Przeczytaj
Międzynarodowy Trybunał Karny
Brak możliwości egzekwowania indywidualnej odpowiedzialności karnejodpowiedzialności karnej osób, które dopuściły się najcięższych zbrodni o międzynarodowym wymiarze i wadze, jak zbrodnie wojennezbrodnie wojenne, ludobójstwoludobójstwo czy inne zbrodnie przeciwko ludzkościzbrodnie przeciwko ludzkości, długo stanowił problem. Przez cały XX w., a w szczególności od zakończenia II wojny światowej, społeczność międzynarodowa podejmowała wysiłki, by go rozwiązać.
Wreszcie, w 1998 r. w Rzymie, państwa zadecydowały o utworzeniu Międzynarodowego Trybunału KarnegoMiędzynarodowego Trybunału Karnego (MTK), którego zadaniem jest ściganie sprawców najcięższych zbrodni na gruncie prawa międzynarodowego. Międzynarodowy Trybunał Karny, czyli stały, niezależny sąd międzynarodowy, obecnie wspierany jest przez ponad 120 państw sygnatariuszy Statutu rzymskiegoStatutu rzymskiego, na mocy którego go utworzono.
Teraz, kiedy dochodzi do przestępstw budzących poważne obawy międzynarodowej społeczności, Międzynarodowy Trybunał Karny może służyć jako ostateczna instancja umożliwiająca rozliczenie tych, którzy się ich dopuszczają. Aby było to możliwe, muszą jednak zostać spełnione określone warunki.
Dochodzenie
Dochodzenie prokuratora Międzynarodowego Trybunału Karnegoprokuratora Międzynarodowego Trybunału Karnego może rozpocząć się na trzy sposoby.
Sposób I. Państwa sygnatariusze Statutu rzymskiego mogą zwrócić się do Trybunału, przedstawiając prokuratorowi konflikt, tzw. „sytuację”. Takie rozwiązanie zastosowano m.in. w przypadku spraw dotyczących Demokratycznej Republiki Konga, Ugandy oraz Mali.
Sposób II. Z prośbą o wszczęcie śledztwa w jakiejś sprawie do prokuratora może zwrócić się Rada Bezpieczeństwa Organizacji Narodów ZjednoczonychRada Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych. Zdarzyło się tak w przypadku Libii oraz konfliktu w sudańskim Darfurze.
Sposób III. Biuro prokuratora Międzynarodowego Trybunału Karnego może również rozpocząć dochodzenie w jakiejś sprawie proprio motu, czyli z własnej inicjatywy, na podstawie uzyskanych z wiarygodnych źródeł informacji. Prokurator Międzynarodowego Trybunału Karnego skorzystał z tej możliwości m.in. w przypadku Kenii, Wybrzeża Kości Słoniowej, Gruzji, Bangladeszu oraz Mjanmy (Birmy).
Zanim dochodzenie zostanie uruchomione, Biuro Prokuratora MTK analizuje zarzuty i weryfikuje, czy sprawa mieści się w jurysdykcjijurysdykcji Trybunału, czyli czy doszło do popełnienia zbrodni wojennych, zbrodni przeciwko ludzkości, ludobójstwa lub zbrodni agresjizbrodni agresji. Następnie prokurator bada, kiedy i gdzie doszło do popełnienia tych zbrodni oraz kto się ich dopuszczał. Co do zasady, Międzynarodowy Trybunał Karny nie może zajmować się sprawami dotyczącymi sytuacji zaistniałych przed powstaniem Trybunału, a więc przed 1 lipca 2002 r. W odniesieniu zaś do państw przyłączających się do Statutu rzymskiego po tej dacie, Trybunał nie będzie badał sytuacji, do których doszło przed podpisaniem przez to państwo umowy go konstytuującej, chyba że państwo to samo wyrazi takie życzenie. Ponadto zbrodnie musiały być dokonane na terytorium podległym państwu stronie Statutu rzymskiego lub zostać popełnione przez obywatela takiego państwa.
Trybunał może również działać w odniesieniu do państw, które nie są sygnatariuszami Statutu. Jest to możliwe w dwóch przypadkach:
państwo, które nie poddało się jurysdykcji Trybunału na mocy Statutu rzymskiego, może złożyć deklarację uznającą jurysdykcję Trybunału w odniesieniu do danej zbrodni;
Rada Bezpieczeństwa ONZ może powierzyć Trybunałowi rozwiązanie określonej sytuacji, jeśli stanowi ona zagrożenie dla utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.
Prokurator musi jeszcze zbadać inne kwestie. Ponieważ MTK jest sądem „ostatniej nadziei”, trzeba sprawdzić, czy w danej sprawie odpowiednie sądy krajowe prowadzą rzetelne postępowania, czy też nie chcą lub nie są w stanie ich prowadzić. To ważne, ponieważ Trybunał nie powinien zastępować sądów krajowych, lecz ma wobec nich charakter komplementarny. Odpowiedzialność za ściganie wszelkich przestępstw, w tym również zbrodni zdefiniowanych w Statucie rzymskim, spoczywa przede wszystkim na państwach. Ponadto Trybunał powinien angażować się jedynie w sprawy o najpoważniejsze zbrodnie, dlatego konieczna jest ocena ciężaru zbrodni przedstawionej Trybunałowi. Ciężar zbrodni określony został zarówno ilościowo, jak i jakościowo – badane są: charakter, skala i sposób popełnienia zbrodni oraz zasięg jej negatywnych konsekwencji. Prokurator rozważy także, czy wszczęcie postępowania leży w interesie ofiar i sprawiedliwości. Wszystkie te czynności mogą zająć sporo czasu. Prokurator może również na podstawie uzyskanych w ten sposób informacji zdecydować o zaniechaniu dochodzenia.
Jeśli prokurator podjął działanie z własnej inicjatywy, wymagana jest jeszcze zgoda sędziów Trybunału. Dochodzenia często są długotrwałe i skomplikowane. Jeśli zachodzi taka potrzeba, prokurator udaje się na miejsce zbrodni lub w inne rejony, by przesłuchać świadków, zebrać dokumenty, nagrywać filmy i gromadzić pozostałe wiarygodne dowody zbrodni. Czasami konieczne okazują się konsultacje z ekspertami kryminalistyki, balistyki lub innych dziedzin, by właściwie zebrać i przeanalizować dowody. Zgromadziwszy wystarczająco dowodów, by przygotować akt oskarżenia, prokurator może wystąpić do sędziów Trybunału z wnioskiem o wydanie nakazu aresztowania lub wezwań do stawiennictwa. Sędziowie Izby Przygotowawczej dokonują wstępnej oceny sprawy, by przekonać się, że istnieją wystarczające podstawy, by sądzić, że wskazana przez prokuratora osoba może być odpowiedzialna za popełnienie najcięższych zbrodni, a także zadecydować, czy należy tę osobę aresztować, czy może ona odpowiadać z wolnej stopy.
Współpraca MTK z sygnatariuszami Statutu rzymskiego
Działalność Międzynarodowego Trybunału Karnego uzależniona jest w dużym stopniu od współpracy z państwami sygnatariuszami Statutu rzymskiego. Współpraca ta obejmuje wsparcie misji śledczych, pomoc w ochronie świadków i umożliwienie kontaktu z ofiarami zbrodni. Trybunał nie dysponuje policją ani armią, nie może więc samodzielnie dokonywać aresztowań, tu również konieczne jest działanie państw. Czasem aresztowanie podejrzanego zajmuje wiele lat, ale nakazy aresztowania są ważne bezterminowo, chyba że sędziowie zdecydują inaczej. Po zatrzymaniu podejrzany umieszczany jest w areszcie w Hadze, z pełną dbałością o jego zdrowie i bezpieczeństwo.
Znaczenie MTK
Jakie zatem znaczenie ma funkcjonowanie Międzynarodowego Trybunału Karnego? Po pierwsze, ważne jest ustalenie prawdy o tym, co się wydarzyło i winy lub niewinności oskarżonych w sprawiedliwym procesie karnym i z pełnym uszanowaniem praw oskarżonego. Sprawiedliwości staje się zadość.
Równie ważne jest stworzenie okoliczności, w których głos ofiar zbrodni jest wysłuchany i uznany w świetle prawa. Ważne, by ofiary najcięższych zbrodni mogły opowiedzieć o swoich doświadczeniach, uczuciach, obawach. Działalność Trybunału daje nadzieję, że dzięki sprawiedliwemu i jawnemu postępowaniu ofiary zbrodni zaznają sprawiedliwości, a winni tych zbrodni poniosą odpowiedzialność, co pomoże też zapobiegać podobnym sytuacjom w przyszłości, a świat stanie się bardziej bezpiecznym i sprawiedliwym miejscem.
Zbrodnie wojenne i przeciwko ludzkości, agresja, ludobójstwo – choć wydarzają się czasem w bardzo odległych miejscach – dotyczą nas wszystkich. Są sprawą całej ludzkości, a więc każdego z nas. Podstawowym założeniem funkcjonowania Międzynarodowego Trybunału Karnego jest to, że ofiary przestępstw zasługują na sprawiedliwość, a sprawiedliwość taka jest z kolei warunkiem pokoju. Odpowiedzialność za ściganie przestępstw mają przede wszystkim państwa, jeśli jednak z jakichś względów tak się nie dzieje, Trybunał jest ostatnią nadzieją ofiar na znalezienie sprawiedliwości.
Słownik
nielegalne nabycie przez Federację Rosyjską terytorium Ukrainy (Autonomicznej Republiki Krymu oraz miasta wydzielonego Sewastopol, położonych na Półwyspie Krymskim) w drodze użycia siły zbrojnej w 2014 r.
prawo sądzenia, posiadane przez dany podmiot (organ); uprawnienie do rozpoznawania i rozstrzygania danych spraw
zbrodnia przeciwko ludzkości, obejmująca celowe wyniszczanie całych lub części narodów, grup etnicznych, religijnych lub rasowych
pierwszy stały międzynarodowy sąd powołany do egzekwowania indywidualnej odpowiedzialności karnej za zbrodnie wojenne i przeciwko ludzkości, ludobójstwo oraz agresję
powinność poniesienia przez daną osobę konsekwencji określonych w prawie za konkretne przestępstwo lub wykroczenie
jeden z czterech organów Międzynarodowego Trybunału Karnego, pełniący funkcje śledcze i oskarżycielskie
jeden z głównych organów Organizacji Narodów Zjednoczonych, którego głównym zadaniem jest utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa na świecie
umowa międzynarodowa podpisana w Rzymie w 1998 r., na mocy której utworzono Międzynarodowy Trybunał Karny
użycie siły zbrojnej przez państwo przeciwko suwerenności, terytorialnej integralności lub politycznej niepodległości innego państwa, lub w inny sposób niezgodny z Kartą Narodów Zjednoczonych
różne rodzaje przestępczych zachowań przeciwko określonej grupie społecznej, np. morderstwa, niewolnictwo, tortury, gwałty
ciężkie naruszenia prawa i zwyczajów wojennych zwłaszcza popełniane w ramach ogólnego planu politycznego i mające charakter powszechny