Nawiązanie stosunków dyplomatycznych

RMHa9krxM9RTj1

Zdjęcie przedstawia czterech mężczyzn siedzących w gabinecie wzdłuż prostokątnego stołu. Dwóch z nich, siedzących pośrodku i pełniących rolę negocjatorów, przygląda się z uśmiechem na twarzy mężczyźnie siedzącemu z prawej strony. Razem z mężczyzną z lewej strony składają podpisy na rozłożonych przed nimi dokumentach. Obok podpisujących stoją dwaj inni mężczyźni w charakterze sekretarzy, którzy podają im kolejne dokumenty. Wszyscy zebrani, poza mężczyzną z lewej strony, ubrani są w białe koszule, garnitury i krawaty lub muszki. On zaś ubrany jest w mundur wojskowy.

Pierwszą regulacją dyplomatyczną stosunków polsko‑sowieckich był podpisany przez premiera Rządu Polskiego na Uchodźstwie gen. Władysława Sikorskiego i rezydującego w Londynie ambasadora ZSRS Iwana Majskiego układ, nazwany od ich nazwisk, układem Sikorski - Majski, Został podpisany w Londynie dnia 30 lipca 1941 roku. Ambasador ZSRS Iwan Majski w imieniu swego państwa wznowił stosunki dyplomatyczne z rządem RP na uchodźstwie. Jednocześnie zapewnił o nieważności porozumień z Niemcami z 1939 roku (pakt Ribbentrop - Mołotow). Bardzo ważnym osiągnięciem premiera Sikorskiego było uzyskanie amnestiiamnestiaamnestii dla obywateli polskich uwiezionych w Związku Sowieckim i zgody na utworzenie armii polskiej w Buzułuku nad Samarą pod dowództwem właśnie uwolnionego na mocy amnestii generała Władysława Andersa. Wyposażenie dla żołnierzy polskich miało być dostarczone w ramach Lend Lease Act.

Polska armia w ZSRS

R2e8nNRZvoXqL1

Zdjęcie przedstawia żołnierza dowódcę stojącego na tle rozległego, pustego terenu. Widzimy jego prawy profil. Ma szczupłą twarz i brak włosów na głowie. Ubrany jest w płaszcz wojskowy, a na głowie ma furażerkę z naszytymi odznaczeniami symbolizującymi posiadany stopień wojskowy.

Dla Polaków z odległych rejonów ZSRS, a także z więzień i łagrów, dotarcie do armii było nieraz bardzo trudne, tym bardziej, że często specjalnie źle ich kierowano. Wygłodzonym i schorowanym polskim żołnierzom brakowało też zaopatrzenia, gdyż władze sowieckie zwlekały z dostawami. Kreml drastycznie ograniczył racje żywnościowe, co oznaczało głód dla ponad połowy rekrutów i ludności cywilnej ciągnącej za wojskiem. W 1942 r. podjęto zatem decyzję o ewakuacji 80 tys. żołnierzy i 30 tys. cywilów na terytoria brytyjskie na Bliskim Wschodzie. Ewakuacja wojska wpłynęła na pogorszenie stosunków polsko‑sowieckich. Stalin podawał w wątpliwość chęć walki Polaków z Niemcami. W stosunkach polsko‑sowieckich sporna była także kwestia granic. Stalin proponował linię Curzonalinia Curzonalinię Curzona (w przybliżeniu przypominającą granicę III rozbioru Polski) jako punkt wyjścia do negocjacji. Było to nie do przyjęcia dla polskiego rządu.

Stalin uchylał się też od odpowiedzi na pytania o los zaginionych polskich oficerów wziętych do niewoli we wrześniu 1939 r., którzy do tej pory nie zgłosili się do armii Andersa i nie dali znaku życia. Przywódca ZSRS zapewniał, że nic o nich nie wie, i zasugerował, że być może uciekli do Mandżurii, krainy na wschodzie Chin. Należy pamiętać, że kilkanaście miesięcy wcześniej osobiście podpisał rozkaz skazujący ich na śmierć.

RnCkEi29ObXrg

Zdjęcie przedstawia grupę kobiet i dzieci przemieszczających się w zwartej kolumnie przez górzysty teren. Większość kobiet ubrana jest w skromne, proste sukienki, na plecach mają chusty, a na głowach chusteczki, które chronią głowy przed słońcem. Mają założone płaskie buty. Podobnie ubrane są dzieci w wieku około kilku lat. Cały dobytek podróżujących znajduje się w niewielkich tobołkach przerzuconych przez plecy.

RXWoGBHXquGlF

Zdjęcie przedstawia grupę kilkudziesięciu osób — kobiet i mężczyzn — podróżujących w ogromnym ścisku na pokładzie dużego statku. Wśród nich są cywile i żołnierze.

Powrót do wrogości

W kwietniu 1943 r. Niemcy ogłosili informację o odnalezieniu zbiorowych grobów polskich oficerów w Katyniu, oskarżając o mord NKWDNKWDNKWD. Kreml zakomunikował, że zbrodni dokonali Niemcy latem 1941 r. Rząd polski, po półtora roku wymijających odpowiedzi od ZSRS w sprawie zaginionych oficerów, wiedział, że to nie może być prawda. Nie chcąc zaogniać stosunków ze Stalinem, zwrócił się z prośbą o wyjaśnienie sprawy do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża. Tego samego dnia o to samo MCK poprosili Niemcy. Sikorski domagał się też wyjaśnień od strony sowieckiej. Premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill i Prezydent USA, Franklin Roosevelt, naciskani przez Stalina, określili działania rządu RP jako niewłaściwe i próbowali skłonić polskiego premiera do wycofania wniosku z Czerwonego Krzyża. ZSRS zareagował na to zerwaniem stosunków dyplomatycznych z Polską, zarzucając jej rozbijanie koalicji antyhitlerowskiej.

Słownik

Słowa kluczowe

ZSRS, Władysław Anders, Władysław Sikorski, układ Sikorski‑Majski, armia Andersa, zbrodnia katyńska

Bibliografia

Układ Sikorski‑Majski. Wybór dokumentów, oprac. E. Duraczyński, Warszawa 1990.