Znamiona czynu zabronionego

Czyny zabronione przez ustawę, jakimi są przestępstwa i wykroczenia, opisywane są za pomocą specyficznych dla nich cech, nazywanych znamionami. Owe znamiona, wspólne dla wszystkich przestępstw albo wykroczeń, stanowią składniki definicji przestępstwa i wykroczenia. Zestaw uszczegółowionych znamion pozwala na zróżnicowanie przestępstw i wykroczeń na typy rodzajowe przestępstw i wykroczeń, które – w razie ich popełnienia i przypisania konkretnemu sprawcy – powodują odpowiedzialność za czyny opisane w konkretnych przepisach ustanawiających na przykład przestępstwa czy wykroczenia kradzieży, przestępstwo zabójstwa, przestępstwo naruszenia nietykalności cielesnej.

Polecenie 1

Zapoznaj się z animacją i schematem, a następnie wykonaj ćwiczenia.

R7sESLbnBdax7
Film nawiązujący do treści materiału

Kryterium systematyki rozbioru logicznego przepisu części szczególnej prawa karnego

RQuaggwJvf6wl
Zdjęcie przedstawia rzeźbę kobiety. Stoi ubrana w suknię. W jednej ręce trzyma wagę z dwiema szalkami, w drugiej miecz. Kobieta ma przepaskę na oczach i nic nie widzi. Dalej na zdjęciu zamieszczono treści. 1. Znamiona przedmiotu ochrony. Znamiona przedmiotu ochrony wyznaczają dobro chronione przepisami bądź konkretnym przepisem prawa karnego.
Mając na względzie stopień konkretyzacji dobra chronionego prawem, w doktrynie przeprowadza się podział przedmiotu ochrony na:
  • ogólny;
  • rodzajowy;
  • indywidualny (bezpośredni).

Ogólny przedmiot ochrony jest wspólny wszystkim przepisom prawa karnego. Jego wydzielenie ma charakter symboliczny. Chodzi tu o ogół stosunków społecznych w państwie i w społeczności międzynarodowej.

Rodzajowy przedmiot ochrony jest wspólny dla oznaczonej grupy przepisów, zbliżonej pod względem dobra chronionego, np. mienia, życia, wolności. Przepisy takie są zazwyczaj zawarte w jednym rozdziale ustawy karnej. Prawidłowe wyznaczenie rodzajowego przedmiotu ochrony ma przełożenie na konstrukcję podobieństwa przestępstw, która skutkuje między innymi zastosowaniem przepisów o recydywie zwykłej.

Indywidualny przedmiot ochrony jest to dobro prawne chronione jednym, konkretnym przepisem ustawy karnej. Stanowi on uszczegółowienie rodzajowego przedmiotu ochrony.

Przykład:
Rodzajowym przedmiotem ochrony przepisów zgrupowanych w rozdziale XXXV Kodeksu karnego, zatytułowanym Przestępstwa przeciwko mieniu, są prawa do mienia. Wśród przepisów tego rozdziału znajduje się między innymi art. 278, którego paragraf pierwszy statuuje przestępstwo kradzieży. Kradzież polega na zaborze cudzej rzeczy ruchomej w celu przywłaszczenia. Indywidualnym, inaczej bezpośrednim, przedmiotem ochrony przepisu art. 278 § 1 Kodeksu karnego jest własność i inne prawa przysługujące do rzeczy ruchomej w związku z ewentualnym bezprawnym jej zaborem., 2. Znamiona strony przedmiotowej. Znamiona strony przedmiotowej określają czyn oraz okoliczności mu towarzyszące. Należą do nich:
  • znamiona czasownikowe, inaczej czynnościowe, wyrażone w przepisie za pomocą czasownika w trzeciej osobie liczby pojedynczej czasu teraźniejszego trybu oznajmującego, np. „dopuszcza się”, „powoduje”, „zabija”, „znieważa”;
  • znamiona skutku, występujące przy przestępstwach skutkowych, czyli materialnych;
  • znamiona przedmiotu czynności wykonawczej, wskazujące przedmiot lub osobę, w stosunku do której popełniane jest przestępstwo lub wykroczenie;
  • znamiona modalne, występujące stosunkowo rzadko, dotyczące sposobu, czasu i miejsca popełnienia czynu.

Trzeba zaznaczyć, że każde przestępstwo lub wykroczenie jest popełniane w jakimś czasie, miejscu, przy wykorzystaniu sposobu i wywołuje jakiś skutek w rzeczywistości. O zaliczeniu tych okoliczności do znamion decyduje jednakże ich wpływ na kwalifikację prawną., 3. Znamiona podmiotu. Znamiona podmiotu opisują sprawcę przestępstwa bądź wykroczenia. Wskazują, czy dane przestępstwo bądź wykroczenie ma charakter indywidualny oraz czy zachodzi przypadek umożliwiający karną odpowiedzialność nieletniego (tylko przy przestępstwach)., 4. Znamiona strony podmiotowej. Znamiona strony podmiotowej określają stosunek sprawcy do podejmowanego przez niego czynu. Stosunek ten wyrażać się może w umyślności lub nieumyślności.
Źródło ilustracji: Tingey Injury Law Firm, CC 0
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Pokaż ćwiczenia:
31
Ćwiczenie 1

Zapoznaj się z treścią przepisu i wykonaj polecenie.

1
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny

Art. 278a. § 1. Kto dopuszcza się kradzieży szczególnie zuchwałej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 2. Jeżeli kradzież szczególnie zuchwałą popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

cytat1 Źródło: Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, dostępny w internecie: isap.sejm.gov.pl.
RSTvVyr2w4Rny
{duzepole@Przedstaw znamiona.
RPhzK4AMv6PtH2
Ćwiczenie 2
Możliwe odpowiedzi: 1. , 2. , 3. , 4. , 5.