Émile Durkheim Elementarne formy życia religijnego

Charakterystyczną cechą zjawiska religijnego jest to, że zawsze wymaga ono dychotomicznego podziału znanego i poznawalnego uniwersumuniwersumuniwersum na dwa rodzaje obejmujące wszystko, co istnieje, ale zdecydowanie się wykluczające. Rzeczy święte to rzeczy chronione i izolowane przez zakazy, rzeczy świeckie to rzeczy, do których te zakazy się stosują (…), obrzędy to reguły postępowania określające właściwe zachowanie się człowieka w stosunku do rzeczy świętych. (…) kontakt [między sacrum i profanum – dop. red.] jest możliwy tylko wtedy, gdy profanum utraci swoje cechy swoiste, gdy w jakiejś mierze i w pewnym stopniu stanie się sacrum.

durk Źródło: Émile Durkheim, Elementarne formy życia religijnego, Warszawa 1990, s. 35.

Mary Douglas Leakey Czystość i zmaza

Zastanowimy się nad naszym szorowaniem i czyszczeniem, zobaczymy, że wcale nie chodzi nam przede wszystkim o uniknięcie choroby. Oddzielamy, wyznaczamy granice, składając widzialne deklaracje co do ogniska domowego, które chcemy ustanowić w materialnym domu. Jeśli przechowujemy środki czystości do kuchni i do łazienki osobno lub każemy mężczyznom korzystać z łazienki na dole, a kobietom na górze, postępujemy w zasadzie tak samo, jak żona Buszmena, kiedy przybywa do nowego obozu. Wybiera ona miejsce, gdzie umieści ognisko, następnie zaś wbija w ziemię tyczkę. W ten sposób orientuje ognisko i wyznacza jego prawą i lewą stronę. W ten sposób dom zostaje podzielony na kwatery kobiet i mężczyzn.

doug Źródło: Mary Douglas Leakey, Czystość i zmaza, Warszawa 2007, s. 106.

Arnold van Gennep Obrzędy przejścia

Życie jednostek niezależnie od typu społeczności zasadza się na sukcesywnym przechodzeniu z jednej grupy do drugiej, od jednego typu zajęć do drugiego. (…) Sam fakt istnienia narzuca konieczność sukcesywnego przechodzenia z jednej społeczności do drugiej, z jednej sytuacji społecznej do kolejnej w taki sposób, że życie jednostki staje się serią etapów, których początek i koniec tworzą zamkniętą całość o niezmiennym porządku: narodziny, dojrzałość społeczna, małżeństwo, rodzicielstwo, awans klasowy, specjalizacja zawodowa, śmierć. Każdemu z tych etapów towarzyszą ceremonie. Ich cel jest niezmienny: przeprowadzić jednostkę z jednego określonego stanu do drugiego – równie ściśle zdefiniowanego. A skoro cel jest ten sam, to i środki są bardzo podobne, jeśli nie identyczne. Jednostka zaś radykalnie się zmienia, ponieważ ma za sobą szereg etapów i granic. Stąd też ogólne podobieństwo ceremonii narodzin, ceremonii związanych z dzieciństwem, ceremonii dojrzałości społecznej, zaręczyn, zaślubin, ciąży, rodzicielstwa, wstępowania do społeczności religijnych czy w końcu pogrzebów.

gennep Źródło: Arnold van Gennep, Obrzędy przejścia, Warszawa 2006, s. 30.