Podsumowanie analizy Prologu sceny 1 i 17 aktu I

Postacie

RsssADlf4iACj1

Ilustracja przedstawia afisz Teatru Miejskiego w Krakowie. U góry umieszczony jest herb miasta. Herb prezentuje mur ceglany z trzema basztami, z których środkowa jest wyższa i szersza, zwieńczonymi krenelażem o trzech blankach każda, ze strzelnicami i okienkami. W murze brama o otwartych podwojach, z okuciami w kształcie lilii i z podniesioną broną. W prześwicie bramy ukoronowany Orzeł. Tarcza herbowa jest zwieńczona koroną o kwiatonach w kształcie lilii, zamkniętą kabłączkiem z kulką i krzyżykiem w zwieńczeniu. Pod nim umieszczono informację: We czwartek dnia 5 września 1901 roku po raz dwudziesty piąty: Wesele dramat w trzech aktach. Pośrodku plakatu umieszczona jest obsada przedstawienia.

Czepiec – pierwowzorem postaci był Błażej Czepiec, wuj Gospodyni, który pełnił funkcję pisarza gminnego w Bronowicach. Silny, dumny, rubaszny chłop skłonny „do wypitki i do wybitki”, uosabia cechy swojej klasy – żywotność i patriotyczną postawę.

Dziennikarz – Rudolf Starzewski (redaktor naczelny „Czasu”), to przedstawiciel inteligencji; lekceważąco traktuje Czepca, nie uważając go za godnego partnera do rozmowy na „poważne” tematy. Nie potrafi właściwie ocenić roli chłopstwa i zamiast prawdziwych problemów woli widzieć sielankowy obrazek wsi.

Pan Młody – jego pierwowzorem był 30‑letni wówczas młodopolski poeta Lucjan Rydel. Postać ta ma wiele cech komicznych – jest to mężczyzna egzaltowany, pełen naiwnej, powierzchownej fascynacji wsią i ludem. Pan Młody posłużył Wyspiańskiemu do ośmieszenia młodopolskiej ludomanii, która była tylko powierzchowną fascynacją folklorem, dlatego też został przedstawiony niemal karykaturalnie – jego chęć naśladowania chłopów w codziennym życiu opiera się na naiwnych, sielankowych wyobrażeniach.

Żyd – pierwowzorem tej postaci był karczmarz z Bronowic, Hersz Singer. Żyd z dystansem przyjmuje powitanie Pana Młodego i jego zapewnienia o przyjaznym nastawieniu. Postać ta służy zdemaskowaniu ludomanii Pana Młodego i ukazaniu stosunków panujących między Polakami a Żydami.

R4DrT384qtmSe

Ilustracja przedstawia zestawienie dwóch portretów. Po lewej stronie przedstawiona jest kobieta w sile wieku. Postać jest pokazana od kolan w górę. Kobieta ukazuje owalną twarz w całości. Ma gładkie, niskie czoło, głęboko osadzone oczy, prosty nos i zarumienione policzki. Kobieta patrzy przed siebie. Jej głowę zakrywa kwiecista chusta zawiązana z tyłu. Jest ubrana w jasną koszulę, kamizelkę i szeroką spódnicę. Na jej szyi wisi pięć sznurów korali. Kobieta opiera dłonie o kolana. Portret po prawej stronie przedstawia mężczyznę w sile wieku. Postać pokazana jest od pasa w górę. Mężczyzna siedzi na wprost nas. Pisarz jest szczupły. Mężczyzna ma owalną twarz i krótkie włosy. Ma odstające uszy. Jego czoło jest zmarszczone. Ma ciemne brwi. Na wydatnym nosie opierają się binokle. Ma cienkie wąsy i usta. Mężczyzna jest ubrany w koszulę ze sztywnym kołnierzykiem i marynarkę. Na szyi ma zawiązany krawat. Prawą rękę opiera o udo. W lewej ręce trzyma książkę, między kartkami trzyma palec wskazujący. U góry po prawej stronie znajduje się twarz młodej kobiety otoczona owalnym, kwiatowym obramowaniem. Ma owalną twarz, ciemne brwi, wąskie oczy, prosty nos i duże usta. Jej włosy są długie. W tle zarys drzew.

Bogata galeria postaci, mających swe pierwowzory w rzeczywistości, służy ukazaniu społecznych podziałów między „panami” a chłopami. Polskie społeczeństwo jest wewnętrznie skłócone i niezdolne do działania. Przedstawiciele inteligencji i artyści, a więc część narodu tradycyjnie przeznaczona do pełnienia przywódczej roli, została ukazana w krytycznym świetle. Szczególnie artyści i poeci (m.in. Pan Młody), którzy od czasów romantyzmu byli uznawani za duchowych przywódców narodu, wieszczów, nie dorastają do swego powołania.

Warstwa językowa

W akcie I dominuje dialog konwersacyjny, który służy charakterystyce postaci. Cel ten osiągnął Wyspiański także dzięki stylizacji językowej. Dotyczy to nie tylko podkrakowskiej gwary, ale także zabarwionego parodystycznie żargonu młodopolskiej bohemy. Warto też zauważyć, że niemal każda z postaci, niezależnie od swego pochodzenia społecznego, mówi w nieco inny sposób. Zestawienie dwóch klas społecznych, posiadających odmienne światopoglądy i mówiących różnymi językami, często wywołuje efekt komiczny, obrazując równocześnie niemożność porozumienia się inteligencji z ludem.

Przestrzeń

Głównym miejscem akcji jest izba, gdzie kolejno pojawiają się pary rozmawiających ze sobą bohaterów. Izba, w której odbywają się tańce, została umieszczona z boku. Pisarz ukazał ją na zasadzie skrótu – muzyka, dźwięk oraz światło oddają charakter wnętrza, budując nastrój weselnej zabawy. Drugi plan przestrzeni scenicznej, widoczny przez okno, tworzy ciemna, kontrastująca z barwnym rozświetlonym wnętrzem chaty przestrzeń sadu i ogrodu. Scenografia ma charakter nie tylko realistyczny – nie służy wyłącznie odtworzeniu rzeczywistego miejsca, ale niesie ze sobą znaczenia symbolicznesymbolsymboliczne. Rekwizyty charakterystyczne dla wystroju wiejskiej izby sąsiadują z elementami typowymi dla wnętrza szlacheckiego W scenografii znajduje więc swój wyraz główna idea dramatu – konfrontacja dwu klas społecznych: ludu i inteligencji pochodzenia szlacheckiego. W ten sposób chata bronowicka staje się symbolem polskości, swojskości, ale także braku porozumienia między „panami” i chłopami.

R18ujQqQzivYK

Ilustracja przedstawia szkic. Umieszczono na nim plan salonu. Pomieszczenie ma kształt kwadratu. Pośrodku ukazany jest okrągły stół z ośmioma krzesłami. W rogach pomieszczenia umieszczono piec, sofę, biurko i szafę z książkami. Pod oknem naprzeciw drzwi wejściowych ma stać fotel i niewielki stolik. Pod rysunkiem umieszczone są odręczne notatki.

Czas akcji

Dnia 20 listopada 1900 r. odbył się ślub poety Lucjana Rydla z Jadwigą Mikołajczykówną i przyjęcie weselne w Bronowicach. Listopad ma także wymiar symboliczny, budząc skojarzenia z powstaniem listopadowym (a także dramatem Wyspiańskiego Noc listopadowa).

R1UdgjN3PUh6y

Fotografia przedstawia czteroosobową rodzinę siedzącą przy stole w ogrodzie. Mężczyzna w sile wieku ma krótkie włosy, okulary i wąsy. Ubrany jest w marynarkę. Pali papieros. Obok siedzi dziewczynka, ma półdługie włosy. Po drugiej stronie stołu siedzi kobieta ubrana w koszulę i wzorzystą kamizelkę. Na głowie ma kwiecistą chustkę. Na szyi wiszą cztery sznury korali. Obok niej siedzi chłopiec ubrany w mundurek.

RXOvkZYET42Mn

Fotografia przedstawia ścianę zawieszoną oprawionymi w ramki zdjęciami. Przedstawiają one: młode małżeństwo, mężczyznę w sile wieku, młodą kobietę. Pod nimi wisi kolaż fotografii złożony z trzech elementów: zdjęcia dworu, zdjęcia przedstawiającego czteroosobową rodzinę siedzącą przy stole w ogrodzie i fotografię wiejskiego dworu.

Cechy gatunku

Akt I utworu ma charakter komedii obyczajowej i politycznej, w której we wzajemnych relacjach zostały ukazane dwie grupy społeczne: inteligencja i chłopi. Zderzenie odmiennych postaw i światopoglądów, charakterystycznych dla przedstawicieli każdej z grup, jest tutaj źródłem komizmu, ale zapowiada także dramatyzm późniejszych dwóch aktów, które są zazwyczaj określane mianem dramatu fantastyczno‑symbolicznego o tematyce narodowej. W akcie I Wesela dominuje realizmrealizmrealizm – nie pojawiają się tutaj sceny fantastyczne, a zachowaniem postaci rządzą motywacje psychologiczne. Elementy poetyki dramatu symbolicznego można jednak dostrzec w plastycznej kompozycji sceny: sposobie operowania barwą i światłem, nastrojowością i w symbolicznych elementach wystroju wnętrza i samej bronowickiej chaty, reprodukcjach obrazów Matejki i obrazach religijnych. Ważną cechą symbolicznej poetyki jest obecna w akcie I muzyczność, przejawiająca się w m.in. rytmizacji ruchu scenicznego oraz zastosowanie 8‑zgłoskowca nadającego wypowiedziom postaci katarynkowy rytm.

Podsumowanie analizy sceny 36 aktu I

Postacie

Rachela – jej pierwowzorem była córka bronowickiego karczmarza Pepa Singer, znacznie różniąca się od postaci wykreowanej przez Wyspiańskiego. W Weselu Rachela, potraktowana z lekkim dystansem, jest uosobieniem egzaltacji, poetyckości. Sama nie pisze wierszy, ale za to wszędzie widzi poezję. Poeta traktuje Rachelę z subtelną ironiąironiaironią, dystansując się nieco od jej lirycznych egzaltacji, pod koniec sceny daje się jednak uwieść jej urokowi.

R1DOKMjRjKT5j

Fotografia przedstawia dwoje ludzi stojących wewnątrz pomieszczenia. Po lewej stronie umieszczona jest kobieta. Postać ukazuje prawy profil. Kobieta ma owalną twarz, niskie czoło, duże oczy i nos. Lekko pochyla głowę. Jej ciemne włosy są upięte z tyłu głowy. Jest ubrana w długą, ciemną suknię. Ramiona kobiety okrywa szal. Postać patrzy na mężczyznę stojącego naprzeciw niej. Ukazuje on lewy profil. Ma gęste, ciemne włosy zaczesane do tyłu. Jego brwi są ciemne, a oczy głęboko osadzone. Patrzy na kobietę. Ma niewielkie wąsy. Mężczyzna przysuwa prawą rękę ku kobiecie. Lewą wskazuje coś, co jest umieszczone poza kadrem. Jest ubrany w koszulę, surdut, ciemne spodnie i lakierki. W tle ukazana jest ściana ozdobiona wąską pasiastą tkaniną. Nad nią wiszą torby i broń (krótka i długa). Pośrodku wisi obraz wyobrażający Matkę Boską.

Warstwa językowa

Dominuje dialog konwersacyjny, który ma charakter dyskusji o poezji, prowadzonej raczej dla rozrywki (szczególnie jeśli chodzi o Poetę), zbliżającej się do flirtu. Wypowiedzi obydwojga bohaterów są pełne metafor, aluzji kulturowych, charakteryzują Rachelę i Poetę oraz budują nastrój. Mimo charakteru niezobowiązującej konwersacji w wypowiedziach postaci pojawia się istotna dla odczytania ideowej warstwy dramatu symbolika chochoła jako okrycia róży. Słowa Racheli posiadają sprawczą, niemal magiczną moc, powołując do scenicznego istnienia postać Chochoła, która pojawi się na scenie na początku aktu II.

Przestrzeń

Szczególnego znaczenia nabiera przestrzeń widziana z okna chaty – sad i ogród różany. Pojawiające się w rozmowie bohaterów miejsca ukazane są w sposób poetycki, zyskując aurę tajemniczości. Przestrzeń ta została również wpisana w symboliczną warstwę znaczeń dramatu – z ogrodu przyjdzie Chochoł, który z elementu scenografii stanie się aktywnym bohaterem, pełniącym ważne funkcje dramaturgiczne.

Cechy gatunku

Wypowiedź Racheli (i jej dalsze konsekwencje) zmienia nastrój i charakter dramatu poprzez wprowadzenie wątku symboliczno‑fantastycznego. Realistyczna komedia zmienia się w ten sposób w dramat symboliczny. Konwersacja, zabawa słowem ma swoje konsekwencje w akcie II, kiedy pojawia się Chochoł – postać fantastyczna, a zarazem wieloznaczny symbol.

Słownik