Warto przeczytać

Rolą wyłącznika różnicowoprądowego jest ochrona ludzi przez porażeniem prądem w przypadku awarii domowej sieci elektrycznej lub urządzeń do niej podłączonych. Jego głównym elementem jest pierścień z ferromagnetykaFerromagnetykferromagnetyka, przez który przechodzą wszystkie przewody doprowadzające i odprowadzające prąd z instalacji elektrycznej. W przypadku awarii, gdy nastąpi upływ prądu poza sieć, prąd powracający jest mniejszy, a więc w pierścieniu wokół przewodów powstanie niezerowe wypadkowe pole magnetyczne. Gdy jego wartość wzrasta, indukuje to w cewce nawiniętej na pierścień prąd, który dociera do przekaźników wyłączających zasilanie instalacji. Więcej szczegółów na ten temat możesz znaleźć w e‑materiale „Jak działa i jaką funkcję pełni wyłącznik różnicowoprądowy?”.

Domowa sieć elektryczna zabezpieczona jest także przed zwarciem, czyli niepożądanym połączniem bezpośrednim przewodu doprowadzającego i odprowadzającego prąd. W takiej sytuacji natężenie prądu nagle rośnie do bardzo dużych wartości. Zamontowany w sieci wyłącznik nadmiarowo‑prądowy natychmiast wyłącza wtedy zasilanie.

Niebezpieczną sytuacją jest także przeciążenie, czyli przekroczenie nominalnej wartości natężenia prądu w instalacji. Gdy trwa to zbyt długo, odpowiednie urządzenie ochronne wyłącza zasilanie. Tym urządzeniem może być wyłącznik nadmiarowo‑prądowy lub rzadziej obecnie stosowane: bezpiecznik albo wyłącznik nadmiarowy (potocznie zwany bezpiecznikiem automatycznym).

Zachęcamy Cię do zapoznania się z e‑materiałem „Jak działa i jaką funkcję pełni bezpiecznik nadmiarowo‑prądowy?”, aby uzupełnić podane tu wiadomości.

Istnieją urządzenia, które pełnią wszystkie trzy opisane funkcje zabezpieczające jednocześnie. Przykład pokazano na Rys. 1.

R6InAo4bSIwRZ

Rys. 1. Ilustracja przedstawia wyłącznik różnicowoprądowy stosowany w instalacjach elektrycznych do zabezpieczenia przed zwarciami, upływem prądu i przeciążeniem. Urządzenie jest w kształcie prostopadłościennej, białej kostki ustawionej pionowo. Na froncie widoczne są cztery otwory na śruby, które służą do zamontowania urządzenia. Dwa otwory znajdują się w górnej części a dwa pozostałe w dolnej. Na środku urządzenia widoczny jest po lewej stronie niebieski, prostokątny przycisk w wytłoczoną wielką literą T. Jest to przycisk służący do testowania urządzenia podłączonego do sieci elektrycznej. Poniżej przycisku testowego znajduje się niebieska dźwignia, która może przesuwać się w górę i w dół. Dźwignia ta służy do włączenia i wyłączenia urządzenia. Obok przycisku testowego i dźwigni widoczne są informacje o parametrach urządzenia. Czarny napis w którym widnieje pozioma falka i liczba dwieście trzydzieści i wielka litera V. Oznacza on, że urządzenia przeznaczone jest do pracy w sieci elektrycznej, w której płynie prąd zmienny o napięciu skutecznym dwustu trzydziestu woltów. Poniżej znajdują się napisy, jeden pod drugim, iformujące o wartościach parametrów prądowych, przed jakimi urządzenia zabezpiecza sieć. Wielka litera I z indeksem dolnym małymi literami nc równa się sześć tysięcy wielka litera A, oznaczający że urządzenie zabezpiecza przed zwarciem o natężeniu prądu powyżej sześciu tysięcy amperów. Wielka litera I z indeksem dolnym wielka grecka litera delta i mała litera n równa się trzy setne i wielka litera A, oznaczający że urządzenie zabezpiecza przed upływem prądu poza instalację elektryczną o natężeniu trzech setnych ampera. Wielka litera I z indeksem dolnym mała litera n równa się dwadzieścia pięć i wielka litera A, który oznacza że urządzenia zabezpiecza przed przeciążeniem sieci elektrycznej prądem o wartości większej niż dwadzieścia pięć amperów.

Musimy zaznaczyć, że omówiony we wstępie wyłącznik różnicowoprądowy może być zastosowany tylko w sieci zawierającej przewody ochronne, podłączone do uziemienia. W starszych typach instalacji, bez tych przewodów, bolce ochronne gniazd elektrycznych połączone są z przewodem neutralnym, odprowadzającym prąd z sieci. W przypadku awarii urządzenia, gdy prąd przedostaje się do jego obudowy, powraca on do przewodu neutralnego i przechodzi przez pierścień wyłącznika, co nie powoduje powstania różnicy natężeń prądów wpływających i wypływających i wyłączenia zasilania.

W przypadku awarii, wyłącznik różnicowoprądowy działa natychmiast, gdy natężenie wypływającego z instalacji prądu elektrycznego przekroczy 30 mA. Taka dawka nie zagraża życiu ani zdrowiu człowieka.

Należy jednak wiedzieć, że żadne z zabezpieczeń nie ochroni człowieka przed porażeniem prądem wtedy, gdy dotknie on przewodu neutralnego i fazowegoPrzewód fazowyfazowego, będącego pod napięciem. Oba te przewody przechodzą przez pierścień wyłącznika różnicowoprądowego, przy czym kierunki prądów płynących w nich są przeciwne. Jak wynika z opisu na wstępie, wyłącznik nie zadziała. Natężenie prądu, które uruchomiłoby inne zabezpieczenia (przeciw zwarciu lub przeciążeniu) jest o wiele większe niż maksymalne, niezagrażające życiu i zdrowiu człowieka, natężenie wynoszące 50 mA. Dotykanie przewodów pod napięciem, na przykład podczas naprawy gniazda elektrycznego, jest nierozsądne i niezgodne z przepisami BHP. Można powiedzieć, że niestety, nie istnieją żadne zabezpieczenia przed ludzką głupotą.

Raz w miesiącu należy sprawdzić poprawność działania wyłącznika różnicowoprądowego, używając przycisku testowego. Łączy on przewód doprowadzający prąd do sieci przed pierścieniem z przewodem odprowadzającym prąd za pierścieniem powodując, że wewnątrz pierścienia natężenia prądów stają się różne. Jeśli urządzenie działa prawidłowo, nastąpi wyłączenie zasilania.

Nie należy tego robić zbyt często (np. traktując przycisk testowy jako wyłącznik prądu), gdyż spowoduje to przedwczesne zużycie mechanizmów. Obciążenie instalacji nie powinno być podczas testu zbyt duże, bo grozi to szybkim wypalaniem się styków wskutek powstawania łuku elektrycznegoŁuk elektrycznyłuku elektrycznego.

Słowniczek