Mickiewicz – pielgrzym

Adam Mickiewicz, oskarżony o udział w tajnym stowarzyszeniu filomackim, w 1824 roku został zesłany poza granice Litwy, skąd miał już nie powrócić do ojczyzny. Podczas podróży po Rosji do Odessy i na Krym doświadczył wielu estetycznych przeżyć związanych z miejscami, które zrobiły na nim ogromne wrażenie. Jego podróż, nazwana pielgrzymowaniem, miała charakter inicjacyjnypodróż inicjacyjnainicjacyjny. Poeta pozostawił po niej cykl osiemnastu utworów zwanych SonetamisonetSonetami krymskimi. W wierszu PielgrzympielgrzymPielgrzym poeta powraca do przewijającej się przez cały cykl utworów tęsknoty za utraconą „kraju lat dziecinnych”.

Paryskie losy Norwida

Wiersz Cypriana Kamila Norwida Pielgrzym pochodzi z tomiku Vade‑mecum, powstałego w latach 1858–1866. Poeta powrócił wówczas do Paryża po długiej tułaczce w Ameryce (potem w Londynie), lecz nie otrzymał ani wsparcia materialnego, ani mentalnego – ze strony środowisk twórczych. Popadł w nędzę, a ze względu na postępującą gruźlicę twórca, pomimo dużego zainteresowania sprawami Polski, nie wziął udziału w powstaniu styczniowym. Niestety nigdy nie było mu dane powrócić do ojczyzny. Zmarł w Domu św. Kazimierza na przedmieściu Ivry na peryferiach Paryża.

Choć oba utwory powstały w odmiennych okolicznościach, innych przestrzeniach geograficznych, wreszcie w różnym czasie – sonet Mickiewicza bowiem w okresie tzw. przełomu romantycznego, kiedy tendencje epoki dopiero się formowały, zaś utwór Norwida już u jej schyłku – to można dostrzec w nich elementy ujawniające wspólnotę romantycznego doświadczenia wygnania. Uderza przede wszystkim przedstawienie obu podmiotów lirycznych w drodze, w ruchu. Poruszony zostaje również problem posiadania; wydaje się, że w obu utworach kwestie materialne nie mają znaczenia, Mickiewiczowski podmiot bowiem, choć egotyczne dobra spoczywają „u jego stóp”, tęskni za utraconą ojczyzną; Norwidowski zaś nie potrzebuje niczego, ziemi ma tyle, „ile jej stopa pokrywa”, gdy pokonuje drogę.

Słownik