Tkankitkanka roślinnaTkanki roślinne tworzone są przez zespoły wielu połączonych ze sobą komórek – o podobnej budowie lub różniących się między sobą, ale zawsze wyspecjalizowanych do pełnienia określonej funkcji. Protoplasty komórek wchodzących w skład tkanki roślinnej połączone są między sobą za pomocą plazmodesmplazmodesmyplazmodesm. Struktura tkanki może być zwarta – wówczas komórki przylegają do siebie całymi powierzchniami – lub rozluźniona, gdy pomiędzy komórkami występują wolne przestrzenie, zwane przestworami międzykomórkowymi.

Rośliny okrytonasienne (okrytozalążkowe, Angiospermae) wykazują najsilniejsze zróżnicowanie tkankowe. Dalszy przegląd tkanek roślinnych zostanie oparty na ich przykładzie.

Tkanki roślinne można klasyfikować według różnych kryteriów. Najczęściej stosuje się klasyfikację tkanek ze względu na: budowę, zdolność do podziałów, pochodzenie i funkcję.

Pod względem budowy tkanki roślinne dzieli się na: jednorodne (proste) lub niejednorodne (złożone). Tkanki jednorodne tworzone są przez jeden typ komórek o podobnej budowie. Natomiast tkanki niejednorodne są zbudowane z komórek różnego typu, wykazujących odmienną budowę, ale powiązanych ze sobą wspólną funkcją. Do tkanek jednorodnych zalicza się: tkanki miękiszowemiękisz (parenchyma)tkanki miękiszowe oraz tkanki wzmacniające: sklerenchymęsklerenchyma (twardzica)sklerenchymę i kolenchymękolenchyma (zwarcica)kolenchymę. Do tkanek niejednorodnych należą tkanki przewodzące: łykołyko (floem)łyko i drewnodrewno (ksylem)drewno, w których budowie obecne są cztery różne rodzaje komórek, oraz tkanki wydzielnicze i okrywające, np. epidermaepiderma (skórka)epiderma, która wytwarza m. in. aparaty szparkowe (zbudowane z dwóch komórek szparkowych i komórek dodatkowych), włoski i włośniki. Zdarza się, że w obrębie tkanki jednorodnej występują pojedyncze komórki (idioblastyidioblastyidioblasty) lub grupy komórek odróżniające się kształtem, wielkością i budową. Pełnią one odmienną funkcję, dlatego zaliczane są do indywidualnych przedstawicieli innej tkanki.

Pod względem zdolności do podziałów tkanki roślinne dzieli się na: tkanki twórcze i tkanki stałe. Tkanki twórcze to różnego rodzaju merystemymerystemmerystemy, których cechą charakterystyczną jest zdolność tworzących je komórek do intensywnych podziałów prowadzących do wzrostu rośliny. Komórki tkanek twórczych, które tracą zdolność dzielenia się, ulegają zróżnicowaniu w komórki tkanek stałych. Proces dojrzewania komórek wiąże się z przemianami strukturalnymi, które obejmują m.in. zmiany: kształtu i wielkości komórek, składu chemicznego ściany komórkowej, ilości i wielkości wakuoli.

Tkanki stałe to różnego rodzaju tkanki dojrzałe, zbudowane z komórek zróżnicowanych i przystosowanych do pełnienia określonej funkcji. W komórkach tych podziały komórkowe zazwyczaj już nie zachodzą. Do tkanek stałych zalicza się tkanki: miękiszowe, okrywające, wzmacniające, przewodzące i wydzielnicze.

Tkanki twórcze ze względu na pochodzenie dzieli się na merystemy pierwotne i wtórne. Merystemy pierwotne powstają na skutek podziałów zygoty i funkcjonują w roślinie od stadium zarodkowego. Występują w wierzchołkowych częściach rośliny, tworząc stożki wzrostu pędu i korzenia, dzięki którym możliwy jest wzrost rośliny na długość. U niektórych roślin wzrost ten jest również możliwy dzięki obecności merystemów interkalarnych, umiejscowionych u podstawy międzywęźli ponad nasadami liści.

Merystemy wtórne powstają z komórek tkanek stałych i funkcjonują w roślinie dopiero od pewnej fazy rozwoju. Początek merystemom wtórnym najczęściej dają komórki tkanki miękiszowej, które ulegają odróżnicowaniu i powracają do stanu embrionalnego. Występują one w wyrośniętych częściach korzenia i łodygi, tworząc kambium (miazgę) i fellogen (miazgę korkotwórczą), dzięki którym możliwy jest przyrost rośliny na grubość. Do merystemów wtórnych należą także tkanka kalusowa (przyranna) i tkanka archesporialna (zarodnikotwórcza). Tkanka przyranna powstaje w miejscach zranienia rośliny, umożliwiając zasklepienie uszkodzonego miejsca. Tkanka zarodnikotwórcza występuje w zarodniach mszaków i paprotników, a dzięki zachodzącym w niej podziałom mejotycznym powstają haploidalne zarodniki (spory). U roślin nasiennych tkanka zarodnikotwórcza występuje w woreczkach pyłkowych i ośrodku zalążka. Efektem zachodzących w niej podziałów redukcyjnych jest powstanie haploidalnych mikrospor i makrospor, z których wykształcą się odpowiednio ziarna pyłku i woreczek zalążkowy.

Pod względem pochodzenia tkanki roślinne dzieli się na pierwotne i wtórne. Pierwotne tkanki stałe to takie, które wywodzą się z merystemów pierwotnych. Zalicza się do nich tkanki: miękiszową, okrywającą – epidermę, przewodzącą – drewno pierwotne (ksylem pierwotny) i łyko pierwotne (floem pierwotny), wzmacniającą i wydzielniczą.

Wtórne tkanki stałe powstają na skutek działania merystemów wtórnych. Zalicza się do nich tkanki: okrywającą – perydermę (korkowicę) oraz przewodzącą – drewno wtórne (ksylem wtórny) i łyko wtórne (floem wtórny).

Za pełnienie określonej funkcji odpowiadają komórki danej tkanki, niezależnie od tego, czy stanowią jeden, ciągły zespół komórek, czy też są rozproszone w skupiskach w różnych częściach rośliny. Powiązane funkcjonalnie komórki danej tkanki (lub wyjątkowo kilku tkanek) tworzą systemy w skali całej rośliny, określane jako układy tkankowe. Do podstawowych należą układy: twórczy (merystemy), okrywający (epiderma i perydermaperyderma (korkowica)peryderma), fotosyntetyzujący (miękisz asymilacyjny), przewietrzający (aparaty szparkowe, przestwory międzykomórkowe, miękisz powietrzny), chłonny (ryzoderma z włośnikami), przewodzący (drewno i łyko), magazynujący (miękisz spichrzowy), wzmacniający (sklerenchyma i kolenchyma), wydzielniczy i ruchowy.

Słownik