Przeczytaj
Podsumowanie analizy Prologu sceny 1 i 17 aktu I
Postacie
Czepiec – pierwowzorem postaci był Błażej Czepiec, wuj Gospodyni, który pełnił funkcję pisarza gminnego w Bronowicach. Silny, dumny, rubaszny chłop skłonny „do wypitki i do wybitki”, uosabia cechy swojej klasy – żywotność i patriotyczną postawę.
Dziennikarz – Rudolf Starzewski (redaktor naczelny „Czasu”), to przedstawiciel inteligencji; lekceważąco traktuje Czepca, nie uważając go za godnego partnera do rozmowy na „poważne” tematy. Nie potrafi właściwie ocenić roli chłopstwa i zamiast prawdziwych problemów woli widzieć sielankowy obrazek wsi.
Pan Młody – jego pierwowzorem był 30‑letni wówczas młodopolski poeta Lucjan Rydel. Postać ta ma wiele cech komicznych – jest to mężczyzna egzaltowany, pełen naiwnej, powierzchownej fascynacji wsią i ludem. Pan Młody posłużył Wyspiańskiemu do ośmieszenia młodopolskiej ludomanii, która była tylko powierzchowną fascynacją folklorem, dlatego też został przedstawiony niemal karykaturalnie – jego chęć naśladowania chłopów w codziennym życiu opiera się na naiwnych, sielankowych wyobrażeniach.
Żyd – pierwowzorem tej postaci był karczmarz z Bronowic, Hersz Singer. Żyd z dystansem przyjmuje powitanie Pana Młodego i jego zapewnienia o przyjaznym nastawieniu. Postać ta służy zdemaskowaniu ludomanii Pana Młodego i ukazaniu stosunków panujących między Polakami a Żydami.
Bogata galeria postaci, mających swe pierwowzory w rzeczywistości, służy ukazaniu społecznych podziałów między „panami” a chłopami. Polskie społeczeństwo jest wewnętrznie skłócone i niezdolne do działania. Przedstawiciele inteligencji i artyści, a więc część narodu tradycyjnie przeznaczona do pełnienia przywódczej roli, została ukazana w krytycznym świetle. Szczególnie artyści i poeci (m.in. Pan Młody), którzy od czasów romantyzmu byli uznawani za duchowych przywódców narodu, wieszczów, nie dorastają do swego powołania.
Warstwa językowa
W akcie I dominuje dialog konwersacyjny, który służy charakterystyce postaci. Cel ten osiągnął Wyspiański także dzięki stylizacji językowej. Dotyczy to nie tylko podkrakowskiej gwary, ale także zabarwionego parodystycznie żargonu młodopolskiej bohemy. Warto też zauważyć, że niemal każda z postaci, niezależnie od swego pochodzenia społecznego, mówi w nieco inny sposób. Zestawienie dwóch klas społecznych, posiadających odmienne światopoglądy i mówiących różnymi językami, często wywołuje efekt komiczny, obrazując równocześnie niemożność porozumienia się inteligencji z ludem.
Przestrzeń
Głównym miejscem akcji jest izba, gdzie kolejno pojawiają się pary rozmawiających ze sobą bohaterów. Izba, w której odbywają się tańce, została umieszczona z boku. Pisarz ukazał ją na zasadzie skrótu – muzyka, dźwięk oraz światło oddają charakter wnętrza, budując nastrój weselnej zabawy. Drugi plan przestrzeni scenicznej, widoczny przez okno, tworzy ciemna, kontrastująca z barwnym rozświetlonym wnętrzem chaty przestrzeń sadu i ogrodu. Scenografia ma charakter nie tylko realistyczny – nie służy wyłącznie odtworzeniu rzeczywistego miejsca, ale niesie ze sobą znaczenia symbolicznesymboliczne. Rekwizyty charakterystyczne dla wystroju wiejskiej izby sąsiadują z elementami typowymi dla wnętrza szlacheckiego W scenografii znajduje więc swój wyraz główna idea dramatu – konfrontacja dwu klas społecznych: ludu i inteligencji pochodzenia szlacheckiego. W ten sposób chata bronowicka staje się symbolem polskości, swojskości, ale także braku porozumienia między „panami” i chłopami.
Czas akcji
Dnia 20 listopada 1900 r. odbył się ślub poety Lucjana Rydla z Jadwigą Mikołajczykówną i przyjęcie weselne w Bronowicach. Listopad ma także wymiar symboliczny, budząc skojarzenia z powstaniem listopadowym (a także dramatem Wyspiańskiego Noc listopadowa).
Cechy gatunku
Akt I utworu ma charakter komedii obyczajowej i politycznej, w której we wzajemnych relacjach zostały ukazane dwie grupy społeczne: inteligencja i chłopi. Zderzenie odmiennych postaw i światopoglądów, charakterystycznych dla przedstawicieli każdej z grup, jest tutaj źródłem komizmu, ale zapowiada także dramatyzm późniejszych dwóch aktów, które są zazwyczaj określane mianem dramatu fantastyczno‑symbolicznego o tematyce narodowej. W akcie I Wesela dominuje realizmrealizm – nie pojawiają się tutaj sceny fantastyczne, a zachowaniem postaci rządzą motywacje psychologiczne. Elementy poetyki dramatu symbolicznego można jednak dostrzec w plastycznej kompozycji sceny: sposobie operowania barwą i światłem, nastrojowością i w symbolicznych elementach wystroju wnętrza i samej bronowickiej chaty, reprodukcjach obrazów Matejki i obrazach religijnych. Ważną cechą symbolicznej poetyki jest obecna w akcie I muzyczność, przejawiająca się w m.in. rytmizacji ruchu scenicznego oraz zastosowanie 8‑zgłoskowca nadającego wypowiedziom postaci katarynkowy rytm.
Podsumowanie analizy sceny 36 aktu I
Postacie
Rachela – jej pierwowzorem była córka bronowickiego karczmarza Pepa Singer, znacznie różniąca się od postaci wykreowanej przez Wyspiańskiego. W Weselu Rachela, potraktowana z lekkim dystansem, jest uosobieniem egzaltacji, poetyckości. Sama nie pisze wierszy, ale za to wszędzie widzi poezję. Poeta traktuje Rachelę z subtelną ironiąironią, dystansując się nieco od jej lirycznych egzaltacji, pod koniec sceny daje się jednak uwieść jej urokowi.
Warstwa językowa
Dominuje dialog konwersacyjny, który ma charakter dyskusji o poezji, prowadzonej raczej dla rozrywki (szczególnie jeśli chodzi o Poetę), zbliżającej się do flirtu. Wypowiedzi obydwojga bohaterów są pełne metafor, aluzji kulturowych, charakteryzują Rachelę i Poetę oraz budują nastrój. Mimo charakteru niezobowiązującej konwersacji w wypowiedziach postaci pojawia się istotna dla odczytania ideowej warstwy dramatu symbolika chochoła jako okrycia róży. Słowa Racheli posiadają sprawczą, niemal magiczną moc, powołując do scenicznego istnienia postać Chochoła, która pojawi się na scenie na początku aktu II.
Przestrzeń
Szczególnego znaczenia nabiera przestrzeń widziana z okna chaty – sad i ogród różany. Pojawiające się w rozmowie bohaterów miejsca ukazane są w sposób poetycki, zyskując aurę tajemniczości. Przestrzeń ta została również wpisana w symboliczną warstwę znaczeń dramatu – z ogrodu przyjdzie Chochoł, który z elementu scenografii stanie się aktywnym bohaterem, pełniącym ważne funkcje dramaturgiczne.
Cechy gatunku
Wypowiedź Racheli (i jej dalsze konsekwencje) zmienia nastrój i charakter dramatu poprzez wprowadzenie wątku symboliczno‑fantastycznego. Realistyczna komedia zmienia się w ten sposób w dramat symboliczny. Konwersacja, zabawa słowem ma swoje konsekwencje w akcie II, kiedy pojawia się Chochoł – postać fantastyczna, a zarazem wieloznaczny symbol.
Słownik
(gr. eironeía – przestawianie, pozorowanie) – drwina, złośliwość lub szyderstwo ukryte w wypowiedzi pozornie aprobującej, nadanie wypowiedzi odwrotnego sensu w stosunku do tego, co wynika ze znaczenia użytych słów, na przykład w celu ośmieszenia poglądów czy cech rozmówcy lub pokazania dystansu wobec osób czy zjawisk; wypowiedź zawierająca ironię najczęściej jest krytyką lub naganą, która przyjmuje formę pozornej pochwały; ironia jest narzędziem literackim, w którym wybrane słowa są celowo używane do wskazania znaczenia innego niż dosłowne, można wyróżnić ironię słowną i sytuacyjną