Model przejścia epidemiologicznego, zwany także teorią przejścia epidemiologicznego, przedstawia zmienność wartości współczynnika zgonów i jego struktury według przyczyn oraz wieku ludności w czasie. Powstał na bazie modelu przejścia demograficznego, który został zmodyfikowany przez Thomasa McKeowna, a następnie przez Abdela Omrana. Wspomniani badacze przedstawili koncepcję przyczyn zgonów oraz czynników pozwalających ograniczyć śmiertelnośćśmiertelność/umieralnośćśmiertelność w poszczególnych fazach modelu.
Rrg8fSQu47ep5
Thomas McKeown zauważył, że spadek śmiertelności mieszkańców Wielkiej Brytanii w połowie XIX w. nastąpił w wyniku postępu higieny, polepszenia sytuacji społecznej i poprawy kondycji materialnej. Jego zdaniem wzrost dochodów spowodował poprawę odżywiania i urządzeń sanitarnych. Natomiast Abdel Omran na początku lat 70. XX w. sformułował trzy fazy przejścia epidemiologicznego:
faza głodu oraz epidemiiepidemiaepidemiichorób zakaźnychchoroby zakaźnechorób zakaźnych i pasożytniczychchoroby pasożytniczepasożytniczych wywołujących cykliczne wzrosty i spadki poziomu umieralności,
faza cofających się epidemii chorób zakaźnych i pasożytniczych powodująca względne ustabilizowanie się stopy zgonów,
Badacz ten zwrócił największą uwagę na czas jako czynnik przechodzenia społeczeństw w kolejne fazy tego modelu, natomiast wskazał jedynie na minimalne zmiany w strukturze wiekowej populacji poszczególnych faz modelu.
W kolejnym etapie amerykański naukowiec Stuart Jay Olshansky dodał do powyższego modelu jeszcze dwie fazy (czwartą i piątą):
faza cofania się chorób zwyrodnieniowych i cywilizacyjnych przy jednoczesnej kontynuacji ich dominującej roli w strukturze zgonów,
faza powrotu chorób zakaźnych i pasożytniczych (przy wciąż dominującej roli chorób zwyrodnieniowych i cywilizacyjnych w strukturze zgonów).
Fazy przejścia epidemiologicznego
Polecenie 1
Korzystając z nabytej już wiedzy, podaj przykłady państw będących obecnie w poszczególnych fazach przejścia epidemiologicznego.
R116Um39SU55C
RNARoKjCsTZzL
Warianty przejścia epidemiologicznego
Istnieją trzy wersje modelu przejścia epidemiologicznego (według Omrana): klasyczna, przyspieszona i opóźniona (współczesna). Pierwsza z nich dotyczy krajów Europy Zachodniej i polega na stałym przejściu od wysokiej umieralności (powyżej 30‰) i wysokiej rozrodczościrozrodczośćrozrodczości (współczynnik urodzeń powyżej 40‰) do niskiej umieralności i niskiej rozrodczości (odpowiednio wskaźnik zgonów 10‰ i wskaźnik urodzeń 20‰). Model przyspieszony dotyczy zwłaszcza Japonii. Dwie pierwsze fazy następują po sobie nieco później, lecz przejście do każdej kolejnej fazy następuje znacznie szybciej. Natomiast model opóźniony (współczesny) występuje w wielu krajach rozwijających się. Społeczeństwa te wciąż znajdują się w II–III fazie, a na wysokim poziomie jest w szczególności umieralność okołoporodowa.
Słownik
choroby cywilizacyjne
choroby cywilizacyjne
schorzenia związane z ujemnymi skutkami życia w warunkach wysoko rozwiniętej cywilizacji Indeks dolny Źródło: Encyklopedia PWN Indeks dolny koniecŹródło: Encyklopedia PWN
choroby pasożytnicze
choroby pasożytnicze
liczna grupa chorób wywoływanych przez żywe organizmy żyjące i rozwijające się kosztem gospodarza Indeks dolny Źródło: Encyklopedia PWN Indeks dolny koniecŹródło: Encyklopedia PWN
choroby zakaźne
choroby zakaźne
choroby ludzi, zwierząt i roślin wywoływane przez bakterie, wirusy, grzyby i biologicznie czynne substancje przez nie wytwarzane Indeks dolny Źródło: Encyklopedia PWN Indeks dolny koniecŹródło: Encyklopedia PWN
choroby zwyrodnieniowe
choroby zwyrodnieniowe
choroby związane ze zwyrodnieniami (zmiana patologiczna powstała w komórkach, tkankach lub narządach żywych organizmów) Indeks dolny Źródło: Encyklopedia PWN Indeks dolny koniecŹródło: Encyklopedia PWN
epidemia
epidemia
pojawienie się wśród ludności danego terenu dużej liczby zachorowań na określoną chorobę Indeks dolny Źródło: SJP PWN Indeks dolny koniecŹródło: SJP PWN
epidemiolog
epidemiolog
specjalista w dziedzinie epidemiologii (nauki zajmującej się badaniem czynników i warunków związanych z powstawaniem i szerzeniem się epidemii) Indeks dolny Źródło: SJP PWN Indeks dolny koniecŹródło: SJP PWN
pandemia
pandemia
epidemia obejmująca swym zasięgiem bardzo duże obszary Indeks dolny Źródło: SJP PWN Indeks dolny koniecŹródło: SJP PWN
rozrodczość
rozrodczość
współczynnik urodzeń (stosunek liczby urodzeń do liczby ludności w danym miejscu i czasie, wyrażany najczęściej w promilach)
śmiertelność/umieralność
śmiertelność/umieralność
współczynnik zgonów (stosunek liczby zgonów do liczby ludności w danym miejscu i czasie, wyrażany najczęściej w promilach)