Polityka

Dialog Państwo1Państwo jest poświęcony tematyce sprawiedliwości i jej znaczenia w idealnie funkcjonującym państwie.

Teoria duszy i teoria cnót były ściśle związane z platońską teorią państwa przedstawioną w dialogu Państwo. Według Platona, trzy części duszy: roztropna, gniewliwa i pożądliwa odpowiadają kolejno trzem warstwom społecznym wchodzącym w skład doskonałej rzeczypospolitej: królom, żołnierzom i ludowi.

Zdaniem Platona, wzorowe państwo to takie miejsce, w którym realizuje się dobro moralne. Odpowiedzialni są za to królowie, pełniący wraz z żołnierzami funkcję strażników państwa.

RxOO5k1tAd8uT1

Zdjęcie przedstawia zniszczony fragment papirusu.

Strażników obowiązuje wiele szczegółowych nakazów, z których najistotniejsze to:

• zachowanie wspólnoty majątkowej - w odróżnieniu od ludu obywatele wyższych klas nie mogą posiadać prywatnych dóbr ani bogactw, co ma umacniać w nich poczucie wspólnoty. Wyeliminowanie własności prywatnej z projektu idealnego państwa to motyw, który będzie się pojawiać we wszystkich nowożytnych utopiachutopiautopiach.

• zachowanie wspólnoty rodzin - Platon uważał, że strażnicy powinni mieć nie tylko wspólne rzeczy, wyżywienie i mieszkania, lecz także wspólne żony i dzieci. Niemowlęta zaraz po urodzeniu byłyby odbierane matkom, aby rodzice i dzieci się nie znali. Taki system miał zmniejszyć podziały między ludźmi.

Platon sądził, że posiadanie zarówno rodziny, jak i dóbr osobistych, podsyca ludzki egoizm i ducha rywalizacji. Tymczasem gdy jeden obywatel staje się potencjalnym krewnym drugiego, wzrasta poczucie wspólnoty i odpowiedzialności za państwo, które ma być jedną wielką rodziną.

Wychowanie i edukacja

W platońskiej rzeczypospolitej bardzo ważna była sprawa wychowania i wykształcenia młodzieży mającej w przyszłości objąć roztropne rządy.

R1IUOzWvlBB27bg‑dark

Wychowanie muzyczno‑gimnastyczne, obowiązujące wszystkich strażników, było początkowym etapem edukacji przyszłych władców. Kształcenie mogli kontynuować tylko ci, którzy posiadali zdolności filozoficzne: musiały to być osoby, u których rozumna część duszy zdecydowanie dominowała nad dwiema pozostałymi.

Fresk z muzykantami w grobie lampartów, Nekropola Monterozzi, Tarquinia, ok. 500 p.n.e.

Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Zdjęcie przedstawia starożytny fresk. Znajduje się na nim trzech mężczyzn w togach. Jeden z nich trzyma w ręce wazę, drugi gra na dwóch fletach, trzeci trzyma w rękach lirę.

RFrcTaGWAPdrCbg‑dark

Wybrani uczniowie mieli przejść długą drogę ćwiczeń rozwijających rozum. Uczyli się więc matematyki, geometrii, astronomii i harmonii.

Fresk z muzykantami w grobie lampartów, Nekropola Monterozzi, Tarquinia, ok. 500 p.n.e.

Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Zdjęcie przedstawia starożytny fresk. Znajduje się na nim trzech mężczyzn w togach. Jeden z nich trzyma w ręce wazę, drugi gra na dwóch fletach, trzeci trzyma w rękach lirę.

RDDoYbivlvYqgbg‑dark

Kształcenie teoretyczne kończyło się nauką dialektyki. Była ona najtrudniejszą i zarazem najważniejszą spośród wszystkich dyscyplin. Według Platona, dialektykadialektykadialektyka stanowiła sztukę abstrakcyjnego myślenia, dzięki której dusza całkowicie się odrywa od tego, co zmysłowe, i dociera do tego, co inteligibilneinteligibilnośćinteligibilne, czyli do świata idei. Następnie poznaje rzeczywistość ponadzmysłową i dochodzi do oglądu samego Dobra. Dzięki dialektyce dusza osiąga pełnię wiedzy o rzeczywistości.

Fresk z muzykantami w grobie lampartów, Nekropola Monterozzi, Tarquinia, ok. 500 p.n.e.

Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Zdjęcie przedstawia starożytny fresk. Znajduje się na nim trzech mężczyzn w togach. Jeden z nich trzyma w ręce wazę, drugi gra na dwóch fletach, trzeci trzyma w rękach lirę.

Rfzcph8qF0wPhbg‑dark

Wychowanie rządzących nie ograniczało się tyko do teorii. Między 35. a 50. rokiem życia przyszli królowie brali udział w życiu państwa, zdobywając doświadczenie i praktyczne umiejętności. Dopiero po odbyciu tej wieloetapowej drogi strażnik stawał się prawdziwym królem: dzięki poznaniu, jakie dawała mu filozofia, mógł wprowadzać ład i dobro w życie państwa oraz wychowywać przyszłe pokolenia rządzących.

Fresk z muzykantami w grobie lampartów, Nekropola Monterozzi, Tarquinia, ok. 500 p.n.e.

Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Zdjęcie przedstawia starożytny fresk. Znajduje się na nim trzech mężczyzn w togach. Jeden z nich trzyma w ręce wazę, drugi gra na dwóch fletach, trzeci trzyma w rękach lirę.

Wychowanie muzyczno‑gimnastyczne, obowiązujące wszystkich strażników, było początkowym etapem edukacji przyszłych władców. Kształcenie mogli kontynuować tylko ci, którzy posiadali zdolności filozoficzne: musiały to być osoby, u których rozumna część duszy zdecydowanie dominowała nad dwiema pozostałymi.

Wybrani uczniowie mieli przejść długą drogę ćwiczeń rozwijających rozum. Uczyli się więc matematyki, geometrii, astronomii i harmonii.

Kształcenie teoretyczne  kończyło się nauką dialektyki. Była ona najtrudniejszą i zarazem najważniejszą spośród wszystkich dyscyplin. Według Platona, dialektyka stanowiła sztukę abstrakcyjnego myślenia, dzięki której dusza całkowicie się odrywa od tego, co zmysłowe, i dociera do tego, co inteligibilne, czyli do świata idei. Następnie poznaje rzeczywistość ponadzmysłową i dochodzi do oglądu samego Dobra. Dzięki dialektyce dusza osiąga pełnię wiedzy o rzeczywistości.

Wychowanie rządzących nie ograniczało się tyko do teorii. Między 35. a 50. rokiem życia przyszli królowie brali udział w życiu państwa, zdobywając doświadczenie i praktyczne umiejętności. Dopiero po odbyciu tej wieloetapowej drogi strażnik stawał się prawdziwym królem: dzięki poznaniu, jakie dawała mu filozofia, mógł wprowadzać ład i dobro w życie państwa oraz wychowywać przyszłe pokolenia rządzących.

Zdjęcie w tle przedstawia starożytny fresk. Znajduje się na nim trzech mężczyzn w togach. Jeden z nich trzyma w ręce wazę, drugi gra na dwóch fletach, trzeci trzyma w rękach lirę. Pomiędzy postaciami znajdują się niewielkie drzewa.

Trzeba podkreślić, że edukacja obowiązywała zarówno mężczyzn, jak i kobiety i była prowadzona do 18 roku życia tak samo dla obu płci. Kobiety były wyłączone z ćwiczeń wojskowych. Podobnie rzecz się miała z pełnieniem obowiązków. Równouprawnienie kobiet w sprawach państwowych, które występuje w koncepcji idealnego państwa Platona, było czymś wyjątkowym w historii starożytnej myśli.

Platon nie był jednak zwolennikiem równouprawnienia wszystkich klas w edukacji. Uważał, że należy edukować tylko dzieci rządców i filozofów. Jego metody edukacyjne  wykluczały stosowanie kar, poza przypadkami gdy uczeń wykazał brak szacunku do osób starszych. Mimo tego, system edukacyjny Platona nie był łagodny. Uważał on, że dziec należy wychowywać w instytucjach państwowych, ponieważ w przyszłości mają służyć dobru i potrzebom państwa.

RsM7UM7aaSak5

Zdjęcie przedstawia fronton antycznego budynku. Jest on wsparty na dwóch szeregach złożonych z sześciu kolumn. Pod dachem znajduje się szereg rzeźb z postaciami bogów greckich.

W nauczaniu młodzieży sztuka miała być poddana głębokiej selekcji. W poezji należało wyeliminować wszystko, co jest niemoralne i fałszywe, a w muzyce – tonacje czyniące duszę zniewieściałą. Platon krytykował sztukę, twierdząc, że artyści odwołują się do nierozumnych władz duszy, do niższych i gorszych części człowieka. Poeta nigdy nie tworzy z uwagi na wiedzę i poznanie prawdy, ale pod wpływem jakiejś irracjonalnej intuicji. Ponadto sztuka, oprócz tego, że zaciemnia prawdę i osłabia rozum, jest naśladownictwem (gr. mímesis) i to naśladownictwem nie idei, ale ułomnego świata zmysłowego. Stanowi więc naśladownictwo naśladownictwa, gdyż sama rzeczywistość materialna to jedynie odzwierciedlenie prawdziwego świata idei. Dlatego sztukę, o ile nie służy dobru i prawdzie, należy potępić, a jej rzemieślników  wyłączyć z grona obywateli i najlepiej skazać na wygnanie.

Słownik