Przeczytaj
Literatura
Umiłowanie słowa (albo wiedzy)
, czyli filologia – tak nazwano nową dyscyplinę naukową, która narodziła się w Bibliotece AleksandryjskiejBibliotece Aleksandryjskiej. Filologowie starożytni zajmowali się badaniem rękopisów: porównywali zachowane kopie dawnych tekstów literackich i starali się odtworzyć ich pierwotny kształt, a wszelkie niejasności opatrywali komentarzami. Wymagało to rozległej wiedzy. Często tacy uczeni mężowie, na co dzień mający styczność z poezją, sami zaczynali pisać wiersze. Nic dziwnego, że ich twórczość pełna była odwołań do historii, geografii i mitologii. Dziś nie sposób czytać wielu powstałych wówczas utworów literackich bez dobrego komentarza encyklopedycznego.
Najsłynniejszym przykładem typowego dla epoki hellenistycznej nurtu poezji erudycyjnej była Aleksandra Lykofrona z III w. p.n.e. (tekst zachował się do naszych czasów, można go przeczytać w języku polskim). Dzieło to szybko stało się lekturą obowiązkową dobrze wykształconych Greków i Rzymian. Już w starożytności z powodu nagromadzenia zagadek zyskało miano „mrocznego poematu”. Do najbardziej znanych twórców literackich należy ponadto zaliczyć m.in.:
Filozofia
Okres hellenistyczny przyniósł niezwykły rozwój filozofii. Do powstałych w epoce klasycznej AkademiiAkademii i LykejonuLykejonu dołączyły nowe szkoły filozoficzne. Tym, co było dla nich charakterystyczne, to skupienie się na etyceetyce i próba znalezienia odpowiedzi na podstawowe pytanie: jak znaleźć szczęście? Odpowiedzi były jednak inne niż w epoce klasycznej, bo i sytuacja była odmienna: upatrywanie szczęścia w działalności politycznej w obrębie polis (tak jak to sobie wyobrażali Platon i Arystoteles) stało się niewystarczające z uwagi na powstanie wielkich monarchii i skupienie władzy w rękach królów, a nie wspólnot obywatelskich. Filozofowie hellenistyczni zaczęli głosić, że to nie państwo uszczęśliwia – szczęście każdy może odnaleźć w sobie, ale drogi, które do tego prowadzą, są różne.
Nauka
„Eureka!” (heureka), „znalazłem!” – krzyknąć miał Archimedes z Syrakuz (III w. p.n.e.), kiedy wymyślił sposób na rozwiązanie zagadki, przed którą stanął z polecenia Hierona II (zob. animację poniżej). Był to największy uczony epoki hellenistycznej, odkrywca wielu praw w dziedzinie matematyki i wynalazków, na czele z tzw. śrubą Archimedesaśrubą Archimedesa.
Poszerzenie horyzontów geograficznych, zetknięcie się Greków z wieloma nowymi ludami, wzrost wiedzy o świecie doprowadziły do niebywałego rozwoju na polu nauki. Sam Aleksander chciał dotrzeć do krańców świata, uczeni zaczęli pytać: gdzie one są? Jak daleko?
Największe osiągnięcia na tym polu (bez wybierania się w dalekie podróże) miał Eratostenes z Cyreny (III/II w. p.n.e.). Obliczył on obwód Ziemi na 250 tys. stadiówstadiów, czyli około 46 tys. km, niewiele się myląc (obwód Ziemi wynosi 40 tys. km). Inny wielki uczony, Arystarch z Samos (III w. p.n.e.), badał rozmiary ciał niebieskich, głosząc zaskakującą tezę, że Słońce jest w centrum wszechświata, a Ziemia krąży wokół niego po okręgu. Wielki rozwój przeżywała także medycyna. Sławą cieszyli się Herofilos z Chalcedonu i Erasistratos z Keos, obaj działający w początkach III w. p.n.e. Poszerzyli oni znacznie wiedzę o anatomii człowieka (np. Herofilos nadał nazwę dwunastnicy). Było to możliwe dzięki przeprowadzanym rzekomo na żywo sekcjach na złoczyńcach darowanych im przez królów.
Słownik
szkoła filozoficzna założona przez Platona ok. 387 r. p.n.e. w gaju herosa Akademosa; poza filozofią zajmowano się w niej astronomią i matematyką
największa i najsłynniejsza biblioteka świata antycznego, założona przez Ptolemeusza I (IV w. p.n.e.); istniała co najmniej do końca IV w. n.e., część zbiorów zachowała się nawet dłużej, aż do podboju Egiptu przez Arabów w VII w.
(gr. ethikos (logos) - moralność, etyka; od gr. ethos - obyczaj) nauka o moralności, normy i zasady postępowania uznawane przez społeczność w określonym środowisku, przyjmowane w celu integracji wyznawanych wartości w danej zbiorowości społecznej
szkoła filozoficzna założona w drugiej połowie IV w. p.n.e. przez Arystotelesa, ucznia Platona, na terenie gimnazjonu na przedmieściach Aten; Teofrast, następca Arystotelesa, założył w niej ogród z alejami spacerowymi, nauka odbywała się tam podczas przechadzek
miara długości w starożytnej Grecji, najczęściej równa 192 m
czerpadło wody wyposażone w dużą śrubę (ślimak) obracającą się w korycie i podnoszącą ciecz; używana w oczyszczalniach ścieków oraz przy odwadnianiu i nawadnianiu
Słowa kluczowe
Biblioteka Aleksandryjska, Musejon, stoicyzm, epikureizm, sceptycyzm, cynizm, Archimedes, Kallimach, Ptolemeusze, Attalidzi, Wenus z Milo
Bibliografia
D. Musiał, Świat grecki. Od Homera do Kleopatry, Warszawa 2008.
Słownik kultury antycznej, red. R. Kulesza, Warszawa 2012.
A. Świderkówna, Bogowie zeszli z Olimpu: bóstwo i mit w greckiej literaturze świata hellenistycznego, Warszawa 1999.
A. Świderkówna, Hellenika: wizerunek epoki od Aleksandra do Augusta, Warszawa 1995.
F.W. Walbank, Świat hellenistyczny, Warszawa 2003.
E. Wipszycka, B. Bravo, Historia starożytnych Greków. Okres hellenistyczny, Warszawa 2010