Igraszki z diabłem. Początki i kontynuacja

R5AZsaJ1wydt51

Ilustracja przedstawia portret mężczyzny. Ma owalną twarz z prostym nosem i małymi ustami. Ma krótkie, zaczesane do tyłu włosy. Ubrany jest w surdut.

W XIX wieku teatr czeski rozwinął się dzięki wszechstronnemu twórcy Vaclavovi Klimentowi Klicperze. Był on dramatopisarzem (pisał komedie, dramaty historyczne, wodewile), prozaikiem i poetą, który zaangażował się w popularyzację czeskiej literatury. Szczególną cechą utworów Klicpery było pokazywanie bohaterów w komicznych sytuacjach, ale także w chwilach, gdy rozważali poważniejsze problemy.

RQuXLu69uTE6B1

Ilustracja przedstawia portret młodego mężczyzny. Ma podłużną twarz z dużymi oczami, prostym nosem oraz ciemnymi, zaczesanymi na bok włosami. Ubrany jest w surdut. Na szyi ma apaszkę z zawiązaną muchą.

Drugim twórcą, który miał wpływ na kształtowanie się czeskiego teatru, był Josef Kajetan Tyl (miłość do teatru obudził w nim wspomniany wcześniej Klicpera) – dramaturg, tłumacz, reżyser, aktor amator. Jego dzieła silnie oddziaływały na czeską publiczność dzięki umiejętnemu łączeniu świata realistycznego z fantastycznym i podkreślaniu komizmu w życiu codziennym.

W 1899 miała miejsce prapremiera jednej z najsłynniejszych oper Antonina Dvořáka Diabeł i Kasia. To utwór, którego bohaterką jest wiejska dziewczyna zakochana w tańcu. Wielka pasja nie przeszkadza jej tańczyć nawet z diabłem Marbuelem. Dzieło stanowi ukłon kompozytora w stronę czeskiego folkloru: fabuła oparta jest na czeskiej baśni ludowej, a librettolibrettolibretto cechuje się dowcipnym językiem.

Jan Drda

RFd6fJTfucHXQ1

Zdjęcie przedstawia uśmiechniętego mężczyznę. Ma owalną twarz, szeroki nos i okulary w okrągłych oprawkach. Ma zaczesane do tyłu włosy i ubrany jest w garnitur z krawatem.

Wspomniani twórcy mieli pewien wpływ na twórczość Jana Drdy, który bardzo wcześnie zaczął pisać opowiadania i sztuki teatralne. Mając zaledwie 17 lat, redagował teksty do gazet i czasopism, a po kilku latach został redaktorem „Lidovych Novin” i autorem licznych felietonów i reportaży. Zadebiutował powieścią Miasteczko na dłoni (1940), a z inspiracji postaciami Sindbada Żeglarza, Don Kichota i Sowizdrzała powstały Wędrówki Piotra Arcyłgarza. W 1960 r. napisał Zapomnianego diabła, klechdęklechdaklechdę nawiązującą do obyczajów i wierzeń ludowych.

Najbardziej znanym jego utworem jest komedia Igraszki z diabłem (1945). Utwór ten wyrósł z tradycji czeskiego teatru ludowego. Igraszki… są zatem pogodną komedią o nieskomplikowanej fabule, odwołującą się do folkloru. Sztuka w czytelny sposób przekazuje uniwersalne treści, wykorzystuje i przetwarza znane motywy, w tym motyw odwiecznej walkę dobra ze złem. Zabawny, błyskotliwy i dynamiczny język, prosta scenografia, wyraźnie skonstruowani bohaterowie to charakterystyczne elementy tej komedii.

Prapremiera spektaklu Igraszki z diabłem miała miejsce w Stavovskim divadle w Pradze w 1945 r. Przyniosła autorowi – dramaturgowi i beletryście – największą popularność, weszła do żelaznego repertuaru nie tylko czeskich teatrów. Polska premiera została przygotowana przez Leona Schillera w Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi w 1948 r. Ta wersja sceniczna dramatu Drdy spotkała się z wielkim uznaniem z powodu gry aktorskiej, zastosowania motywów czeskich (choć nie tylko) pieśni ludowych i wszechobecnej muzyki jako środka stylizacyjnego.

Spektakl Jana Drdy wciąż cieszy się uznaniem – świadczą o tym liczne adaptacjeadaptacjaadaptacje, również lalkowe (1952 – reż. Władysław Jarema, 2002 – reż. Ewa Giedrojć, 2006 – reż. Petr Nosalek), a nawet słuchowiska (1954) i opera (1963 – reż. Ludvik Podest).

RTbyY5zrxCxc1

Zdjęcie przedstawia dwóch stojących naprzeciwko siebie mężczyzn. Mężczyzna po lewej ubrany jest w jasnobrązową koszulę, ma czapkę na głowie. Je kawałek kurczaka. Drugi mężczyzna trzyma kurczaka na tacy. Ma czarne włosy, bródkę i ubrany jest w jasnobrązową marynarkę, na głowie ma zielony kapelusz z białym piórkiem. Za mężczyznami jest sceniczna dekoracja w postaci drzew.

Znakomitą interpretacją sceniczną jest spektakl z 1979 r. w reżyserii Tadeusza Lisa, który świetnie wykorzystał możliwości ówczesnej telewizji.

Krytycy podkreślają znakomite kreacje aktorskie, humor języka, postaci i sytuacji. Dialogi są żywe i zabawne. Kontrasty, elementy groteskigroteskagroteski i farsyfarsafarsy stanowią dodatkowy atut spektaklu. Widowisko – podobnie jak pierwowzór literacki – silnie nawiązuje do tradycji ludowych i korzysta ze znanych motywów: pustelnika, żołnierza, anioła, diabła, królewny i służącej. W naturalny sposób mieszają się elementy sacrum i profanum, niewinność i pokusa, grzech i nawrócenie.

Tadeusz Lis

Tadeusz Lis urodził się w 1943 roku. W 1973 ukończył Wydział Reżyserii Filmowej PWSFTviT w Łodzi. Znany przede wszystkim jako reżyser spektakli telewizyjnych. Do najsłynniejszych należą: Judyta, Sonety do Laury, Pablo Neruda – Chile, Piknik, Pelikan, Wielka liczba, Marcowy kawaler, Dom na granicy, Pan Jowialski, Zapomniany diabeł. Realizacja Igraszek z diabłem zyskała popularność i przyniosła reżyserowi rozgłos, a spektakl trafił do Złotej Setki Teatru Telewizji.

Zarys fabuły

Akcja sztuki Jana Drdy nie należy do skomplikowanych. To komedia o przygodzie prostodusznego żołnierza, Marcina Kabata, który powraca z wojny. Nieoczekiwanie dla siebie spotyka diabły, które zabierają mu cyrografy podpisane krwią przez królewnę Disperandę i jej służkę Kasię. Młode kobiety podpisały cyrografy i chciały oddać dusze diabłom, bo te obiecały im mężów. Kabat postanowił udać się do samego piekła, by wydrzeć diabłom dokumenty i w ten sposób uratować od mąk piekielnych dusze kobiet. Oczywiście misja ta kończy się powodzeniem, ale wcześniej na swojej drodze dzielny wojak spotyka i Pustelnika, i rozbójnika, i Anioła, co łączyć się będzie z moralizatorskim przesłaniem dzieła.

Słownik