jako dokładniej opisujący sytuację rodzącą odpowiedzialność karną lub odpowiedzialność za wykroczenie.
Kryterium podmiotu
Podlegają one dalszemu podziałowi na:
– właściwe,
– niewłaściwe.
Przestępstwa i wykroczenia indywidualne właściwe to takie, przy których specyficzna cecha lub właściwość sprawcy wpływają na byt danego typu przestępstwa bądź wykroczenia w ogóle.
Przestępstwa i wykroczenia indywidualne niewłaściwe to takie, w ramach których rozważana cecha bądź właściwość sprawcy wpływają na wyższą albo niższą karalność, tworząc typ kwalifikowany albo uprzywilejowany.
Słownik
zachowanie odpowiadające opisowi zachowania określonego w ustawie karnej, obwarowany sankcją zastosowania kary kryminalnej; stanowi element składający się na strukturę przestępstwa lub wykroczenia
osoba, która ponosi odpowiedzialność za uchronienie znajdującej się pod jej opieką innej osoby przed negatywnymi konsekwencjami
zachowanie będące czynem zabronionym pod groźbą kary, bezprawnym, karygodnym, społecznie szkodliwym w stopniu większym niż znikomy i zawinionym
kwota ustalana przez sąd na podstawie wysokości dochodów sprawcy i różnych okoliczności związanych z dysponowaniem majątkiem; stawka dzienna nie może być niższa od jednej trzydziestej części minimalnego wynagrodzenia ani też przekraczać jej czterystukrotności
naruszenie (bądź możliwość naruszenia) dobra prawnego, interesu jednostki lub społeczeństwa; może dotyczyć sfery materialnej, fizycznej, jak i niematerialnej (np. psychicznej, duchowej)
czyn zabroniony niebędący przestępstwem jako mniej szkodliwy społecznie, zagrożony karą aresztu od 5 do 30 dni, ograniczenia wolności do 1 miesiąca, grzywny lub nagany