Wybory 1969 roku

R11h0apNNenk81

Zdjęcie przedstawia starszego męzczyznę. Jego twarz jest pociągła, widać na niej liczne zmarszczki. Mężczyzna ma szeroki noc, wysokie czoło, nosi okulary. Jego włosy są rzadkie, krótko ostrzyżone. Mężczyzna ubrany jest w garnitur, koszulę i krawat. Klaszcze.

W połowie 1969 roku wydawało się, że władza PZPR była mocna, a stanowisko Władysława Gomułki jako I sekretarza KC PZPR niezagrożone. 1 czerwca w PRL przeprowadzono kolejne wybory do sejmu, w których „tradycyjnie” frekwencja wyniosła 97%, a poparcie dla partii było niekwestionowane. W związku z taką sytuacją władze zdecydowały się na ogłoszenie amnestii, w wyniku której więzienia opuściła spora grupa ludzi osadzonych w zakładach penitencjarnych w połowie lat 60. Efekty amnestii zostały wkrótce osłabione kolejnymi aresztowaniami wśród „komandosówkomandosi (grupa opozycyjna)komandosów” bądź ludzi związanych z tym środowiskiem.

Polska na forum międzynarodowym

RkhZAlmjXFiXI1

Zdjęcie przedstawia dojrzałego mężczyznę. Jego twarz jest owalna, oczy głęboko osadzone, brwi wyraziste, usta szerokie. Mężczyzna ma ciemne, zaczesane ku górze włosy. Ubrany jest w garnitur, koszulę i krawat.

Władze polskie w przybierającym na sile procesie odprężenia na świecie uaktywniły się na arenie międzynarodowej. Jeszcze wcześniej z inicjatywami, np. strefy bezatomowej w Europie Środkowo‑Wschodniej, dyplomacja polska występowała na forum ONZ. Również spory był wkład Polski w koncepcję utworzenia systemu konferencji międzynarodowych, poświęconych bezpieczeństwu i współpracy, zrealizowany ostatecznie w 1975 roku. Inicjatywy te wiązać trzeba z nazwiskiem Adama Rapackiego.

W nurt detente (odprężenia) wpisywały się stosunki między PRL a Republiką Federalną Niemiec. W listopadzie 1970 roku parafowany został układ między oboma państwami, w którym m.in. odnoszono się do granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej, uznając ją za stałą. Uroczystość podpisania układu odbyła się w Warszawie 7 grudnia 1970 roku. Pod dokumentem podpisali się kanclerz Willy Brandt i premier Józef Cyrankiewicz. Był to olbrzymi sukces polskiej dyplomacji, choć należy pamiętać, iż wpisywał się on w ogólnoeuropejskie tendencje.

Nastroje społeczne w 1970

Sukcesy dyplomatyczne nie mogły jednak przysłonić faktu, że w Polsce nastroje społeczne były w 1970 roku napięte. Prowadzona przez kilka poprzednich lat polityka finansowa, przede wszystkim płacowa, spowodowała istotne obniżenie stopy życiowej statystycznej polskiej rodziny. Władze liczyły (być może nie do końca wyczuwając te nastroje), że społeczeństwo wobec sukcesów międzynarodowych „przełknie” podwyżkę cen towarów pierwszej potrzeby, zaplanowaną na okres przedświąteczny. Podwyżka weszła w życie 13 grudnia 1970 roku i okazała się bolesnym wstrząsem dla Polaków przygotowujących się już do świąt. Następnego dnia rozpoczął się strajk na dwóch oddziałach gdańskiej Stoczni im. Lenina. Tego samego dnia pod gmach Komitetu Wojewódzkiego PZPR udała się manifestacja i jej przedstawiciele zażądali rozmowy z I sekretarzem KW Alojzym Karkoszką. Ten jednak przebywał w Warszawie, skąd natychmiast powrócił w towarzystwie wicepremiera Stanisława Kociołka. Nie otrzymali oni jednak z centrali żadnych wytycznych dotyczących wprowadzonych podwyżek.

Starcia z milicją

Po południu doszło w Gdańsku do pierwszych starć robotników z milicją. Do miasta przybyła większa ekipa przedstawicieli władz państwowych i partyjnych, jednak do rozmów nie doszło. Następnego dnia strajk ogarnął również Gdynię, tam jednak przebiegał bardzo pokojowo.

Rtbv9Ouq7zuf11

Zdjęcie przedstawia maszerujący ulicą oddział milicji. Mężczyźni ubrani są w mundurowe, długie płaszcze, mają wysokie buty, na głowach hełmy, w rękach gumowe pałki.

Natomiast w Gdańsku demonstracje rozlały się po mieście. Dramatyczne wydarzenia rozegrały się pod gmachem komendy wojewódzkiej MO, gdzie doszło do regularnej bitwy z użyciem gazów łzawiących. W trakcie walk pojawiły się pierwsze ofiary.

W nocy z 15 na 16 grudnia w Gdańsku odbyło się posiedzenie władz partyjnych i państwowych, na którym zapadła decyzja o blokadzie Stoczni im. Lenina. W wyniku tego postanowienia 16 grudnia robotnicy zmierzający do zakładu zostali ostrzelani przez milicjantów. Zabito wówczas dwie osoby i raniono 11 innych.

Tego samego dnia napięcie uległo eskalacjieskalacja konfliktueskalacji, a wystąpienia ogarnęły inne miasta, m.in. Elbląg i Słupsk. Władze, wpadając w panikę, zarządziły blokadę wszystkich dróg do stoczni. W tej sytuacji następnego dnia doszło do tragedii. Ogromny tłum udający się w stronę zakładu napotkał na zaporę składającą się z milicji i czołgów. Padły strzały, byli zabici i ranni – w mieście rozpoczęło się polowanie na ludzi, podczas którego nie zawahano się użyć samochodów, a nawet śmigłowców. Nieco mniej dramatyczny przebieg miały wydarzenia w Szczecinie i Elblągu.

RSq1NhJaFgVGb1

Zdjęcie przedstawia Pomnik Poległych Stoczniowców w Gdańsku. Są to trzy, bardzo wysokie krzyże, w które wpisane są kotwice. Na drugim planie widać wejście do Stoczni Gdańskiej.

Do końca 18 grudnia całe Wybrzeże zostało spacyfikowane. Śmierć w czasie tych wydarzeń poniosło według danych oficjalnych 45 osób, rannych zostało prawie 1200, aresztowano około 3000 osób.

Taki był bilans Grudnia ’70. Tragedia na Wybrzeżu obnażyła słabość władzy oraz brak akceptacji społecznej. Gomułka, który już wcześniej „chwiał się w siodle”, przy władzy nie mógł się już utrzymać, musiał się też zmienić styl sprawowania władzy.

20 grudnia, pod nieobecność Władysława Gomułki (przebywał w klinice rządowej), na VII PlenumplenumPlenum PZPR wybrano nowego I sekretarza partii. Został nim Edward Gierek.

Słownik