Przeczytaj
Proces krasowienia obejmujący skały węglanowe (wapienie, dolomitydolomity), siarczany zawierające wapń (anhydrytyanhydryty czy gipsygipsy) oraz sole (sól kamiennasól kamienna), należący do grupy procesów wietrzenia chemicznego, polega na rozpuszczaniurozpuszczaniu skał przez roztworyroztwory (wodę z zawartością różnych związków chemicznych). W przypadku skał węglanowych istotny jest stopień nasycenia wody dwutlenkiem węgla (tlenkiem węgla(IV)), ponieważ skały wapienne rozpuszczają się tym łatwiej, im odczyn wody jest bardziej kwaśny (czyli im większa jest w wodzie zawartość dwutlenku węgla). W przypadku węglanów, rozpuszczaniu w wodzie podlega kwaśny węglan wapnia – Ca(HCOIndeks dolny 33)Indeks dolny 22, który jest produktem reakcji chemicznej pomiędzy węglanem wapnia lub magnezu, wodą i dwutlenkiem węgla. Proces ten można zapisać na przykład za pomocą wzoru chemicznego:
CaCOIndeks dolny 33 + HIndeks dolny 22O + COIndeks dolny 2 Indeks dolny koniec2 → Ca (HCOIndeks dolny 33)Indeks dolny 22
W przypadku skał wapiennych (zbudowanych z węglanu wapnia) intensywność procesu krasowienia zależy zatem od nasycenia wody przez dwutlenek węgla – im nasycenie jest większe, tym roztwór ten jest bardziej agresywny. Wraz ze spadkiem temperatury woda ma większą możliwość nasycenia dwutlenkiem węgla (ryc. 1). Dlatego intensywność procesów rozpuszczania skał wapiennych i dolomitów rośnie wraz ze spadkiem temperatury wody. Podobnie wraz ze spadkiem temperatury wody rośnie intensywność rozpuszczania siarczanów wapnia, gipsu (ryc. 1) i anhydrytu. Natomiast zdolność rozpuszczania soli kamiennej przez wodę tylko w niewielkim stopniu zależy od jej temperatury i jest praktycznie stała (ryc. 2).
Czynnikiem jednakowo wpływającym na rozpuszczanie skał jest czas kontaktu roztworu wodnego ze skałą. Im jest on dłuższy, tym intensywność krasowienia jest większa. Możliwość nasycenia wody danym związkiem chemicznym jest ograniczona. Dlatego jeżeli woda przepływająca przez skały będzie w niej stagnowała, to szybciej roztwór nasyci się związkiem chemicznym (zmniejszy się jej agresywność), a intensywność rozpuszczania spadnie. Natomiast jeśli przez szczeliny w skale będzie ciągle przepływał słabo nasycony związkami mineralnymi roztwór wody, to jego agresywność będzie ciągle podobna, a rozpuszczanie będzie przebiegać w przybliżeniu w stałym tempie.
Z punktu widzenia kontaktu roztworu wody ze skałą ważne jest także jej uszczelinnienie (ilość przestrzeni – porów i szczelin) pomiędzy składnikami skały. Im będzie ono większe, tym większa będzie możliwość jej rozpuszczania (większe tempo krasowienia).
Słownik
(gr. an ‘bez’ i hydro ‘woda’; anhydros ‘bezwodny’; siarczan wapnia, nazywany czasem „gipsem bez wody”) – substancja krystaliczna o barwie niebieskoszarej, rzadziej białej lub kremowej; łatwo wchłania wodę, co powoduje zwiększenie jej objętości o nawet 60%, może przy tym pękać i rozwarstwiać się
niemal monomineralna osadowa skała węglanowa, zbudowana głównie z węglanu wapnia i magnezu – w ponad 90%; nazwa pochodzi od nazwiska francuskiego badacza Alp, mineraloga Déodata de Dolomieu
(gr. gypsos, łac. gypsum ‘czynność gipsowania’, ‘kreda’ lub ‘cement’, uwodniony siarczan wapnia) – minerał bezbarwny lub o różnym zabarwieniu (biały, szary, różowy, miodowożółty), o szklistym, perłowym lub jedwabistym połysku; tworzy się jako produkt ewaporacji (odparowania) wód słonych jezior lub mórz
proces polegający na łączeniu się minerałów z wodą i doprowadzeniu ich do roztworu
jednorodna mieszanina dwóch lub więcej związków chemicznych lub pierwiastków chemicznych
(gr. hals ‘sól’, lithos ‘kamień’) – minerał z gromady halogenków, znany i używany od czasów starożytnych, jego głównym składnikiem jest chlorek sodu