Przeczytaj
Szkice węglem
Szkice węglem to nowela Henryka Sienkiewicza powstała w 1876 roku, gdy pisarz przebywał w Stanach Zjednoczonych. Jej treść odnosi się jednak do realiów polskich, akcja rozgrywa się bowiem na wsi – w Baraniej Głowie – i toczy po uwłaszczeniu chłopów dokonanym ustawą cara z 1864 r.
Zgodnie z zasadami gatunku utwór jest jednowątkowy, krótki, o zwartej akcji i fabule. Narrator jest wszechwiedzący, a jego komentarze mają służyć refleksji czytelnika.
O wyraźnej społecznej wymowie Szkiców, ale i silnym oddziaływaniu utworu na czytelników, pisze Tadeusz Bujnicki:
„Szkice węglem” Henryka SienkiewiczaTemat Szkiców podjął autor zgodnie z rodzącym się zainteresowaniem sprawą gmin wiejskich i ich funkcjonowaniem. Powstawało zamówienie społeczne na tego rodzaju problematykę w publicystyce i twórczości literackiej. Sienkiewicz zdawał sobie z tego sprawę [...].
Kronikarz „Ateneum”, który w 1879 r. podsumowywał wyniki kampanii prasowej wokół kwestii sądów gminnych i szlacheckiego absenteizmuabsenteizmu, widział trzy ważne fakty leżące u genezy tego „dziennikarsko‑wiejskiego ruchu”: 1) dyskusję w „Niwie” wokół upadku wielkiej własności ziemskiej, 2) Szkice węglem, 3) utworzenie sądów gminnych.
Źródło: Tadeusz Bujnicki, „Szkice węglem” Henryka Sienkiewicza, „Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej” 1963, nr 54/1, s. 34.
Słownik
uchylanie się od wypełniania obowiązków społecznych
(łac. agitatio - podniecenie działanie) zjednywanie zwolenników dla osoby
lub sprawy (np. kampanii społecznej lub politycznej)
(łac. naturalis – przyrodniczy, naturalny, wrodzony) – prąd literacki powstały
w 2. poł. XIX w. wykorzystujący osiągnięcia nauk przyrodniczych, związany z poglądami deterministycznymi i ewolucjonistycznymi, często operujący silnymi środkami wyrazu, niestroniący od szczegółowego opisywania scen drastycznych, ukazujący ludzi w ich biologicznych uwarunkowaniach; naturaliści opisywali zazwyczaj życie niższych warstw społecznych w ich codziennym środowisku, ukazując takie problemy, jak brak higieny, edukacji, ucisk wyższych klas i niesprawiedliwość losu
(fr. réalisme) – w literaturze prąd spopularyzowany w prozie II połowy XIX wieku, dążący do jak najwierniejszego odzwierciedlenia świata znanego czytelnikowi z codzienności; realiści opisywali wydarzenia, bohaterów i ich egzystencję w sposób reprezentatywny dla przedstawianej w utworze grupy społecznej
(wł. verismo) – kierunek w literaturze, muzyce i sztuce włoskiej końca XIX wieku, będący odmianą naturalizmu; w literaturze nadający fikcji artystycznej pozory całkowitego autentyzmu, postulujący wierne odtwarzanie rzeczywistości, prawdę, realizm