Przeczytaj
TkankiTkanki roślinne tworzone są przez zespoły wielu połączonych ze sobą komórek – o podobnej budowie lub różniących się między sobą, ale zawsze wyspecjalizowanych do pełnienia określonej funkcji. Protoplasty komórek wchodzących w skład tkanki roślinnej połączone są między sobą za pomocą plazmodesmplazmodesm. Struktura tkanki może być zwarta – wówczas komórki przylegają do siebie całymi powierzchniami – lub rozluźniona, gdy pomiędzy komórkami występują wolne przestrzenie, zwane przestworami międzykomórkowymi.
Rośliny okrytonasienne (okrytozalążkowe, Angiospermae) wykazują najsilniejsze zróżnicowanie tkankowe. Dalszy przegląd tkanek roślinnych zostanie oparty na ich przykładzie.
Tkanki roślinne można klasyfikować według różnych kryteriów. Najczęściej stosuje się klasyfikację tkanek ze względu na: budowę, zdolność do podziałów, pochodzenie i funkcję.
Klasyfikacja tkanek roślinnych ze względu na budowę
Pod względem budowy tkanki roślinne dzieli się na: jednorodne (proste) lub niejednorodne (złożone). Tkanki jednorodne tworzone są przez jeden typ komórek o podobnej budowie. Natomiast tkanki niejednorodne są zbudowane z komórek różnego typu, wykazujących odmienną budowę, ale powiązanych ze sobą wspólną funkcją. Do tkanek jednorodnych zalicza się: tkanki miękiszowetkanki miękiszowe oraz tkanki wzmacniające: sklerenchymęsklerenchymę i kolenchymękolenchymę. Do tkanek niejednorodnych należą tkanki przewodzące: łykołyko i drewnodrewno, w których budowie obecne są cztery różne rodzaje komórek, oraz tkanki wydzielnicze i okrywające, np. epidermaepiderma, która wytwarza m. in. aparaty szparkowe (zbudowane z dwóch komórek szparkowych i komórek dodatkowych), włoski i włośniki. Zdarza się, że w obrębie tkanki jednorodnej występują pojedyncze komórki (idioblastyidioblasty) lub grupy komórek odróżniające się kształtem, wielkością i budową. Pełnią one odmienną funkcję, dlatego zaliczane są do indywidualnych przedstawicieli innej tkanki.
Klasyfikacja tkanek roślinnych ze względu na zdolność do podziałów
Pod względem zdolności do podziałów tkanki roślinne dzieli się na: tkanki twórcze i tkanki stałe. Tkanki twórcze to różnego rodzaju merystemymerystemy, których cechą charakterystyczną jest zdolność tworzących je komórek do intensywnych podziałów prowadzących do wzrostu rośliny. Komórki tkanek twórczych, które tracą zdolność dzielenia się, ulegają zróżnicowaniu w komórki tkanek stałych. Proces dojrzewania komórek wiąże się z przemianami strukturalnymi, które obejmują m.in. zmiany: kształtu i wielkości komórek, składu chemicznego ściany komórkowej, ilości i wielkości wakuoli.
Tkanki stałe to różnego rodzaju tkanki dojrzałe, zbudowane z komórek zróżnicowanych i przystosowanych do pełnienia określonej funkcji. W komórkach tych podziały komórkowe zazwyczaj już nie zachodzą. Do tkanek stałych zalicza się tkanki: miękiszowe, okrywające, wzmacniające, przewodzące i wydzielnicze.
Tkanki twórcze ze względu na pochodzenie dzieli się na merystemy pierwotne i wtórne. Merystemy pierwotne powstają na skutek podziałów zygoty i funkcjonują w roślinie od stadium zarodkowego. Występują w wierzchołkowych częściach rośliny, tworząc stożki wzrostu pędu i korzenia, dzięki którym możliwy jest wzrost rośliny na długość. U niektórych roślin wzrost ten jest również możliwy dzięki obecności merystemów interkalarnych, umiejscowionych u podstawy międzywęźli ponad nasadami liści.
Merystemy wtórne powstają z komórek tkanek stałych i funkcjonują w roślinie dopiero od pewnej fazy rozwoju. Początek merystemom wtórnym najczęściej dają komórki tkanki miękiszowej, które ulegają odróżnicowaniu i powracają do stanu embrionalnego. Występują one w wyrośniętych częściach korzenia i łodygi, tworząc kambium (miazgę) i fellogen (miazgę korkotwórczą), dzięki którym możliwy jest przyrost rośliny na grubość. Do merystemów wtórnych należą także tkanka kalusowa (przyranna) i tkanka archesporialna (zarodnikotwórcza). Tkanka przyranna powstaje w miejscach zranienia rośliny, umożliwiając zasklepienie uszkodzonego miejsca. Tkanka zarodnikotwórcza występuje w zarodniach mszaków i paprotników, a dzięki zachodzącym w niej podziałom mejotycznym powstają haploidalne zarodniki (spory). U roślin nasiennych tkanka zarodnikotwórcza występuje w woreczkach pyłkowych i ośrodku zalążka. Efektem zachodzących w niej podziałów redukcyjnych jest powstanie haploidalnych mikrospor i makrospor, z których wykształcą się odpowiednio ziarna pyłku i woreczek zalążkowy.
Klasyfikacja tkanek roślinnych ze względu na pochodzenie
Pod względem pochodzenia tkanki roślinne dzieli się na pierwotne i wtórne. Pierwotne tkanki stałe to takie, które wywodzą się z merystemów pierwotnych. Zalicza się do nich tkanki: miękiszową, okrywającą – epidermę, przewodzącą – drewno pierwotne (ksylem pierwotny) i łyko pierwotne (floem pierwotny), wzmacniającą i wydzielniczą.
Wtórne tkanki stałe powstają na skutek działania merystemów wtórnych. Zalicza się do nich tkanki: okrywającą – perydermę (korkowicę) oraz przewodzącą – drewno wtórne (ksylem wtórny) i łyko wtórne (floem wtórny).
Klasyfikacja tkanek roślinnych ze względu na pełnione funkcje
Za pełnienie określonej funkcji odpowiadają komórki danej tkanki, niezależnie od tego, czy stanowią jeden, ciągły zespół komórek, czy też są rozproszone w skupiskach w różnych częściach rośliny. Powiązane funkcjonalnie komórki danej tkanki (lub wyjątkowo kilku tkanek) tworzą systemy w skali całej rośliny, określane jako układy tkankowe. Do podstawowych należą układy: twórczy (merystemy), okrywający (epiderma i perydermaperyderma), fotosyntetyzujący (miękisz asymilacyjny), przewietrzający (aparaty szparkowe, przestwory międzykomórkowe, miękisz powietrzny), chłonny (ryzoderma z włośnikami), przewodzący (drewno i łyko), magazynujący (miękisz spichrzowy), wzmacniający (sklerenchyma i kolenchyma), wydzielniczy i ruchowy.
Słownik
(gr. ksylos – drewno) niejednorodna tkanka przewodząca; występuje u roślin naczyniowych; transportuje wodę i sole mineralne
złożona tkanka okrywająca; zwykle pojedyncza warstwa komórek występująca na powierzchni wszystkich młodych organów roślinnych; skórka liści i łodyg wytwarza m.in. aparaty szparkowe, włoski, komórki wydzielnicze, a skórka korzeni – włośniki
komórki roślin występujące pojedynczo, różniące się strukturalnie i fizjologicznie od komórek sąsiednich, np. komórki kamienne w miękiszu, komórki kryształonośne w miękiszu, komórki kamienne we floemie (łyku) wtórnym
jednorodna tkanka wzmacniająca, zbudowana z żywych, wydłużonych komórek otoczonych celulozową ścianą komórkową z charakterystycznymi zgrubieniami; na podstawie położenia zgrubień wyróżnia się m.in. kolenchymę kątową i płatową; pełni funkcje mechaniczne
(gr. phlóios – łyko) niejednorodna tkanka przewodząca; występuje u roślin naczyniowych; transportuje substancje pokarmowe
(gr. meristḗs – dzielący) tkanka twórcza, zbudowana z żywych, dzielących się komórek, dająca początek tkankom stałym
(gr. parénchyma – miąższ) jednorodna tkanka stała, zbudowana z żywych komórek o niskim stopniu specjalizacji; zachowuje zdolność do podziałów i często ulega odróżnicowaniu, dając początek merystemom wtórnym; pełni różne funkcje i występuje w kilku rodzajach, jako miękisz zasadniczy, asymilacyjny, powietrzny i spichrzowy
pokład komórek złożony z warstw fellemu (korka), fellogenu (miazgi korkotwórczej) i fellodermy (miękiszu); powstaje z fellogenu i stanowi wtórną tkankę okrywającą powierzchnię łodyg i korzeni
połączenia między sąsiednimi komórkami w tkance roślinnej; pasemka cytoplazmy przechodzące w poprzek wspólnej ściany komórkowej, łączące protoplasty komórek roślinnych
(gr. sklerosis – skamienienie) jednorodna tkanka wzmacniająca, zbudowana z martwych komórek o silnie zdrewniałych i wtórnych ścianach komórkowych; występuje w dwóch formach: jako włókna i sklereidy (np. komórki kamienne); pełni funkcje mechaniczne
zespół połączonych ze sobą komórek o podobnej budowie lub różniących się od siebie, wyspecjalizowany do pełnienia określonej funkcji