Dlaczego państwo uprawia politykę kulturalną?

Polityka kulturalna wynika z obowiązujących przepisów prawa.

Powszechna deklaracja praw człowieka

Artykuł 27

Każdy człowiek ma prawo do swobodnego uczestniczenia w życiu kulturalnym społeczeństwa, do korzystania ze sztuki, do uczestniczenia w postępie nauki i korzystania z jego dobrodziejstw.

cytat1 Źródło: Powszechna deklaracja praw człowieka, dostępny w internecie: amnesty.org.pl [dostęp 1.07.2020 r.].
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.

Art. 73

Każdemu zapewnia się wolność twórczości artystycznej, badań naukowych oraz ogłaszania ich wyników, wolność nauczania, a także wolność korzystania z dóbr kultury.

cytat2 Źródło: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., dostępny w internecie: sejm.gov.pl [dostęp 1.07.2020 r.].

Aby realizować te prawa obywateli, państwo prowadzi politykę kulturalnąpolityka kulturalnapolitykę kulturalną. Jest ona tradycyjnie związana z działaniami jednego podmiotu: ministerstwa kultury bądź jego odpowiednika.

R72iEERGMcriX
Scena w Zespole Szkół w Radowie Małym. Jednym ze sposobów zapewnienia powszechnego dostępu do dóbr kultury jest organizacja koncertów, przedstawień teatralnych w szkołach. Czy twoja szkoła gości lokalnych twórców?
Źródło: EDUCATIONAL SPACES , domena publiczna.

Polityka kulturalna, czyli co?

R1ggHvZOCOvvR1
Stempel Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk dopuszczający do rozpowszechniania teksty, zdjęcia, rysunki itp.

Czy znasz obecnie państwa na świecie, w których to władza decyduje o możliwości publikacji określonych treści?
Źródło: /Reprodukcja: FoKa /Agencja FORUM, 6.04.2015 r., dostępny w internecie: m.interia.pl [dostęp 30.07.2020 r.], tylko do użytku edukacyjnego.

Termin polityka kulturalna wywołuje często negatywne skojarzenia. Czy w państwie demokratycznym możemy o niej mówić? Kojarzy się ona raczej z reżimami niedemokratycznymi, w których kulturakulturakultura stanowi istotny element wsparcia dla rządzących, promowania określonych treści. Przez cenzorską kontrolę państwo może ograniczać, wykluczać, eliminować ze społecznego obiegu, nie dopuszczać do udostępniania i upowszechniania dzieł, co do których ma zastrzeżenia, a preferować twórczość kulturalną i wspierać artystów, obejmując ich mecenatem państwa z uwagi na pożądaną przez władze treść ich dzieł. Państwo demokratyczne, realizując politykę kulturalną, pozostawia artystom swobodę w zakresie wyboru środków artystycznych i komunikowanych treści, poddając ich twórczość mechanizmom rynku kultury. Koncentruje swoje działania na stwarzaniu warunków społeczno‑ekonomicznych dla szerokiego uprawiania sztuki.

Zgodnie z konwencją UNESCO polityka kulturalna to działania mające na celu zaspokajanie potrzeb kulturalnych społeczeństwa. Odpowiadają za nią zarówno jednostki (przywódcy państw, liderzy społeczności lokalnych), jak i instytucje (UNESCO, kościoły i związki wyznaniowe, państwo). W węższym znaczeniu polityka kulturalna to tylko aktywne ingerowanie władzy państwowej szczebla centralnego.

Cele polityki kulturalnej

Kultura i polityka kulturalna odgrywają wielką rolę w rozwoju państwa i jego obywateli. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004–2020 zakładała, że kultura to wartość sama w sobie, baza dla budowy społeczeństwa wiedzy oraz jeden z najdynamiczniej rozwijających się sektorów gospodarki. Polityka kulturalna państwa to właśnie działanie zgodne z założonymi strategiami.

RF8nDu1GFRKRK1
Mapa myśli. Lista elementów:
  • Nazwa kategorii: [bold]cele polityki[br] kulturalnej[/]
    • Elementy należące do kategorii [bold]cele polityki[br] kulturalnej[/]
    • Nazwa kategorii: zachowanie [br]tożsamości [br]kulturowej narodu
    • Nazwa kategorii: zapewnienie [br]równego dostępu [br]do kultury
    • Nazwa kategorii: promocja [br]twórczości [br]i polskiej [br]kultury
    • Nazwa kategorii: takie zróżnicowanie [br]oferty kulturalnej, [br]aby każda grupa [br]społeczna mogła [br]w niej uczestniczyć
    • Nazwa kategorii: kształtowanie [br]nawyków [br]uczestnictwa [br]w sferze życia [br]artystycznego [br] od najmłodszych [br]lat
    • Nazwa kategorii: tworzenie [br]korzystnych warunków [br]dla twórczości
    • Nazwa kategorii: zachowanie [br]duchowego [br]i materialnego [br]dorobku dla [br]przyszłych pokoleń
    • Nazwa kategorii: przygotowanie [br]nowych pokoleń [br]do dziedziczenia [br]tego dorobku
    • Koniec elementów należących do kategorii [bold]cele polityki[br] kulturalnej[/]
Oprac. na podst.: Kazimierz Krzysztofek, Polityka kulturalna w międzynarodowych raportach o kulturze, [w:] Krystyna Mazurek‑Łopacińska (red.), Problemy zarządzania sferą kultury i turystyki, Wrocław 1999.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RnMYvBHVZOVO1
Koncert jazzowy na rynku w Toruniu. Czy uważasz, że imprezy plenerowe dla mieszkańców są dobrym sposobem wyrabiania nawyku uczestnictwa w kulturze?
Źródło: Zorro2212, domena publiczna.

Polityka czy polityki kulturalne?

W Polsce po roku 1989 trudno jest mówić o jednym, spójnym modelu polityki kulturalnej:

RTg0NWLkFay5N
Reforma administracyjna państwa Obecnie tylko niewielki procent instytucji kultury pozostaje w gestii państwa. Dla większości podmiotów działających w sferze kultury organem założycielskim jest samorząd. Odpowiedzialność za lokalną działalność kulturalną i ustanowienie lokalnych instytucji kultury jest teraz podzielona między urzędy marszałkowskie, powiatowe i gminne., Zmienność rządów szczebla centralnego W Polsce nie ma spójnego modelu polityki kulturalnej, który powstał w wyniku konsensusu między partyjnymi podziałami. Prowadzona polityka to raczej kilkuletnie plany wprowadzane przez resort kultury.

Główne zmiany, które nastąpiły w sektorze kultury po 1989 roku:

  • decentralizacja uprawnień administracji publicznej w zakresie kultury;

  • przeniesienie większości instytucji kultury z rządu centralnego na samorządy;

  • prywatyzacja większości państwowych wydawnictw, kin, galerii itp.;

  • zniesienie cenzury (zniesienie wymogu formalnego upoważnienia do podjęcia działalności artystycznej/kulturalnejdziałalność kulturalnadziałalności artystycznej/kulturalnej);

  • ogólne zmiany w administracji i przepisach rządowych, które miały duży wpływ na kulturę (np. ustawy o stowarzyszeniach, fundacjach i działalności pożytku publicznego).

Organy prowadzące politykę kulturalną w Polsce

Minister kultury

Podlegają mu narodowe instytucje kultury (np. Filmoteka Narodowa), ale też teatry i muzea o szczególnym znaczeniu: Teatr Stary w Krakowie, Muzeum Narodowe w Warszawie, Poznaniu, Wrocławiu i Krakowie).

RuVltwIHAvkiw
Muzeum Narodowe w Warszawie
Źródło: Muzeum Narodowe w Warszawie, licencja: CC BY-SA 4.0.

Jednostki samorządu terytorialnego

Gminy, powiaty i województwa, które realizują konstytucyjne obowiązki państwa w sferze kultury i prowadzą instytucje kultury oraz współfinansują działalność organizacji kulturalnych: lokalnych muzeów, teatrów itp.

R1Ru6cZw0QIe6
Logotyp wykorzystywany przez instytucje kultury, dla których organizatorem lub współorganizatorem jest województwo małopolskie.
Źródło: domena publiczna.

Minister spraw zagranicznych

Minister spraw zagranicznych prowadzi Instytuty Kultury Polskiej promujące naszą kulturę za granicą.

R1AGwz8whtMxQ
Instytut Polski w Tel Awiwie. Zastanów się, czy zdarzyło ci się gdzieś za granicą widzieć Instytut Kultury Polskiej. Gdzie to było?
Źródło: Ministerstwo Spraw Zagranicznych, domena publiczna.

W ograniczonym zakresie wpływ na realizację polityki kulturalnej państwa ma także minister obrony narodowej oraz minister edukacji narodowej i sportu.

Słownik

działalność kulturalna
działalność kulturalna

tworzenie, upowszechnianie i ochrona kultury (art. 1.1 Ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej)

globalizacja
globalizacja

zespół procesów jednoczących świat; powiększanie, pogłębianie i przyśpieszanie procesu wzajemnych powiązań w skali światowej we wszystkich dziedzinach życia

kultura
kultura

system czynności i wytworów, których podstawową cechą jest obecność znaków posiadających społeczną wartość i akceptację; kultura to także, w rozumieniu historycznym, dziedzictwo narodowe – wytwory i czynności danego narodu, należące do kategorii kultury symbolicznej, mające wyjątkową powszechną wartość szczególnie dla danego narodu – dającą poczucie identyfikacji oraz budującą więzi

kultura hybrydowa
kultura hybrydowa

mieszanka składająca się z elementów różnego pochodzenia, niewspółmiernych względem siebie, która nie ma charakteru jednorodnego

kultura narodowa
kultura narodowa

stanowi szeroki i złożony układ sposobów działania, norm, wartości i symboli, wierzeń i dzieł symbolicznych, który przez jakąś zbiorowość społeczną uważany jest za własny, jej w szczególności przysługujący, wyrosły z jej tradycji i historycznych doświadczeń oraz obowiązujący w jej obrębieIndeks górny *Kłoskowska* Indeks górny koniec

Kłoskowska
polityka kulturalna
polityka kulturalna

ogół zasad i reguł wyrażonych explicite lub implicite, którym podporządkowana jest działalność instytucji publicznych lub prywatnych, wywierających wpływ na zinstytucjonalizowane formy twórczości, rozpowszechniania i udostępniania treści oświatowych, artystycznychIndeks górny *Kłoskowska* Indeks górny koniec