Przeczytaj
Operacja „Pustynna burza”
Stojącemu na czele Iraku Saddamowi HusajnowiSaddamowi Husajnowi zależało na przejęciu bogatych złóż naftowych oraz kontroli nad znaczącą częścią handlu ropą. Był również przekonany, że Kuwejt powinien stać się częścią państwa irackiego, udowadniając to historycznie – pod panowaniem imperium osmańskiego jego tereny wchodziły w skład Basry, prowincji, która tworzy współczesny Irak. Dlatego zdecydował się dokonać 2 sierpnia 1990 r. napaści na Kuwejt.
Husajn przewidywał, że działania armii irackiej nie wywołają gwałtownej reakcji Stanów Zjednoczonych, które do tej pory raczej wspierały Irak jako przeciwwagę dla radykalizującego się Iranu i niebezpieczeństwa rozprzestrzeniania się fundamentalizmu islamskiego na Bliskim Wschodzie. Reakcja świata była jednak natychmiastowa i zgodna: Rada Bezpieczeństwa ONZ nałożyła na Irak sankcjesankcje gospodarcze (m.in. zakaz handlu z tym krajem i zamrożenie kont bankowych) oraz wezwała wojska irackie do opuszczenia Kuwejtu. Obawiano się, że Husajn będzie chciał rozszerzyć ekspansję na Arabię Saudyjską. Taka sytuacja spowodowałaby destabilizację na rynku ropy i groziła kryzysem paliwowym na całym świecie. Kilka dni po agresji irackiej oddziały Stanów Zjednoczonych zostały rozmieszczone wzdłuż granicy Iraku z Arabią Saudyjską – akcja o nazwie „Pustynna tarcza” miała na celu obronę państwa saudyjskiego na wypadek ewentualnej napaści Iraku.
17 stycznia 1991 r. armia Stanów Zjednoczonych z mandatu (tzn. z upoważnienia) ONZ rozpoczęła operację „Pustynna burza”. Amerykanie utworzyli nieformalną koalicję państw, a lotnictwo amerykańskie przeprowadziło serię nalotów na obiekty wojskowe i strategiczne (takie jak mosty, lotniska, ale także ośrodki wojskowe i miejsca, w których mogła powstawać broń chemiczna). Husajn próbował poróżnić sojuszników i opóźnić atak lądowy, atakując Izrael rakietami Scud, jednak nie przyniosło to większych efektów. W lutym 1991 r. ruszyła ofensywa lądowa państw koalicji antyirackiej. Po w sumie niespełna dwóch miesiącach działań armia Iraku uległa ogromnej przewadze wojsk interwencyjnych, które 27 lutego zdobyły kontrolę nad miastem Kuwejt. Saddam Husajn został zmuszony zaakceptować rezolucjerezolucje uchwalone przez Radę Bezpieczeństwa ONZ i podpisać rozejm.
Dlaczego tworzono takie formacje?
Wyjaśnij, dlaczego z punktu widzenia państw koalicji tak istotną rolę odgrywały działania lotnictwa.
Irak musiał wycofać się z Kuwejtu i zapłacić ogromne odszkodowania. Ograniczono też możliwości handlu iracką ropą oraz wprowadzono nadzór nad armią Iraku (nakazano m.in. zniszczenie broni masowego rażenia). W wojnie wzięły udział także kontyngenty pokojowe z innych państw (m.in. 300 żołnierzy polskich), decydującą rolę odegrali jednak Amerykanie, którzy przysłali największą liczbę wojsk i sprawowali dowództwo nad operacją. Straty międzynarodowej koalicji wyniosły 1216 żołnierzy, 50 samolotów oraz 30 wozów bojowych, tymczasem irackie straty były nieporównywalnie większe: 35 tys. osób, ponad 3800 wozów opancerzonych i 247 samolotów. Wycofujące się siły irackie podpalały szyby naftowe, co wywołało ogromne zniszczenia środowiska naturalnego.
Wyjaśnij cel takich działań.
Opisz wpływ takich działań na środowisko naturalne.
Druga wojna w Zatoce Perskiej
Wyjaśnij, dlaczego wojska polskie zostały wysłane do Iraku. Z jakich zobowiązań to wynikało?
Chwiejna równowaga na Bliskim Wschodzie trwała krótko. W marcu 2003 r. wojska koalicji międzynarodowej, w których skład wchodzili głównie żołnierze amerykańscy i brytyjscy, ale także australijscy, hiszpańscy i polscy, dokonały inwazji na terytorium Iraku. Decyzję o rozpoczęciu działań zbrojnych Waszyngton podjął w związku z podejrzeniem, że Saddam HusajnSaddam Husajn dysponuje bronią masowego rażenia, łamie prawa człowieka oraz utrudnia przedstawicielom ONZ kontrolę przemysłu zbrojeniowego i wojskowego potencjału Iraku. Nie bez znaczenia było również to, że iracki prezydent nie krył swojego poparcia dla Al‑KaidyAl‑Kaidy, odpowiedzialnej za zamach terrorystycznyterrorystyczny z 11 września 2001 roku. Amerykański prezydent George W. Bush zaliczył Irak do państw „osi zła”, czyli państw prowadzących agresywną politykę zagraniczną, dążących do wyprodukowania broni masowego rażenia i popierających terroryzm międzynarodowy. Na krótko przed inwazją Bush wezwał Saddama Husajna i jego dwóch synów, Udaja oraz Kusaja, aby opuścili Irak. Gdy Husajn odmówił, Stany Zjednoczone ogłosiły, że będą dążyć do jego usunięcia i oczyszczenia Iraku z sił wiernych dyktatorowi.
Plan interwencji zbrojnej w Iraku wywołał protesty części członków Rady Bezpieczeństwa ONZ, a zgodnie z art. 42 Karty Narodów ZjednoczonychKarty Narodów Zjednoczonych prawomocne naruszenie granic suwerennego państwa możliwe było jedynie za zgodą Rady Bezpieczeństwa i na podstawie specjalnej rezolucji. Ostro sprzeciwiły się inwazji m.in. Rosja i Chiny, ponieważ uznały ją za zbrojną napaść na suwerenny kraj bez wystarczających dowodów na złamanie prawa międzynarodowego. W interwencji nie uczestniczyli również żołnierze państw pierwszej koalicji antyirackiej, m.in. Francji, Niemiec i Norwegii.
Na co chcieli zwrócić uwagę ich autorzy?
Wyjaśnij, dlaczego społeczność międzynarodowa protestowała przeciwko inwazji w Iraku.
Turcja nie zgodziła się udostępnić swoich baz do przeprowadzenia ataku od północy, dlatego cała operacja prowadzona była z terenu Kuwejtu oraz innych państw Zatoki Perskiej – Arabii Saudyjskiej, Kataru, Zjednoczonych Emiratów Arabskich i Bahrajnu. Tym razem szczególnie dużo uwagi armie koalicji poświęciły ochronie pól roponośnych i szybów naftowych, aby zapobiec katastrofie ekologicznej, jaka miała miejsce podczas pierwszej wojny. Przewaga technologiczna oraz lepsze zaopatrzenie i przygotowanie wojsk koalicyjnych sprawiły, że walki trwały bardzo krótko – po trzech tygodniach oddziały amerykańskie otoczyły Bagdad, który oficjalnie znalazł się pod ich kontrolą 9 kwietnia 2003 roku. Siły międzynarodowe kontrolowały większość terytorium Iraku, a rząd tworzony przez partię BAAS i Saddama Husajna został obalony.
Formalny koniec inwazji nastąpił 1 maja 2003 roku. W następnym roku uchwalono nową konstytucję Republiki Iraku i rozpoczęto procesy demokratyzacyjne. W 2006 r. iracki trybunał skazał Husajna na śmierć przez powieszenie za zbrodnie, jakich dokonał przeciwko ludzkości (m.in. zmasakrowanie 148 szyitówszyitów z wioski Dudżail koło Bagdadu). Broni masowego rażenia jednak w Iraku nie znaleziono, dlatego też interwencja ta budziła duże kontrowersje.
W latach 2003–2010 siły międzynarodowe pozostawały na terenie Iraku i prowadziły operacje zbrojne przeciwko partyzantompartyzantom i terrorystom, przede wszystkim z ISIS (salafickiej organizacji terrorystycznej i samozwańczego Państwa Islamskiego). W roku 2010 stopniowo zaczęto zmniejszać liczbę wojsk, wycofano jednostki bojowe, pozostawiono tylko oddziały mające szkolić irackie wojsko i policję. Do końca sytuacja w kraju nie była stabilna. Wysokie koszty wojny oraz wybuchające co jakiś czas afery w związku z działaniami wojsk stabilizacyjnych na terenie Iraku wywoływały sprzeciw opinii publicznej wobec udziału w tej interwencji zbrojnej.
Słownik
(arab., baza) sunnicka organizacja terrorystyczna stworzona przez Abd Allaha Azzama w 1988 r., która miała na celu przeciwdziałanie sowieckiej interwencji w Afganistanie; współcześnie największymi wrogami Al‑Kaidy są państwa Zachodu i sprzymierzone z nimi państwa regionu, przede wszystkim Stany Zjednoczone oraz Izrael
(z franc. partisan – stronnik, partyzant, od łac. pars D. partis – strona) forma walki zbrojnej przeciwko okupantowi, prowadzonej z ukrycia, na tyłach jego wojsk
(z łac. terror – strach, groza) różnie umotywowane, najczęściej ideologicznie, planowane i zorganizowane działania pojedynczych osób lub grup, podejmowane z naruszeniem istniejącego prawa w celu wymuszenia od władz państwowych i społeczeństwa określonych zachowań i świadczeń, często naruszające dobra osób postronnych; działania te są realizowane z całą bezwzględnością, za pomocą różnych środków (nacisk psychiczny, przemoc fizyczna, użycie broni i ładunków wybuchowych), w warunkach specjalnie nadanego im rozgłosu i celowo wytworzonego w społeczeństwie lęku
(z łac. fundamentalis – podstawowy, fundamentum – podstawa) całkowite oraz bezkrytyczne podporządkowanie się zasadom religijnym (także naukowym lub politycznym). Zazwyczaj są one zawarte w pismach stanowiących podstawę, fundament doktryny. Fundamentaliści uważają je za jedynie słuszne i dążą do narzucenia ich wszystkim ludziom. Swoich oponentów starają się zdyskredytować i zwalczyć, niekiedy dopuszczając się przemocy, jak np. fundamentaliści islamscy. Należy podkreślić, że fundamentalizm nie jest wyłącznie domeną islamu. Stowarzyszenia i osoby o poglądach fundamentalistycznych są obecne także w chrześcijaństwie, hinduizmie i judaizmie.
(z łac. sanctio – klauzula, przepis, nałożenie kary) w stosunkach międzynarodowych kara, represja stosowana wobec państwa, któremu zarzuca się naruszenie prawa
(z łac. resolutio – rozwiązanie) uchwała lub deklaracja podjęta zbiorowo przez dane zgromadzenie, kongres itp. w trakcie obrad
(ang. Charter of the United Nations) umowa międzynarodowa (statut) podpisana 26 czerwca 1945 r. w San Francisco; weszła w życie 24 października 1945 r.; stanowi podstawę prawną istnienia i działania ONZ
grupa religijna wierząca, że jej członkowie są bezpośrednimi spadkobiercami duchowymi Mahometa; ich przywódcy religijni są uważani za nieomylnych i pełnią funkcję sędziów, nauczycieli wiary oraz przywódców politycznych
Słowa kluczowe
Zatoka Perska, Irak, Saddam Husajn, Al‑Kaida, Stany Zjednoczone, świat na przełomie tysiącleci
Bibliografia
M.M. Dziekan, Historia Iraku, Warszawa 2002.
Ł. Smalec, Dwie wojny z Irakiem. Źródła, przyczyny, preteksty, przygotowanie, skutki, Warszawa 2012.
M. Leśniewski, Pustynna Burza. Wojna w Zatoce Perskiej 1990–1991, w: Zarys dziejów Afryki i Azji. Historia konfliktów, pod red. A. Bartnickiego, Warszawa 1996.