Przeczytaj
Krzyżowanie, czyli kojarzenie płciowe dwóch genetycznie różnych organizmów
Proces krzyżowaniakrzyżowania, zwany także hybrydyzacją, jest zjawiskiem powszechnie występującym w naturze. Kojarzenie płciowe dwóch genetycznie różnych organizmów umożliwia przepływ genów i jak najlepsze przystosowanie się osobników potomnych do panujących warunków środowiska przyrodniczego. Zapewnia ono również zmienność wewnętrzną gatunku, czego przykładem jest różnorodne upierzenie u bojownika bataliona (Calidris pugnax) czy rozmaite cechy zewnętrzne ludzi.
Najczęściej krzyżowanie dotyczy osobników jednego gatunku. Ich komórki rozrodcze mają na swojej powierzchni wyspecjalizowane białka, które łączą się ze sobą i na kolejnym etapie umożliwiają zapłodnienie. W obrębie gatunku, np. między podgatunkami czy rasami, proces hybrydyzacji może przyczynić się do heterozjiheterozji, czyli zwiększenia żywotności potomstwa względem linii rodzicielskich.
Kojarzenie zwierząt lub roślin spokrewnionych przez wspólnych przodków określa się jako kojarzenie krewniacze (chów wsobny)kojarzenie krewniacze (chów wsobny). Stosowane jest ono w celu uzyskania homozygotycznych linii wsobnychlinii wsobnych, co np. w hodowli zwierząt gospodarskich i domowych (m.in. psów) pozwala na utrwalenie cech wybitnego osobnika. Często jednak kojarzenie wsobne wpływa na organizmy niekorzystnie: uzyskane w ten sposób osobniki charakteryzują się obniżoną żywotnością. Chów wsobny umożliwia wychwycenie osobników o genach recesywnych i letalnych, a niekiedy również uzyskanie interesujących form hodowlanych.
Znacznie rzadsze w naturalnym środowisku jest powstawanie hybrydhybryd – potomków dwóch blisko spokrewnionych gatunków. Takie krzyżowanie nazywane jest bastardyzacjąbastardyzacją. Istnieje wiele czynników ograniczających przechodzenie genów między organizmami różnych gatunków. Czynniki te określa się mianem barier rozrodczychbarier rozrodczych. Istnieją bariery prezygotyczne oraz postzygotyczne. Pierwsze z nich utrudniają lub uniemożliwiają zapłodnienie, drugie zaś powodują, że powstające hybrydy są bezpłodne lub odznaczają się niewielką przeżywalnością.
Bariery rozrodcze
Bariery prezygotyczne
Bariery postzygotyczne
Niektóre gatunki wykazują większą skłonność do tworzenia mieszańców, np. storczyki (Orchidaceae) – istnieje ok. 75 tys. różnych hybryd tej rośliny. W Polsce powszechnie występują mieszańce kuklika zwisłego (Geum rivale) i pospolitego (Geum urbanum) czy brzozy brodawkowatej (Betula pendula) i omszonej (Betula pubescens). Wiele krzyżowań jest wspieranych celową działalnością człowieka, gdyż uzyskane osobniki mogą wykazywać większą plenność (np. zboża) lub umożliwiają wprowadzenie pożądanych genów do określonej rasy (np. bydła).
Słownik
czynnik fizyczny lub ekologiczny utrudniający bądź uniemożliwiający płciową wymianę informacji genetycznej pomiędzy osobnikami różnych gatunków
krzyżowanie międzygatunkowe zwierząt; krzyżowanie osobników różnych, lecz blisko spokrewnionych gatunków
kojarzenie wsobne; metoda kojarzenia zwierząt polegająca na łączeniu w pary osobników spokrewnionych
(gr. hetérōsis – przekształcanie) zjawisko polegające na zwiększonej żywotności potomstwa względem rodziców
mieszaniec; potomstwo, które jest wynikiem kojarzenia międzygatunkowego
proces łączenia komórek, zazwyczaj gamet, w wyniku którego powstaje osobnik (hybryda) o odmiennym genotypie i różniący się w istotny sposób pod względem cech od organizmów macierzystych
zespół osobników homozygotycznych powstałych w wyniku chowu wsobnego