W procesie rozwoju, państwa pełniły różne funkcjefunkcje państwafunkcje realizowane przez ich reprezentantów w rozmaity sposób. Intensywność tych działań zależała od poziomu zaangażowania państwa w życie społeczne, dlatego rozróżniamy państwa minimalne i państwa opiekuńcze. Państwa minimalne to te, które całą odpowiedzialność za codzienne życie pozostawiają jednostce. Państwa opiekuńcze natomiast próbują wyręczyć jednostkę w podejmowaniu decyzji we wszystkich dziedzinach życia.

Co ciekawe, nie zawsze jednoznacznie można te działania połączyć z konkretnymi systemami politycznymi. Nie wiążą się one również z materialnym poziomem życia jednostki. Ten zawsze zależy od rozwoju gospodarczego. Wydaje się, że optymalne byłoby państwo, którego funkcje wykonywane są w takim stopniu, żeby zapewnić jednostce poczucie bezpieczeństwa, a równocześnie nie ograniczać zbytnio jej wolności wyboru. Każde z państw pełni dwie podstawowe funkcje: zewnętrznąfunkcja zewnętrznazewnętrznąwewnętrznąfunkcja wewnętrznawewnętrzną.

RlfhrVxptju6k1
Ilustracja przedstawiająca dwie strzałki jednakowych rozmiarów skierowane do siebie. Strzałka umieszczona po lewej stronie podpisana funkcja wewnętrzna. Strzałka umieszczona po prawej stronie podpisana funkcja zewnętrzna. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1.Polega na zapewnieniu porządku i bezpieczeństwa w kraju. Służą temu działania podejmowane przez organy administracji państwowej oraz organy pilnujące porządku publicznego., 2.To całokształt działalności państwa prowadzonej w zakresie podejmowania stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi w celu zapewnienia bezpieczeństwa obywateli.
Zastanów się, jak na twoje życie wpływa realizacja przez państwo funkcji wewnętrznej. Jakie obszary twojego życia ta funkcja obejmuje?
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Funkcją państwa nazywamy całokształt działalności państwa w określonej dziedzinie. Przyjrzyjmy się obszarom, w które współczesne państwa powinny ingerować, aby ich mieszkańcy mogli dostrzec, że państwo spełnia swoje zadania wobec nich. Obszary te przedstawia poniższa tabela.

Oczekiwania społeczne

Instytucjonalne działania państwa

zapewnienie bezpieczeństwa

uprawomocniony suwerennymi działaniami instytucji państwowych monopol państwa na użycie przymusu fizycznego

wolność

konstytucyjnie zagwarantowane prawa jednostki oraz podział władzy i poszanowanie praw mniejszości

równość

zasada suwerenności narodu realizowana przez prawne gwarancje powszechności i równości prawa wyborczego oraz praw obywatelskich

braterstwo

wprowadzenie zasady sprawiedliwości społecznej, system państwa opiekuńczego realizowany zgodnie z oczekiwaniami obywateli i możliwościami państwa

ochrona środowiska naturalnego

prawna gwarancja każdego obywatela do życia w czystym środowisku naturalnym i wiedzy na temat działań państwa w celu hamowania dewastacji środowiska oraz jakości życia i wpływu zanieczyszczeń na życie i zdrowie jednostki

Wymienione powyżej oczekiwania społeczne są realizowane przez wewnętrzne i międzynarodowe działania państw. Państwo, a właściwie jego instytucje, powinno działać zawsze w interesie jednostki. Współczesne państwa, które oparte są na konstytucyjnej legitymizacji władzy, spełniają swoje zadania przez funkcje przedstawione na schemacie.

RjzrofcaNFJcg1
Ilustracja przedstawiająca schemat, który prezentuje rodzaje funkcji państwa. Centralnym punktem jest prostokąt podpisany funkcje państwa. Nad nim znajduje się prostokąt podpisany ze względu na cele działania państwa. Odchodzą od niego trzy łamane zakończone prostokątami podpisanymi adaptacyjna, regulacyjna, innowacyjna. Pod prostokątem funkcje państwanim znajduje się prostokąt podpisany ze względu na dziedziny działania państwa. Odchodzą od niego siedem łamanych zakończonych prostokątami podpisanymi porządkowa, prawodawcza, administracyjna, socjalna, kulturotwórcza, gospodarsko-organizacyjna, edukacyjno-socjalizacyjna. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Podobnie jak państwa zmieniają się społeczeństwa. Ukształtowane w procesie rozwoju społecznego normy społeczne również ulegają zmianie z powodu przemian cywilizacyjnych oraz rozwoju nauk humanistycznych i społecznych. Funkcja regulacyjna nakłada na państwo obowiązek pomocy obywatelom w bezkonfliktowym przyjęciu nowych norm związanych z rozwojem cywilizacyjnym., 2. Instytucje państwa powinny także, stanowiąc prawo, dostosowywać je do zmian cywilizacyjnych zachodzących w świecie. W tym celu muszą odnosić je do poziomu badań naukowych ze wszystkich dziedzin. Przykładem mogą być zmiany technologiczne. Mamy z nimi do czynienia w codziennym życiu. Jednak zmiany cywilizacyjne to również uświadomienie sobie podstaw psychologicznych zachowań jednostki, o których również dowiadujemy się wiele nowego. Mądre państwo to takie, które nadąża za zmianami w pojmowaniu wolności, poszanowania godności człowieka, szacunku dla poglądów innych. Funkcja adaptacyjna pozwala na konstruowanie zasad, które uwzględniają wszystkie te czynniki rozwoju., 3. Instytucje państwa prowadzą odpowiednią politykę gospodarczą. Wpływają przez stanowione prawo na równomierność rozwoju gospodarczego poszczególnych regionów państwa i różnych dziedzin gospodarki. W ramach tej funkcji państwo reguluje także wysokość i rodzaje podatków oraz sposoby ich redystrybucji. Zadaniem państwa jest niwelowanie różnic w poziomie życia między jego mieszkańcami do poziomu, który gwarantuje jego stabilność., 4. Cywilizacyjnym obowiązkiem państwa jest dbałość o odpowiedni poziom edukacji szkolnej. Zgodnie ze standardami międzynarodowymi współczesne państwa obowiązane są prowadzić bezpłatnie szkoły na poziomie podstawowym i ponadpodstawowym oraz umożliwić obywatelom ukończenie studiów wyższych na równych dla wszystkich warunkach (bezpłatnie lub dzięki korzystnemu systemowi kredytów i stypendiów). Ta funkcja to jednak nie tylko systemy edukacyjne, ale także socjalizacja w mediach publicznych, kształtowanie postaw obywatelskich, przystosowanie do istniejącego systemu prawnego., 5. Poprzez tę funkcję państwo dba o zachowanie tradycji narodowych – tworzy i utrzymuje instytucje kultury. W ramach tej funkcji państwo buduje i utrzymuje muzea, daje możliwość rozwoju kultury narodowym twórcom, dba o zachowanie tradycji i kultury ludowej. Realizując tę funkcję, państwo nie może jednak ograniczać nowoczesnych form przekazu kulturowego ani wolności artystycznej., 6. To realizowanie przez państwo zobowiązań wobec grup najsłabszych i potrzebujących pomocy w ramach zasady sprawiedliwości społecznej. Funkcja ta budzi największe kontrowersje wśród zwolenników różnych doktryn politycznych. Dla jednych obowiązkiem państwa jest zapewnienie obywatelom pełnego bezpieczeństwa socjalnego, co wiąże się z wysokimi podatkami. Inni opowiadają się za państwem minimalnym, uważając, że obowiązkiem państwa jest pomoc wyłącznie w sytuacjach skrajnie niebezpiecznych. Bez względu jednak na to, w jakim zakresie ta pomoc jest realizowana, każde państwo spełnia swoją funkcję socjalną., 7. Instytucje państwa kształtują aparat administracyjny. Dzięki niemu mogą zarządzać państwem i ułatwiać obywatelom relacje z przedstawicielami władz oraz realizowanie interesów mieszkańców zarówno osobistych, jak i grupowych., 8. Państwo, poprzez rządzącą nim jednostkę lub instytucje demokratyczne, tworzy prawo, które obowiązuje na jego terytorium. W ramach tej funkcji instytucje państwa regulują wzajemne stosunki między państwem i obywatelami oraz wprost między obywatelami. Dzięki funkcji prawodawczej państwo porządkuje zachowania mieszkańców, wskazując na osobiste ograniczenia wolności jednostki wolnością innej jednostki., 9. Funkcja ta łączy się z prawodawczą. Państwo, stanowiąc prawo, tworzy równocześnie mechanizmy, dzięki którym może kontrolować zachowania jednostek. Obowiązkiem jednostki jest przestrzeganie reguł ustanowionych przez państwo. Dzięki funkcji porządkowej państwo może dochodzić wobec jednostki przestrzegania tych reguł., 10. To funkcja, którą państwo może realizować, wyprzedzając zmiany cywilizacyjne. Funkcję tę państwo spełnia przez inwestowanie w rozwój badań naukowych i procesy wdrożeniowe. Dotyczy ona zarówno wprowadzania nowych rozwiązań technologicznych na szeroką skalę, jak i promowania nowych, cywilizacyjnie bardziej akceptowalnych norm społecznych oraz zachowań obywatelskich.
Zastanów się, które z oczekiwań społecznych realizowane są poprzez funkcje wewnętrzne państwa.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego to kolejna funkcja państwa. Wypełniając ją, państwo dba o bezpieczeństwo fizyczne obywateli, wchodzi w różne układy międzynarodowe i tworzy siły zbrojne. Inny sposób realizacji tej funkcji to układy międzynarodowe gwarantujące bezpieczeństwo ekonomiczne i ekologiczne mieszkańcom. W obu tych przypadkach realizacja funkcji zewnętrznej dotyczy całego zamieszkującego dane państwo społeczeństwa. Funkcja ta może być również spełniana na poziomie jednostki, kiedy państwo dba o jej interesy za pośrednictwem przedstawicielstw dyplomatycznych. Realizowana jest również w sytuacjach kryzysowych, niemniej najważniejszym zadaniem tak rozumianej funkcji państwa jest niedopuszczenie do kryzysów politycznych i militarnych.

bg‑azure

Poszukaj w dostępnych źródłach przedstawicielstw dyplomatycznych Polski, do których możesz zwrócić się o pomoc.

Współczesne państwa pełnią wobec swoich obywateli różne, bardziej lub mniej dostrzegalne na co dzień funkcje. Często nie zdajemy sobie sprawy z tego, do czego potrzebne jest nam państwo. Nie zadajemy sobie pytania, jak by nam się żyło, gdyby państwa nie było. Jego istnienie jest dla nas oczywiste. Nie zastanawiamy się również nad tym, czy nasz udział w życiu państwa wpływa stymulująco na jego funkcjonowanie. Nie szanujemy jego instytucji i nie przestrzegamy stanowionego przez nie prawa. Zastanówmy się, czy nie żyłoby się nam łatwiej i bezpieczniej, gdyby nasz stosunek do państwa i jego instytucji był bardziej przemyślany i odpowiedzialny?

Słownik

funkcja zewnętrzna
funkcja zewnętrzna

wszystkie działania państwa w stosunkach międzynarodowych mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa państwa i jego obywateli

funkcja wewnętrzna
funkcja wewnętrzna

wszystkie działania instytucji państwa, których celem jest regulowanie całości zadań politycznych, społecznych i prawnych związanych z codziennym funkcjonowaniem obywateli, ich relacji wzajemnych i relacji z państwem

funkcje państwa
funkcje państwa

kierunki działalności struktur państwowych realizujące działania, jakie państwo sobie stawia, a zakres tej działalności określany jest poprzez cele, które państwo chce osiągnąć

internalizacja
internalizacja

uwewnętrznienie; zachowania związane ze świadomym i dobrowolnym przyjęciem przez jednostkę obowiązujących norm społecznych