Przez większość XX stulecia na południu Europy istniało państwo o nazwie Jugosławia. Dziś jednak w miejscu dawnej Jugosławii funkcjonuje sześć w pełni niezależnych państw oraz jedno, które wprawdzie ogłosiło niepodległość, ale przez społeczność międzynarodową nie jest uznawane za w pełni niezależne.

Jak zatem doszło do rozpadu Jugosławii?

Powstanie Jugosławii

Zanim odpowiemy na to pytanie, warto zrozumieć, jak Jugosławia powstała. W tym celu cofnijmy się do końca I wojny światowej, czyli do roku 1918. Na Bałkanach utworzono wówczas Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców, wkrótce formalnie przemianowane na Królestwo Jugosławii, czyli kraj Południowych Słowian. Obejmowało ono niepodległe dotychczas Królestwo Serbii i Królestwo Czarnogóry oraz należące do monarchii austro‑węgierskiej Bośnię i Hercegowinę, austriackie Królestwo Dalmacji, Księstwo Krainy, południową Styrię, węgierskie Królestwo Chorwacji‑Slawonii i południowe skrawki Królestwa Węgier, tworząc niezwykle zróżnicowaną mozaikę narodowościową, etniczną i wyznaniową.

Królestwo przetrwało do około 1941 roku, kiedy Jugosławia znalazła się pod okupacją nazistowskich Niemiec i faszystowskich Włoch. Państwa osipaństwa osiPaństwa osi ustanowiły na okupowanych terenach podporządkowany im marionetkowy rząd, co w praktyce oznaczało koniec niezależnego Królestwa Jugosławii. W 1945 roku, po przegranej okupantów w II wojnie światowej, Jugosławia odrodziła się - tym razem jako socjalistyczne państwo będące federacjąfederacjafederacją sześciu republik: Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry oraz Macedonii.

Jugosławia pod rządami Tity

W czasie zimnej wojny, po krótkotrwałym sojuszu z Józefem Stalinem i Związkiem Sowieckim, Jugosławia pozostawała neutralna, stając się nawet jednym z inicjatorów Ruchu Państw Niezaangażowanych.

RNoVgh9xa7shn1

Zdjęcie przedstawia portret dojrzałego mężczyzny o pełnej twarzy. Mężczyzna ma wysokie czoło i duży nos. Oczy szeroko osadzone. Jego włosy są krótkie, proste, zaczesane ku górze.. Mężczyzna ubrany jest w wojskowy mundur. Na lewej piersi ma liczne baretki.

Historia Jugosławii od początku jej istnienia wypełniona była napięciami na tle etnicznym między różnymi grupami narodowościowymi wchodzącymi w jej skład. Ostatecznie doprowadziło to do upadku tego państwa, jednak pod rządami pierwszego jugosłowiańskiego prezydenta – Josipa Broza Tity – napięcia te w znacznej mierze pozostawały pod kontrolą. Było to możliwe dzięki promowanej przez niego idei „braterstwa i jedności” sześciu republik oraz konsekwentnej eliminacji tendencji nacjonalistycznych, nierzadko z użyciem siły.

Śmierć Tity w 1980 roku często postrzegana jest jako początek upadku Jugosławii. W latach 80. XX wieku drastycznie pogorszyła się też gospodarcza sytuacja kraju. Narastały napięcia na tle etnicznym, a do głosu dochodzić zaczęły nacjonalistyczne i separatystyczne dążenia republik. Jakby tego było mało, w całej Europie, w tym również w Jugosławii, dobiegała końca epoka komunistycznych rządów. Sytuacja ta zaowocowała ostatecznie wojną domową zakończoną rozpadem państwa. Prześledźmy wydarzenia, które do tego doprowadziły.

Umocnienie pozycji Serbii i Miloševicia

W latach 80. państwem rządził wciąż niepodzielnie Związek Komunistów Jugosławii. Po śmierci Tity partia przyjęła model kolektywnego przywództwa sprawowanego rotacyjnie przez przedstawicieli władz partyjnych sześciu republik oraz dwóch prowincji autonomicznych: Wojwodiny i Kosowa.

RSYMVJM5CxpPR1

Zdjęcie przedstawia starszego mężczyznę. Jego twarz jest okrągła, nos szeroki. Włosy mężczyzny są szpakowate, zaczesane ku górze. Mężczyzna ubrany jest w garnitur, koszulę i krawat. Uśmiecha się szeroko.

W 1987 roku na czele Związku Komunistów Serbii stanął Slobodan Milošević. Miloševiciowi i jego zwolennikom nie podobała się autonomia, z jakiej korzystały niektóre serbskie prowincje, ponieważ Belgrad miał bardzo niewielką możliwość wpływania na politykę w tych częściach kraju. Sympatycy Miloševicia zorganizowali masowe protesty ludności serbskiej zamieszkującej w tych prowincjach znane jako „rewolucja antybiurokratyczna”, wskutek których obalono dotychczasowe władze autonomicznych prowincji, a władzę w Kosowie, Wojwodinie i Czarnogórze przejęli politycy podporządkowani Miloševiciowi. W efekcie Serbia dysponowała czterema z ośmiu głosów we władzach partii rządzącej Jugosławią. Pozostałe republiki, zwłaszcza Słowenia, otwarcie skrytykowały te działania.

Zniesienie autonomii Kosowa

W 1989 roku zniesiono autonomię Kosowa. Około 80% mieszkańców tej prowincji stanowiła wówczas ludność pochodzenia albańskiego, zaś Serbowie byli w Kosowie mniejszością. Jak można było się spodziewać, albańskim mieszkańcom Kosowa bardzo nie spodobała się decyzja o likwidacji autonomii – swojemu niezadowoleniu dali wyraz w masowym strajku głodowym, w którym wzięło udział ponad 1300 albańskich górników.

Rozwiązanie Związku Komunistów Jugosławii

Podczas, jak się okazało, ostatniego spotkania Związku Komunistów Jugosławii przywódcy Słowenii i Serbii wdali się w gorącą dyskusję o przyszłości federacyjnego państwa. Słowenia optowała za zwiększeniem autonomii poszczególnych republik, podczas gdy Serbom zależało na większej centralizacji. W geście protestu delegaci słoweńscy opuścili spotkanie. Podobnie uczynili również reprezentanci Chorwacji i Macedonii. Po rozwiązaniu Związku Komunistów we wszystkich republikach związkowych przeprowadzono po raz pierwszy wybory z udziałem wielu partii.

Niepodległość Chorwacji i reakcja chorwackich Serbów

Chorwaci wybrali utworzoną niedawno Chorwacką Wspólnotę Demokratyczną z Franjo Tuđmanem na czele. Jednym z wyborczych postulatów zwycięskiej partii było uniezależnienie Chorwacji od federacyjnego państwa jugosłowiańskiego. Chorwację zamieszkiwali wówczas głównie Chorwaci, jednak znaczny odsetek ludności stanowili również Serbowie, mieszkający w większości na terenach położonych przy granicy z Bośnią. Dla chorwackich Serbów nowo wybrane władze państwa były źródłem poważnego niepokoju.

Wielu jeszcze całkiem dobrze pamiętało czasy, gdy Chorwacja była samodzielnym państwem – Niepodległym Państwem Chorwackim rządzonym przez ultranacjonalistyczny, faszystowski ruch ustaszyustaszeustaszy w sojuszu z nazistowskimi Niemcami w czasie II wojny światowej. Reżim ten odpowiadał za śmierć setek tysięcy obywateli Jugosławii, szczególnie Serbów, wobec których prowadził regularne czystki etniczneczystki etniczneczystki etniczne, budując „czystą rasowo” Chorwację. W latach 90., a więc niespełna pół wieku później, wspomnienia chorwackich Serbów były wciąż zbyt żywe, by ze spokojem przyjmować polityczne przemiany w Chorwacji.

R17EaDSX6egWb

Zdjęcie przedstawia pole. Znajduje się na nim duży, wykopany dół. Przy jego brzegach stoją mężczyźni. Na obrzeżu klęczy mężczyzna, którego dwóch mężczyzn wpycha do dołu.

W zamieszkiwanym w większości przez Serbów mieście Knin rozpoczęli oni protesty przeciwko deklaracji niepodległości, blokując główne szlaki drogowe. Rząd chorwacki zareagował, wysyłając w ten rejon helikoptery Chorwackich Sił Specjalnych z zamiarem siłowego rozwiązania problemu protestujących Serbów. Helikoptery nie dotarły jednak do Knina – w drodze przechwyciły je myśliwce armii jugosłowiańskiej, stawiając pilotów przed wyborem: zawrócić lub zostać zestrzelonym. Helikoptery powróciły do bazy, było to jednak wydarzenie, które wyraźnie uwidoczniło powagę sytuacji. Protesty w Kninie nie były kolejną lokalną serbską rebelią, lecz rebelią wspieraną przez Narodową Armię Jugosławii, która w kolejnych tygodniach i miesiącach wyposażyła również rebeliantów w uzbrojenie. Podobne rebelie wybuchały w kolejnych miastach, gdzie większość mieszkańców stanowili Serbowie. Rebelianci domagali się przyłączenia tych terenów do Serbii.

Wojna dziesięciodniowa

25 czerwca 1991 roku zarówno Chorwacja, jak i Słowenia formalnie ogłosiły niepodległość. Wojna domowa w Jugosławii zaczęła się znacznie wcześniej, dotychczas była jednak ograniczona przede wszystkim do starć serbsko‑chorwackich na terytorium Chorwacji. Deklaracja niepodległości Słowenii oznaczała dla tego państwa wciągnięcie w wir wojennej zawieruchy. W kierunku słoweńskich granic ruszyła bowiem Narodowa Armia Jugosławii z zamiarem… uprzejmego poproszenia Słowenii o zmianę zdania w kwestii niepodległości. Dwa dni po deklaracji utworzenia niepodległego słoweńskiego państwa stało się więc ono stroną w tzw. wojnie dziesięciodniowej przeciwko armii jugosłowiańskiej. W porównaniu z pozostałymi wojnami, jakie przetoczyły się przez Bałkany po rozpadzie Jugosławii, wojna dziesięciodniowa była najkrótsza i najmniej krwawa. Dzięki interwencji Wspólnoty Europejskiej po dziesięciu dniach walk udało się doprowadzić do podpisania między przedstawicielami Słowenii, Chorwacji i Jugosławii porozumienia o zaprzestaniu działań wojennych i rozpoczęciu negocjacji w celu rozwiązania sporu metodami pokojowymi.

Jugosłowiańska armia gotowa był do przeprowadzenia na Słowenię ataku z użyciem czołgów, artylerii i lotnictwa - i zapewne bez trudu odzyskałaby kontrolę nad zbuntowaną republiką. Jednak do przeprowadzenia takiego ataku konieczna była zgoda władz serbskich, które zdecydowały, że odejście Słowenii z federacji jest im obojętne. Jak to możliwe? Słowenia była republiką zamieszkiwaną właściwie wyłącznie przez Słoweńców, pod jurysdykcją nowo powstałego państwa słoweńskiego nie pozostawało zbyt wielu Serbów, w tym przypadku więc Serbia odpuściła.

Chorwacja – nasilenie konfliktu

Sytuacja Chorwacji była jednak zdecydowanie inna – tam ludność serbska i chorwacka były ze sobą mocno przemieszane, a serbska mniejszość dość liczna. Dlatego też na odejście Chorwacji z jugosłowiańskiej federacji Serbia nie chciała zgodzić się tak łatwo, jak na odejście Słowenii. W zasadzie wcale nie chciała się na to zgodzić i była gotowa wspierać swoich rodaków walczących o części chorwackiego terytorium.

RXTrvYRuakq9b1

Zdjęcie przedstawia wysoką wieżę, której szczyt rozszerza się. Wieża jest zniszczona. Widać dziury po bombardowaniach. Nad wieżą powiewa na wietrze trójkolorowa (czerwono‑biało‑niebieska) flaga.

Tymczasem chorwacki prezydent Franjo Tuđman deklarował, że zamierza bronić każdego skrawka chorwackiej ziemi. W wyniku przeprowadzonych rebelii serbskim nacjonalistom w Chorwacji udało się przejąć kontrolę w kilkunastu chorwackich miastach i wsiach. Nie wszędzie jednak przychodziło im to równie łatwo. Do dramatycznych starć doszło m.in. w rejonie Vukovaru. Oblężenie tego chorwackiego miasta przez połączone siły serbskich organizacji paramilitarnych i Jugosłowiańskiej Armii Narodowej, która twierdziła, że znajduje się tam, by utrzymywać pokój pomiędzy Serbami i Chorwatami, trwało niemal trzy miesiące. Po nieuchronnej porażce znacznie słabszej chorwackiej obrony miasta siły serbskie wymordowały setki chorwackich żołnierzy i cywilów. Kilku serbskich wojskowych i politycznych decydentów, w tym Slobodana Miloševicia, oskarżono później o zbrodnie wojennezbrodnia wojennazbrodnie wojenne, jakich dopuścili się w czasie tych walk i po ich zakończeniu.

Niemal doszczętnie zniszczony i poddany czystkom etnicznym Vukovar okazał się swego rodzaju punktem zwrotnym w serbsko‑chorwackim konflikcie. Po pokonaniu Chorwatów w Vukovarze wspomagani przez armię federalną Serbowie zaczęli zdobywać kolejne miasta i wioski, nawet takie, które zamieszkane były prawie wyłącznie przez Chorwatów. Serbskie działania coraz trudniej było nazywać obroną chorwackich Serbów.

Plan Carringtona

Nasilenie przemocy w konflikcie serbsko‑chorwackim przyciągnęło uwagę społeczności międzynarodowej. Prezydentów wszystkich sześciu republik jugosłowiańskiej federacji zawezwano do Hagi, by pod auspicjami Wspólnoty Europejskiej wypracować pokojowe rozwiązanie sporu.

Chorwacki prezydent Franjo Tuđman twierdził, że Chorwacja ma pełne prawo, by zadecydować o opuszczeniu Jugosławii. Prezydent Serbii Slobodan Milošević odparł, że w takim razie chorwaccy Serbowie mają pełne prawo, by opuścić Chorwację i przyłączyć zamieszkiwane przez nich tereny do Serbii.

R84GwbhwV44Bo1

Zdjęcie przedstawia starszego mężczyznę w garniturze, który siedzi na krześle z założoną nogą na nogę. Jego twarz jest owalna, nos szeroki, czoło wysokie. Włosy mężczyzny są szpakowate, przerzedzone, zaczesane ku górze. Mężczyzna nosi okulary. Za jego plecami znajduje się logo NATI. Umieszczona w okręgu Róża Wiatrów.

Lord Carrington, brytyjski polityk prowadzący negocjacje z ramienia Wspólnoty Europejskiej, zapytał Miloševicia, czy ten byłby skłonny zaakceptować niepodległość Chorwacji, gdyby jej warunkiem było zapewnienie praw mieszkających poza serbskim terytorium Serbów - i ku swojemu zaskoczeniu uzyskał odpowiedź twierdzącą.

Niestety, potwierdzenia tej deklaracji na piśmie nie udało się uzyskać. Zaproponowana treść porozumienia zawierała bowiem gwarancję niepodległości nie tylko Chorwacji, ale wszystkich sześciu jugosłowiańskich republik. Pięć z nich zaakceptowało projekt porozumienia, Serbia natomiast mu się sprzeciwiła, nie chciała bowiem całkowitego rozwiązania Jugosławii. Plan uznano za przyjęty. Po pewnym czasie okazało się, że Czarnogóra, będąca dotąd wiernym sprzymierzeńcem Serbii, głosowała za planem jedynie pod wpływem obietnicy znacznej pomocy gospodarczej ze strony Włoch. Miloševiciowi udało się jednak skłonić czarnogórskiego przywódcę (pod groźbą wydania go opinii publicznej jako zdrajcy Jugosławii), by napisał list do Lorda Carringtona i poinformował go o wycofaniu poparcia ze strony Czarnogóry. W ten sposób plan Carringtona załamał się.

Macedonia

Mniej więcej w tym samym czasie w jednej z republik – Macedonii – przeprowadzono referendum niepodległościowe. Za wystąpieniem z Jugosławii i utworzeniem niezależnego państwa opowiedziało się 95% głosujących. Macedonia jako jedyna z sześciu republik odłączyła się od Jugosławii całkowicie pokojowo.

Serbsko‑chorwackie zawieszenie broni

Tymczasem Jugosłowiańska Armia Narodowa i Serbowie opanowali już ponad ⅓ terytorium Chorwacji i szykowali się do przeprowadzenia zmasowanego ataku na Zagrzeb – chorwacką stolicę. Serbowie mieli jednak świadomość, że zajęcie Zagrzebia najprawdopodobniej wiązałoby się z surowymi sankcjami ze strony wspólnoty międzynarodowej, a nawet z możliwością międzynarodowej interwencji zbrojnej.

Między innymi dlatego w styczniu 1992 roku Serbowie zdecydowali się jednak podpisać z Chorwatami porozumienie o zawieszeniu broni. Niestety, najbardziej okrutna część historii jugosłowiańskiego konfliktu – wojna w Bośni i Hercegowinie – jeszcze przed nami.

Bośnia i Hercegowina – początek walk i utworzenie Republiki Serbskiej

Bośnia i Hercegowina była najbardziej zróżnicowaną kulturowo z jugosłowiańskich republik. Jej mieszkańców można było podzielić na trzy główne grupy etniczne. Najliczniejsi byli Bośniacy, często nazywani bośniackimi muzułmanami, bardzo duża była również mniejszość serbska, a nieco mniejszy odsetek mieszkańców stanowili Chorwaci.

RrOnD82j7fTN01

Zdjęcie przedstawia dojrzałego mężczyznę od piersi w górę. Jego twarz jest okrągła, nos szeroki, czoło wysokie. Włosy mężczyzny są krótkie, szpakowate, zaczesane na prawą stronę. Mężczyzna ubrany jest w koszulę i kurtkę moro.

Mimo gróźb przywódcy partii bośniackich Serbów, których celem było zniechęcenie władz Bośni do prób uniezależnienia się od Jugosławii, w lutym 1992 w Bośni i Hercegowinie przeprowadzono referendum niepodległościowe. Większość Bośniaków i obywateli Bośni pochodzenia chorwackiego zagłosowało za opuszczeniem federacji. Serbowie natomiast zbojkotowali referendum. Głosowanie powszechne przesądziło więc o odłączeniu się republiki od Jugosławii. Następnego dnia po przeprowadzeniu referendum incydent, w którym obywatel Bośni serbskiego pochodzenia został zabity przez Bośniaka doprowadził do szybkiej eskalacji konfliktu pomiędzy tymi grupami etnicznymi – bośniaccy Serbowie zablokowali najważniejsze drogi prowadzące do stolicy kraju, Sarajawa, szybko ustanowili militarną okupację nad znaczną częścią miasta i wezwali bośniackie władze do zaprzestania dążeń niepodległościowych, a następnie sami ogłosili niepodległość własnego państwa na tym terytorium – Republiki Serbskiej. Bośniaccy Serbowie z Jugosłowiańskiej Armii Narodowej sformowali nowe siły zbrojne – Armię Republiki Serbskiej pod dowództwem Ratko Mladicia.

Federalna Republika Jugosławii

27 kwietnia 1992 roku Socjalistyczna Federacyjna Republika Jugosławii oficjalnie przestała istnieć. W jej miejsce dwie z sześciu republik – Serbia i Czarnogóra – utworzyły Federalną Republikę Jugosławii. Nowe państwo zwróciło się do Organizacji Narodów Zjednoczonych o automatyczne przedłużenie członkostwa jako kontynuatorki poprzedniej Jugosławii. ONZ odmówiła.

Bośnia i Hercegowina – nasilenie konfliktu

Tymczasem bośniaccy Serbowie stopniowo wypierali Bośniaków z tych terytoriów ich państwa, w których większość stanowiła ludność pochodzenia serbskiego, ale także z wielu przygranicznych miejscowości zamieszkanych głównie przez bośniackich muzułmanów. Jednocześnie rozpoczęli serię ataków moździerzowych na Sarajewo, stolicę bośniackiego państwa. Oblężenie tego miasta miało potrwać niemal cztery lata.

Na początku wojny bośniackich muzułmanów i Chorwatów jednoczył wspólny wróg – Serbowie. Z czasem jednak bośniaccy Chorwaci zaczęli realizować plan analogiczny do serbskiego, próbując przejąć kontrolę nad zdominowanymi przez ludność chorwacką obszarami Bośni i przyłączyć je do Chorwacji. Podobnie jak Serbowie, Chorwaci również nie ograniczali się do zdobywania miejscowości zamieszkanych wyłącznie czy choćby w większości przez ludność pochodzenia chorwackiego, a zagarniali coraz większe terytoria Bośni i Hercegowiny, ostatecznie proklamując na kontrolowanym przez siebie terenie Chorwacką Republikę Herceg‑Bośni.

Masakra w Srebrenicy

Ry5tVwaf5tWji

Zdjęcie przedstawia ogromne, leżące tablice, na których znajdują się setki nazwisk z datami.

W maju 1993 roku Srebrenicę, która w międzyczasie stała się schronieniem dla rzesz bośniackich muzułmanów, uciekających ze swoich domów w innych częściach kraju, odwiedził dowódca Sił Ochronnych ONZ. Mieszkańcy miasta i uchodźcy, którzy znaleźli tu schronienie, witali wysłannika ONZ z otwartymi ramionami, a wręcz nie chcieli wypuścić go z miasta, dopóki nie zadeklarował, że zostanie ono objęte ochroną ONZ jako tzw. strefa bezpieczeństwa. Na niewiele się to jednak zdało. Okrążonej przez Serbów bośniackiej enklawy miał bronić holenderski oddział UNPROFOR, jednak kiedy w lipcu 1995 roku Serbowie rozpoczęli szturm na miasto, nie podjął żadnych działań obronnych. Zwycięskie oddziały serbskie w ciągu kilku dni wymordowały ponad 7 tys. muzułmańskich mężczyzn i chłopców. Masakra w Srebrenicy została uznana za największe ludobójstwo w Europie od czasu II wojny światowej.

NATO wkracza do akcji

Kolejne inicjatywy pokojowe Zachodu, takie jak np. plan Vance’a‑Owena, spaliły na panewce. Rezultatu nie przyniosło nawet dotyczące odstąpienia od podboju Sarajewa ultimatum, jakie NATO przedstawiło bośniackim Serbom: jeśli Serbowie nie zaprzestaną działań, NATO przeprowadzi powietrzny atak na ich pozycje. Serbowie zdecydowali się jednak na zmasowany atak moździerzowy na kolejną strefę bezpieczeństwa ONZ – Goražde. Atak na szpital w tym mieście był demonstracją siły militarnej i próbą pokazania, że Serbowie nie zamierzają podporządkować się żądaniom Zachodu. NATO przystąpiło wówczas do bombardowania serbskich pozycji.

Zmiana układu sił

Ataki lotnicze prowadzone przez siły Sojuszu Północnoatlantyckiego wyraźnie osłabiły silniejszych dotąd Serbów. W rezultacie na przestrzeni kilku miesięcy – pomiędzy majem a sierpniem 1995 roku – chorwackie władze zdołały odzyskać kontrolę nad znaczną częścią terytorium okupowanego dotąd przez Serbów. Chorwaccy Serbowie musieli uciekać z terytorium Chorwacji, w tym także mieszkańcy wiosek, które od stuleci były etnicznie serbskie. Wiele z tych wiosek Chorwaci spalili do cna, by ich dotychczasowi mieszkańcy nie mieli do czego wracać.

W Bośni i Hercegowinie współpracujące siły chorwacko‑bośniackie również stopniowo wypierały Serbów, którzy musieli ratować się ucieczką do Czarnogóry.

Układ z Dayton

Zaniepokojona nasilającą się przemocą społeczność międzynarodowa naciskała na rozpoczęcie rozmów pokojowych, które położyłyby kres wojnie domowej w Bośni, a osłabienie serbskiej strony konfliktu było do tego dobrą okazją. Negocjacje przeprowadzono pod auspicjami Amerykanów w Dayton w stanie Ohio w USA. Po kilkunastu dniach i kilku przerysowanych mapach podziału terytorium udało się ostatecznie osiągnąć porozumienie pomiędzy skonfliktowanymi stronami: prezydenci Serbii – Slobodan Milošević, Chorwacji – Franjo Tuđman i Bośni – Alija Izetbegović parafowali traktat pokojowy, oficjalnie podpisany później w Paryżu.

Bośnia i Hercegowina stała się jednym państwem składającym się z dwóch autonomicznychautonomiaautonomicznych części – Federacji Bośni i Hercegowiny, zamieszkanej głównie przez ludność etnicznie chorwacką i Bośniaków, oraz Republiki Serbskiej, zamieszkanej przez bośniackich Serbów.

Trudno jednoznacznie ocenić układ z Dayton. Z jednej strony porozumienie zakończyło najkrwawszy konflikt zbrojny w powojennej Europie, z drugiej jednak wynegocjowany ustrój polityczny Bośni i Hercegowiny utrwala odmienności pomiędzy dwiema częściami kraju, utrudnia racjonalne rządzenie i uważany jest obecnie za poważną przeszkodę w rozwoju kraju i jego integracji z Unią Europejską.

Kosowo

Układ z Dayton nie zakończył niestety całkowicie konfliktu. Pod koniec lat 90. wybuchła kolejna wojna domowa – tym razem pomiędzy albańską większością zamieszkującą Kosowo a serbskimi siłami kontrolującymi ten obszar. Siły kosowskich Albańczyków poparło NATO, dzięki czemu w 1999 roku udało się zakończyć ten konflikt, a w roku 2008 ogłosić niepodległość Kosowa. Sytuacja ta pozostaje jednak nadal oficjalnie nierozwiązana – niepodległe Kosowo uznały 93 ze 193 państw członkowskich ONZ (w tym większość wśród państw Unii Europejskiej i NATO).

Podsumowanie

Zbudowane na „braterstwie i jedności” federacyjne państwo jugosłowiańskie rozpadło się jak domek z kart. Wspomnienie okrutnej wojny domowej na zawsze pozostanie częścią historii bałkańskich państw, jednak współcześnie udaje się zamieszkującym je narodom egzystować w pokoju i rozwijać się. Niepokojąca pozostaje nierozwiązana kwestia Kosowa, można jednak mieć nadzieję, że przemoc na tym terytorium już nie powróci, a ludność Chorwacji, Serbii, Bośni i Hercegowiny, Słowenii, Macedonii oraz Czarnogóry cieszyć się będzie pokojem i stopniowo odbudowywanym dobrobytem.

Słownik