Przeczytaj
Księstwo Warszawskie, czyli niepodległość
Od 1807 roku w centralnej i zachodniej części ziem polskich istniało niepodległe Księstwo Warszawskie. Zostało ono utworzone na mocy traktatów w Tylżytraktatów w Tylży, porozumienia zawartego między Francją, Rosją i Prusami i kończącego wojnę Napoleona Bonapartego z IV koalicją.IV koalicją.
W skład Księstwa Warszawskiego weszły Wielkopolska i Mazowsze, a więc ziemie II i III zaboru pruskiego (m.in. bez Gdańska, z którego utworzono wolne miasto). Zajmowało ono początkowo obszar około 104 tys. km kwadratowych, zamieszkały przez 2,6 mln mieszkańców. Księstwo będące namiastką państwa polskiego, powstałe kilkanaście lat po utracie przez Rzeczpospolitą niepodległości, pozostawało w sojuszu z Francją i było monarchią konstytucyjną związaną unią personalną z Saksonią. Na tron jako księcia warszawskiego powołano króla saskiego Fryderyka Augusta.
Fryderyk August – zapomniany polski monarcha
Saski król z rodziny Wettynów przez osiem lat (1807‑1815) pełnił funkcję księcia warszawskiego. Z jednej strony miał niewielki wpływ na politykę; na stale rezydował w Saksonii, której był królem. Faktyczne rządy nad Wisłą sprawował w jego imieniu minister sprawiedliwości Feliks Łubieński. Z drugiej jednak strony Fryderyk August umiał sobie zjednać Polaków: podczas inauguracji pierwszego sejmu wystąpił w polskim mundurze i przemawiał po polsku. Popierał plan odrodzenia niepodległej Rzeczpospolitej w granicach sprzed 1772 r. i przystąpił do Konfederacji Generalnej Królestwa PolskiegoKonfederacji Generalnej Królestwa Polskiego. Udało mu też wyjednać u Napoleona uwolnienie księstwa od spłaty części wierzytelności wynoszących 21 mln franków (tzw. sumy bajońskiesumy bajońskie). Prowadził odpowiedzialną politykę finansową, spłacał skrupulatnie wszystkie długi księstwa, uszczuplając nawet zasoby prywatnego skarbca, nie pobierał również wynagrodzenia, związanego z pełnioną funkcją.
Fryderyk August bardzo dbał o etykietę, jednak potrafił zachować dystans wobec sztywności zasad. Jak opisywał Julian Ursyn Niemcewicz, gdy w trakcie pewnego wieczoru w obecności polskiej szlachty jedna z dam nieproszona dostawiła krzesło obok małżonki księcia i swobodnie usiadła, Fryderyk August z uśmiechem stwierdził, że w Polsce najwyraźniej przyjęło się wiele form republikańskich. Puścił tym samym tę niezręczność w niepamięć.
Wojna z Austrią
Sytuacja polityczna w Europie w 1809 roku rozwijała się niekorzystnie dla Francji, której armia napotykała na coraz większe trudności w wojnie z Hiszpanią. Przesunięcie licznych sił francuskich z Europy Centralnej na Półwysep Iberyjski ośmieliło Austrię, która postanowiła zaatakować wojska Napoleona w południowych Niemczech. Mniejsze oddziały skierowano również do Włoch, Tyrolu i Księstwa Warszawskiego. Austriacy liczyli na szybkie zwycięstwo nad Wisłą.
Walki rozpoczęły się równocześnie nad Dunajem oraz w Księstwie Warszawskim, do którego wkroczył 32‑tysięczny korpus austriacki. Dowodzący wojskami polskimi książę Józef Poniatowski dysponował 14 tys. żołnierzy i nie mógł liczyć na wsparcie stacjonujących w Księstwie Francuzów, ponieważ ci ostatni zostali przesunięci na zachód, aby wziąć udział w koncentracji sił cesarskich.
W dniu 19 kwietnia 1809 roku na przedpolach Warszawy doszło do bitwy pod Raszynem, która nie przyniosła rozstrzygnięcia żadnej ze stron. Kilka dni później przeważający liczebnie Austriacy zajęli stolicę, gdzie pozostawili garnizon, a następnie ruszyli w głąb kraju, docierając aż pod Toruń. W tej sytuacji, przeprawiwszy się na prawy brzeg Wisły, siły polskie wkroczyły na Lubelszczyznę (od 1795 r. należącą do Austrii), a 15 lipca 1809 r. opanowały też Kraków. Józef Poniatowski musiał przy tym tak manewrować, aby uniknąć spotkania z rosyjskim korpusem posiłkowym, który rzekomo miał wspierać wojsko Księstwa, faktycznie zaś starał się zagrodzić mu drogę. Zagrożeni Austriacy zostali zmuszeni do opuszczenia Warszawy i w pośpiechu ruszyli na południe.
Wskaż na obrazie wojska polskie.
Wojska habsburskie początkowo odnosiły sukcesy w kampanii na terenie Austrii, lecz przekreśliła je klęska pod Wagram (5‑6 lipca 1809 r.), po której Francuzi wkroczyli do Wiednia i podyktowali warunki traktatu pokojowego w Schönbrunn, zawartego 14 października 1809 roku. Na jego mocy ziemie zajęte przez Habsburgów podczas III rozbioru Rzeczypospolitej, a więc Kielecczyznę, Lubelszczyznę i Kraków, włączono do Księstwa Warszawskiego.
Jak myślisz, na obrazie ukazany został początek, środek czy może koniec bitwy? Odpowiedź uzasadnij.
Wyprawa moskiewska i upadek Księstwa Warszawskiego
Chcąc zachować inicjatywę strategiczną, Napoleon zdecydował się podjąć w 1812 r. wyprawę na Moskwę. Zmobilizował w tym celu Wielką Armię. Najliczniejsi wśród obcokrajowców byli w niej Polacy, dla których wojenne plany cesarza oznaczały nadzieję na odzyskanie ziem zaboru rosyjskiego i dalszy proces odbudowy państwa. W czerwcu zawiązano Konfederację Generalną Królestwa Polskiego, która miała zapewnić bezpieczeństwo na zajmowanych przez Napoleona wschodnich terenach dawnej Rzeczypospolitej.
Rosyjska strategia polegająca na wciąganiu Francuzów w głąb kraju osłabiła Wielką Armię. Polacy, walczący ramię w ramię z Francuzami, podzielili ich los: w trakcie odwrotu zostali zdziesiątkowani przez atakujących Rosjan, bardzo mroźną pogodę i epidemię tyfusu.
Oceń, czy ilustracje ułożone są we właściwej kolejności chronologicznej. Odpowiedź uzasadnij.
Cesarz wrócił do Paryża, by mobilizować kolejne oddziały. Tymczasem postępujące w ślad za resztkami Wielkiej Armii wojska rosyjskie zajęły na początku lutego 1813 r. Warszawę i wkrótce opanowały całe Księstwo Warszawskie. Jego rząd wyjechał do Drezna, by w stolicy Saksonii, dotąd połączonej z Warszawą unią personalną, oczekiwać na propozycje cara Aleksandra I. Ten ostatni za pośrednictwem swego doradcy, księcia Adama Jerzego Czartoryskiego, obiecywał Polakom utrzymanie niezależności. Rosyjski imperator podjął dyskretne kroki w celu zjednania Polaków: urzędników pozostawiono na dawnych stanowiskach, a już w marcu powołano Radę Najwyższą Tymczasową Księstwa WarszawskiegoRadę Najwyższą Tymczasową Księstwa Warszawskiego o mieszanym, polsko‑rosyjskim składzie. Znaleźli się w niej m.in. książę Franciszek Ksawery Drucki‑Lubecki, służący wcześniej w armii rosyjskiej, i ostatni naczelnik insurekcji 1794 r. Tomasz Wawrzecki, Radzie patronował zaś Adam Czartoryski. Zapowiedziano też odtworzenie wojska polskiego, czym miał zająć się brat imperatora, wielki książę Konstanty.
Zagłada Wielkiej Armii, utrata najwierniejszych sojuszników, jakimi byli Polacy, i patriotyczne wrzenie w krajach niemieckich czyniły sytuację Napoleona bardzo trudną. Jego losy rozstrzygnęły się w połowie października 1813 r. w przegranej bitwie pod Lipskiem. Wojna zakończyła się wraz z aresztowaniem Bonapartego, a dalsze losy Księstwa Warszawskiego miały zaś rozstrzygnąć decyzje zbierającego się w Wiedniu kongresu pokojowego.
Słownik
porozumienie i sojusz militarny utworzony w 1806 r. przez Wielką Brytanię z udziałem Rosji i Prus; rozpadła się po zajęciu przez Napoleona Berlina i zepchnięciu armii rosyjskiej za Niemen
skonfederowany, nadzwyczajny Sejm Księstwa Warszawskiego, który w czerwcu 1812 r. formalnie przekształcił Księstwo Warszawskie w Królestwo Polskie i proklamował przyłączenie do niego „ziem zabranych” (czyli przywrócenie granic sprzed 1772 r.); była odpowiedzią na rozpoczęcie przez Napoleona wojny z Rosją
kolegialny zwierzchni organ administracji, zarządzający Księstwem Warszawskim w imieniu rosyjskiego cara, utworzony w marcu 1813 r. w Warszawie
olbrzymie kwoty, szacowane na 21 mln franków, jakie Księstwo Warszawskie było winne Napoleonowi; nazwa pochodzi od miasta Bajonna (fr. Bayonne) w południowej Francji, gdzie podpisano porozumienie dotyczące przejęcia pruskich wierzytelności
dwa porozumienia, zawarte w Tylży przez Cesarstwo Francuskie z Rosją i Prusami 7 i 9 lipca 1807 r.; jednym z postanowień było utworzenie z ziem zaboru pruskiego Księstwa Warszawskiego, ponadto m.in. powstało Wolne Miasto Gdańsk
(fr. Grande Armée) określenie armii francuskiej podczas wojen napoleońskich, powstałej w 1803 r.
Słowa kluczowe
Fryderyk August, Księstwo Warszawskie, Napoleon, Józef Poniatowski, wojna polsko‑austriacka, epoka napoleońska, wyprawa moskiewska, zabory
Bibliografia
S. Askenazy, Książę Józef Poniatowski 1763–1813, Warszawa 1978.
S. Askenazy, Napoleon a Polska, Warszawa 1994.
B. Gembarzewski, Wojsko Polskie. Księstwo Warszawskie 1807–1814, Warszawa 2003.
R. Bielecki, A. Tyszka, Dał nam przykład Bonaparte. Wspomnienia i relacje żołnierzy polskich 1796‑1815, tom 2., Kraków 1984.
Wielka historia Polski, tomy 1‑10; Oficyna Wydawnicza FOGRA, Kraków 2016.
Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011‑2019.