Przeczytaj
Geneza Morza Bałtyckiego
Powstanie Morza Bałtyckiego związane było z ustępowaniem lądolodu skandynawskiego. Jego topniejące wody ok. 10‑12 tys. lat temu utworzyły Bałtyckie Jezioro Lodowe. W historii rozwoju Morza Bałtyckiego wyróżnia się następujące etapy: Morze Yoldiowe, Jezioro Ancylusowe, Morze Litorynowe i Morze Mya odpowiadające pod względem cech dzisiejszemu Morzu Bałtyckiemu.
![Ilustracja przedstawia fazy rozwoju Morza Bałtyckiego. Fazy przedstawiono w postaci czterech map A, B, C, D z rejonem Morza Bałtyckiego i lądem - północną częścią Europy. Mapa A przedstawia Bałtyckie Jezioro Lodowe 12 000 lat przed naszą erą. Jezioro zajmowało wówczas obszar dzisiejszego Bałtyku. Na mapie obszar Skandynawii pokrywa lądolód. Obejmuje on także część północnego i zachodniego dzisiejszego Bałtyku. Pozostały obszar rozciągający się na południe i wschód zajmuje zbiornik słodkowodny. Brak połączenia jeziora z Morzem Północnym. Na mapie oznaczonej literą B pokazano fazę rozwoju z Morzem Yoldiowym, 8000 lat przed naszą erą. Znaczny obszar Skandynawii pokrywa lądolód, z wyjątkiem północno-zachodniego wybrzeża. Lądolód obejmuje także północno-zachodnią część obecnej powierzchni Bałtyku. Pozostałą powierzchnię zajmuje morze. Jest połączenie z Morzem Północnym. Na mapie C przedstawiono zasięg Jeziora Ancylusowego, 7500 lat przed naszą erą, to kolejne stadium rozwoju Bałtyku. Pokrywało się z powierzchnię współczesnego Morza Bałtyckiego, ale ze względu na ponowny brak połączenia z Morzem Północnym było słodkowodne. W ostatnim stadium rozwoju Bałtyku, które przedstawia mapa D, jest Morze Litorynowe, 5500 lat przed naszą erą. Dotychczasowe Jezioro Ancylusowe uzyskało ponownie połączenie z Morzem Północnym, stając się akwenem morskim.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1Td6Lt9rXJxg/1645190042/kWZsbIhtUR9d79il1akEAD2Hfj24LaGZ.png)
Charakterystyka fizycznogeograficzna
Bałtyk jest śródlądowym, epikontynentalnym morzem szelfowym stanowiącym część Oceanu Atlantyckiego. Powierzchnia Bałtyku wynosi 385 tys. kmIndeks górny 22 (z Cieśninami Duńskimi 415,3 tys. kmIndeks górny 22). Linia brzegowa jest bardzo rozwinięta: znajdują się tu liczne zatoki (największe to Zatoka Botnicka, Fińska, Ryska, Gdańska, Pomorska).
![Na mapie północnej Europy zaznaczono obszar zajmowany przez Morze Bałtyckie wraz z batymetrią podaną w metrach. Batymetria w zakresie od zera do minus 19,99 metra to przede wszystkim obrzeża Bałtyku. Spory obszar obejmuje cieśninę Kattegat, a także Morze Alandzkie i Morze Archipelagowe, leżące na wysokości helsinek i Sztokholmu. Zakres od minus 20 metrów do minus 39,99 obejmuje znaczny obszar cieśniny Skagerrak, a także obszar Bałtyku na wysokości Kopenhagi oraz północną Zatokę Ryską, obszary nieco bardziej oddalone od pierwszego rejonu obrzeży Bałtyku z barometrią od zera do minus 19,99 metra. Nas obszar od minus 4 do minus 59,99 metra obejmuje przede wszystkim pas oddalony od wybrzeża graniczącego z Litwą, południowo-wschodnią część Zatoki Botnickiej, południowo-zachodnią część Zatoki Botnickiej w pobliżu obrzeży. Obszary od minus 60 do minus 79,99 metra obejmują znaczną część Zatoki Fińskiej, pas wybrzeża sąsiadującego ze Szwecją, a także od strony Litwy oraz południową część Zatoki Botnickiej. Obszary o wysoki batymetrii obejmują środkową oraz północną część Zatoki Botnickiej, północną i południową część Bałtyku, w szczególności w sąsiedztwie Gotlandii. Najgłębsze miejsca od minus 180 metrów do minus 199,99 metra są na północ oraz na wschód od Gotlandii na wysokości Łotwy, a także w Zatoce Botnickiej w jej zachodniej części w pobliżu wybrzeża szwedzkiego.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R18cscXPtXQQ0/1645190045/624j1lAAsSxkuaX2OBw8QrTzFtptqqrH.png)
Morze Bałtyckie zaliczane jest do płytkich mórz – jego średnia głębokość wynosi 53 m, maksymalna 459 m (głębia Landsort). W obrębie Morza Bałtyckiego wyróżnia się trzy baseny: Bornholmski, Gotlandzki i Botnicki.
Pionowe ukształtowanie wybrzeży Bałtyku jest urozmaicone. Można wyróżnić m.in. wybrzeża mierzejowo‑zalewowe, klifowe oraz fiordowofiordowo-szkieroweszkierowe.
Zlewisko Morza Bałtyckiego obejmuje powierzchnię 1,7 mln kmIndeks górny 22. Akwen zasilany jest przez ok. 250 rzek, z których największe to: Newa, Wisła, Dźwina, Niemen i Odra.
Temperatura wód powierzchniowych Morza Bałtyckiego zimą waha się od 0° do 2°C, a latem od 11°C w północnej części akwenu do ponad 20°C w południowej.
Zasolenie wód Bałtyku rośnie wraz ze zbliżaniem się do Cieśnin Duńskich - najmniejsze jest w zatokach: Botnickiej i Fińskiej (1‑2‰), a największe na granicy Skagerraku i Kattegatu (ponad 20‰). Średnie zasolenie Bałtyku wynosi ok. 7‰.
Wąskie połączenie z Oceanem Światowym powoduje, że wymiana wody w Bałtyku trwa ok. 30 lat. Opadająca na dno Morza Bałtyckiego materia organiczna w trakcie swojego rozkładu powoduje zużycie dostępnego tlenu i wytwarzanie siarkowodoru, przez co tworzą się na dnie strefy martwych wód. Jest to jedną z przyczyn dużej podatności tego akwenu na zanieczyszczenia.
Ze względu na niskie zasolenie ekosystem Morza Bałtyckiego jest ubogi pod względem biologicznym. Występują w nim gatunki słonowodne i słodkowodne.
Głównym źródłem zanieczyszczeń wód Morza Bałtyckiego są uchodzące do niego rzeki, niosące zanieczyszczenia związane z działalnością przemysłową, komunalną i rolniczą. Na jakość wody morskiej mają również wpływ zanieczyszczenia pochodzące ze statków, odwierty z dna morza, rybołówstwo oraz turystyka.
Wody Morza Bałtyckiego są silnie zanieczyszczone, a w jego centralnej części (Basen Gotlandzki) występują przydenne strefy beztlenowe.
Zanieczyszczenia powodują m.in. wymieranie organizmów żywych, spadek wielkości połowów i ograniczenia w rozwoju turystyki.
Znaczenie gospodarcze
Do państw nadbałtyckich zalicza się dziewięć krajów: Dania, Szwecja, Finlandia, Estonia, Litwa, Łotwa, Rosja, Polska, Niemcy.
Morze Bałtyckie jest ważną drogą morską dla państw nadbałtyckich. Do najważniejszych portów należy: Szczecin, Gdańsk, Gdynia, Kopenhaga, Sztokholm, Helsinki, Petersburg, Tallinn, Ryga, Kłajpeda, Kaliningrad i Rostock. Rozwinięta jest żegluga promowa.
W Morzu Bałtyckim odławia się rocznie ponad 600 tysięcy ton ryb i owoców morza – są to głównie śledzie, szproty i dorsze.
Pod dnem południowej części Morza Bałtyckiego występują złoża ropy naftowej i gazu ziemnego oraz konkrecji polimetalicznychkonkrecji polimetalicznych, a pod dnem Zatoki Puckiej — złoża soli potasowych.
Słownik
materiał występujący w naturze, są to konglomeraty (inaczej zlepieńce) składające się z różnych pierwiastków, konkrecje występują na dnie oceanów, charakteryzują się występowaniem zarodka (biogenicznego lub mineralnego) wokół którego narastają
rodzaj wybrzeża wysokiego, które powstaje w wyniku zalania morzem długich, wąskich, głębokich (U‑kształtnych) dolin polodowcowych (fiordów) na obszarach górskich; doliny te tworzą zatoki (do kilkuset km długości) o stromych ścianach
wybrzeże morskie charakteryzujące się występowaniem skalistych wysepek nazywanych szkierami, powstało poprzez zatopienie silnie zmutonizowanego obszaru polodowcowego, występuje m. in. w Finlandii i Szwecji