Nowe kierunki

Nowe kierunki w sztuce dwudziestolecia międzywojennego nie ominęły literatury. Powstało wiele nurtów realizujących hasła nowoczesności i zerwania z tradycją: futuryzmfuturyzmfuturyzm (F.T. Marinetti), dadaizmdadaizmdadaizm (T. Tzara), surrealizmsurrealizmsurrealizm (A. Breton). Awangarda w literaturze polega na odnowieniu składni i języka, czerpaniu inspiracji ze współczesnej muzyki.

Do najwybitniejszych i najbardziej oddziałujących na innych pisarzy należeli:

RLZ3D7891uA6n1

Ilustracja przedstawia dwoje ludzi stojących w ogrodzie. Po lewej stronie stoi kobieta w sile wieku. Ukazuje owalną twarz w całości. Ma ciemne brwi i duże oczy. Jej nos jest rozszerzony o dołu. Postać zaciska usta. Szyję kobiety zdobi wisior. Ubrana jest w długą, prążkowaną suknię z peleryną. Unosi prawą dłoń. Po prawej stronie stoi dojrzały mężczyzna o okrągłej twarzy. Oczy mężczyzny są wyraziste, nos prosty. Mężczyzna ma gładko ogolone policzki i brodę. Ubrany jest w koszulę, marynarkę i spodnie. Opuszcza ręce. W prawej dłoni trzyma gęsie pióro. W lewej trzyma zrolowaną kartkę papieru. Na pierwszym planie rosną kwiaty. W tle rosną drzewa.

Guillaume Apollinaire (1880–1918) – francuski poeta polskiego pochodzenia, prekursor surrealizmu (i twórca tej nazwy); sławę zapewniły mu dwa tomy poetyckie: Alkohole (1913) i Kaligramy (1918). Stosował w nich poetykę luźnych skojarzeń, wiersz wolny, oderwane słowa i okrzyki, łączył całkiem różne tradycje. Zapis graficzny utworu zyskał formę rysunku, który miał sugerować treść.

R1aVgtdOgXI0h1

Fotografia przedstawia mężczyznę w sile wieku siedzącego na leżaku. Postać ukazuje w całości owalną twarz. Czoło mężczyzny jest wysokie. Postać marszczy brwi i mruży głęboko osadzone oczy. Mężczyzna ma nos prosty. Do otwartych ust przysuwa dłoń trzymającą papieros. Mężczyzna ma gładko ogolone policzki i podbródek. Ubrany jest w garnitur. Zakłada nogę na nogę.

Thomas Stearns Eliot (1888–1965) – amerykańsko‑angielski poeta, dramatopisarz i krytyk literacki, laureat literackiej Nagrody Nobla, któremu sławę przyniosły poematy Ziemia jałowa (1922) i Wydrążeni ludzie (1925). Ich problematyka skupiona jest wokół odczuwanych przez współczesnego człowieka, pozbawionego życia duchowego, pustki i braku sensu. Jest to poezja intelektualna, wymagająca wielkiej erudycji, pełna aluzji, ironiczna i groteskowa. Co ciekawe, Eliot ukazuje w swych utworach ślepe zaułki nowoczesności jako myśliciel chrześcijański, a więc odwołujący się do wiary w wartości duchowe i wieczne. Najbardziej znanym dramatem poetyckim Eliota jest Mord w katedrze (1935).

R2bbkqlvhjCqi1

Zdjęcie przedstawia mężczyznę w sile wieku. Postać ukazuje prawy półprofil. Jego twarz jest pociągła. Mężczyzna ma układające się włosy, wyłupiaste oczy i prosty nos. Jego wydatne usta zdobią małe wąsy. Ubrany jest w garnitur, koszulę. Pod szyją ma zawiązaną kokardę.

Marcel Proust (1871–1922) – francuski powieściopisarz, autor dzieła przełomowego dla literatury światowej – 7‑częściowego cyklu W poszukiwaniu straconego czasu (1913–1927). Jego narracja to w istocie mozaika wspomnień i rekonstrukcji zdarzeń, którym towarzyszy dogłębna analiza psychologiczna. Tytułowy czas jest elementem łączącym całość. Powieści są próbą odnalezienia czasu dzięki pamięci pobudzanej skojarzeniami.  Współcześnie Proust uchodzi za mistrza opisu ludzkich przeżyć zmysłowych i emocjonalnych, jak również wielkiego nowatora narracji powieściowej.

REZTO6CJ2wDjj

Obraz przedstawia dojrzałego mężczyznę siedzącego na krześle. Postać ukazuje prawy półprofil. Twarz mężczyzny jest owalna. Pisarz ma zmarszczone czoło. Brwi mężczyzny są przysłonięte okularami z okrągłymi oprawkami. Mężczyzna ma duży nos. Ma krótko ostrzyżone wąsy. Mężczyzna ma gładko ogolone policzki i podbródek. Ubrany jest w garnitur. Prawą dłoń opiera o uda. W tle stoi stół. Na blacie leżą książki.

James Joyce (1882–1941) – irlandzki pisarz tworzący po angielsku, uważany za jednego z najwybitniejszych autorów, torujących drogę nowoczesnej prozie. Jego najbardziej znanym dziełem (obok wcześniejszej powieści pt. Portret artysty z czasów młodości) jest Ulisses (1922) – przypowieść podejmująca w sposób parodystyczny wątek Odysei. Za osiągnięcie artystyczne Joyce’a uznaje się wprowadzenie monologu wewnętrznego w formie tzw. strumienia świadomości oraz przedstawianie równoczesności zdarzeń, dziejących się w tym samym czasie, ale oddalonych w przestrzeni (symultanizm).

Najważniejsze wydarzenia literackie dwudziestolecia międzywojennego w Polsce:

Słownik