Fascynacja Orientem

RshgW5BmeKy0Z1

Obraz przedstawia trzech mężczyzn na koniach. Mężczyzna na pierwszym planie w prawej uniesionej przed siebie ręce trzyma strzelbę. Ubrany jest w niebieski, przepasany strój z powiewającymi z tyłu rękawami. Ma czerwone, luźne spodnie. Jego koń ma uniesione przednie kopyta, lekko przysiada na tylnych nogach. Po lewej stronie obrazu kolejni dwaj Czerkiesi. Wszyscy trzej mają na głowach dopasowane nakrycia z długim piórem na czubku. Wokół koni znajdują się psy — ukazane w szybkim biegu. Po lewej stronie obrazu jest strome wzniesienie, w tle po prawej stronie znajduje się płaskowyż.

Romantycy odkryli Wschód (inaczej Orient lub Lewant) dla siebie i dla literatury. U źródeł romantycznego orientalizmuorientalizmorientalizmu leżały kryzys kultury europejskiej i sprzeciw wobec wzorców racjonalistycznych, powstanie u schyłku oświecenia nowych dyscyplin naukowych, takich jak filologie orientalne czy archeologia, a przede wszystkim liczne podróże. Przemawiająca do wyobraźni wschodnia egzotykaegzotyzmegzotyka zainspirowała licznych twórców epoki. Wśród pisarzy wykorzystujących obraz Wschodu można wymienić między innymi Johanna Wolfganga Goethego jako twórcę cyklu poetyckiego Dywan Zachodu i Wschodu, Lorda Byrona, autora wschodnich powieści poetyckich (m.in. Giaur, Korsarz), czy François‑René de Chateaubrianda, który opublikował Opis podróży z Paryża do Jerozolimy. W literaturze polskiej do najważniejszych dzieł o tematyce wschodniej należą liczne utwory Juliusza Słowackiego (m.in. Lambro, Arab, Ojciec zadżumionych), ale przede wszystkim Sonety krymskie Adama Mickiewicza – cykl 18 utworów napisanych pod wpływem wrażeń z podróży na Krym.

Orientalizm romantyczny wynikał z fascynacji opozycyjnym wobec zachodniego wzorcem kultury. Orient postrzegany był jako specyficzny, nieznany obszar cywilizacyjny. Zainteresowanie budziła tamtejsza przyroda. Objawiała ona swoją siłę, panowała nad tym, co stwarza człowiek. Dla Europejczyka, przekonanego do tej pory o wyższości cywilizacji nad naturą, było to nowe, intrygujące poznawczo doświadczenie. Romantycy patrzyli na człowieka Orientu jak na obcego – zarazem z lękiem i fascynacją. Obcy posiadał nieznaną Europejczykom mądrość, co pociągało romantyków (taką rolę u Mickiewicza odgrywa Mirza). Jednocześnie był nieodgadniony, tajemniczy, a nawet groźny.

R1IXKWrUK3siN

Obraz przedstawia jasny, parterowy budynek po lewej stronie i rozłożyste drzewo po prawej. Pomiędzy budynkiem a drzewem jest plac. W tle są skały, fragment morza oraz bezchmurne, błękitne niebo.

Konfrontacja stereotypów z rzeczywistością Lewantu prowadziła jednak nie tyle do zrozumienia tamtejszego człowieka, ile do zbudowania nowego stereotypu, który zdominował myślenie zachodnie na następne stulecie. W istocie człowiek Zachodu szukał na Wschodzie siebie samego i w egzotycznej przestrzeni znajdował odbicie własnych lęków, przesądów i nadziei. W sonetach Mickiewicza to przeżycia Pielgrzyma (alter ego poety) są najistotniejszym tematem cyklu.

Opis niecodziennych przeżyć i odmiennego świata wymagał szukania nowych środków wyrazu. Obrazowanie poetyckieobrazowanie poetyckieObrazowanie poetyckie Mickiewicza opiera się na egzotyce językowych zapożyczeń, ale także na metaforycznym ujęciu otaczającej rzeczywistości, dzięki czemu krajobraz Krymu zmienia się w przestrzeń na poły realną, na poły zaś wizyjną.

Ałuszta

R1NWtIyPu3Um91

Ilustracja przedstawia zaułek między drewnianymi budynkami. Budynki znajdują się na kilku poziomach wzniesienia, którego zbocza są wzmocnione kamieniami. Pomiędzy budynkami rośnie kilka drzew. Na wyższe poziomy prowadzą kamienne schody. Po dróżce idzie jedna postać.

Jedno z miejsc najrozkoszniejszych Krymu; tam już wiatry północne nigdy nie dochodzą, i podróżny w listopadzie szuka częstokroć chłodu pod cieniem ogromnych orzechów włoskich, jeszcze zielonych.

Krańcowy punkt południowego Krymu, leży Ałuszta u wstępu iście rajskiej doliny. Dwa okoliczne wąwozy stanowią jeden nieprzerwany ciąg ogrodów i winnic, urozmaiconych gdzieniegdzie grupami wysmukłych cyprysów i ogromnych włoskich topoli. Dzisiejsza wieś Ałuszta stoi na gruzach zamku Alustan, zbudowanego w VI w. przez Justyniana I, i słynie z obfitości win i wybornych owoców (Rzętkowski, 183).

Poeta kreuje koloryt lokalnykoloryt lokalnykoloryt lokalny świata Wschodu, a jednocześnie akcentuje siłę uczuć, jakie wzbudza ta obca przestrzeń. Podróży przez nieznany kraj towarzyszy tym samym podróż do swojego wnętrza i do nieznanych obszarów psychiki.

Słownik