Kręgowce bezszczękowe to takson parafiletyczny, do którego zaliczane są kręgowce niemające wykształconej szczęki i żuchwy.

Minogi występują w środowisku wodnym: zarówno w wodach słodkich, jak i słonych. Ich nazwa pochodzi od otworu gębowego w kształcie okrągłej przyssawki. Są pasożytami żerującymi na rybach. Ich ciało jest wydłużone, węgorzowate, pokryte śluzem, pozbawione łusek i płetw parzystych. Można w nim wyróżnić trzy części: głowę, tułów i ogon, który może stanowić od 1/3 do 1/4 długości ciała. Dorosłe osobniki osiągają długość od 8 cm do 1,2 m. Do poruszania się minogi wykorzystują płetwy grzbietowe – przednią i tylną, która przechodzi w płetwę ogonową.

Ciało minoga pokryte jest dość grubą skórą, w której znajdują się gruczoły śluzowe i zakończenia nerwowe. Pod skórą występują mięśnie, wykazujące wyraźną segmentację w odcinku tułowiowym i ogonowym. Szkielet zbudowany jest z chrząstki. W skład szkieletu osiowego wchodzi struna grzbietowastruna grzbietowastruna grzbietowa otoczona osłoną łącznotkankową, na której obecne są chrząstki – zawiązki łuków kręgów. Czaszka składa się z chrząstki wspierającej tarczę gębową (na niej osadzona jest przyssawka), chrzęstnej, otwartej od góry puszki mózgowej tworzącej mózgoczaszkę oraz trzewioczaszkitrzewioczaszkatrzewioczaszki, na którą składa się osiem łuków skrzelowych. Minogi poruszają się wyłącznie za pomocą nieparzystych płetw: dwóch grzbietowych – przedniej i tylnej, która przechodzi w symetryczną płetwę ogonową.

Przedni odcinek przewodu pokarmowego odgrywa rolę pompy ssącej, umożliwiającej minogom przyssanie się do ciała ryby i pobieranie z niego krwi lub tkanki mięśniowej. Na końcu głowy znajduje się tarcza gębowa tworząca rodzaj przyssawki (lejek przyssawkowy), uzbrojony w zęby rogowe i język, również zaopatrzony w rogowe, ząbkowane płytki. Otwór gębowy prowadzi do gardzieli, a z niej do przełyku, za którym znajduje się jelito z rozszerzeniem pełniącym funkcje żołądka. Wątroba rozwija się jako uwypuklenie jelita. Wzdłuż jelita ciągnie się tzw. zastawka spiralna, powiększająca jego powierzchnię i opóźniająca przesuwanie się pokarmu. W ścianie jelita rozrzucona jest szczątkowa, pęcherzykowata trzustka. Przewód pokarmowy kończy się otworem odbytowym.

Minogi nie zabijają swoich ofiar – zostawiają je osłabione z otwartymi ranami.  Wydzielina gruczołów gębowych minogów zapobiega krzepnięciu krwi ofiar.

Mózg minoga złożony jest z pięciu odcinków ułożonych liniowo jeden za drugim. Od kresomózgowia odchodzą dobrze rozwinięte opuszki węchowe. Z międzymózgowiem łączą się szyszynka i oko ciemieniowe, które prześwituje przez skórę. Służy ono do odbioru bodźców świetlnych i termicznych. Z przedniej części międzymózgowia odchodzą nerwy wzrokowe, które się nie krzyżują (co jest charakterystyczne dla innych gromad kręgowców). Móżdżek jest mały i słabo rozwinięty. Rdzeń przedłużony cechuje się silnym grzbieto‑brzusznym spłaszczeniem. Stanowi on największą część mózgu i jest ośrodkiem dla narządów zmysłowych skóry.

Narządy zmysłów minogów to:

• nieparzysty narząd węchu – minogi są jedynymi żyjącymi kręgowcami, które mają pojedynczy otwór węchowy na szczycie głowy;

• narząd słuchu – położony na wierzchu głowy; składa się z ucha wewnętrznego, zbudowanego z dwóch kanałów półkolistych i pęcherzyka słuchowego;

• linia nabocznalinia nabocznalinia naboczna – jej komórki znajdują się na powierzchni skóry;

• narząd wzroku – akomodacjaakomodacjaakomodacja następuje przez ruch soczewki pod wpływem skurczu mięśni, które deformują gałkę oczną; w siatkówce występują tylko pręciki.

Układ krwionośny minogów jest zamknięty. Serce leży po brzusznej stronie ciała i zbudowane jest z zatoki żylnej, jednego przedsionka, jednej komory i opuszki tętniczej. Przez serce przepływa krew żylna, dlatego jest to serce żylne. Krew żylna jest nasycona głównie dwutlenkiem węgla, ale zawiera też niewielkie ilości tlenu. Barwnikiem oddechowym u minoga jest hemoglobina. Od opuszki tętniczej odchodzi aorta brzuszna, rozgałęziająca się na tętnice, które prowadzą krew do worków skrzelowych. Utlenioną w workach skrzelowych krew zbierają tętnice skrzelowe odprowadzające, które uchodzą do aorty grzbietowej, rozprowadzającej krew po ciele. W zatoce żylnej zbierana jest krew żylna, dostarczana przez żyły. Do zatoki żylnej uchodzi także żyła wątrobowa,  zbierająca krew z układu pokarmowego.

RGMYbFQVNeMa51

Ilustracja przedstawia schemat skrzeli minoga. W centralnej części obrazka znajduje się pionowa rurka zwana gardzielą. Pionowa strzałka, przez którą do skrzeli dostaje się woda jest skierowana w dół. Do boków gardzieli przyczepione są workowate skrzela. Występują one w parach – każdemu z nich odpowiada identyczny po drugiej stronie gardzieli. Na jednym z takich worków ukazano, jak woda przepływa przez skrzela. Woda płynie przez kanalik i dostaje się do otworu, który odprowadza wodę na zewnątrz.

Układ oddechowy minoga ma postać siedmiu par workowatych skrzeliskrzelaskrzeli. Worki skrzelowe z jednej strony łączą się z gardzielą, a z drugiej – przez otwory skrzelowe – ze środowiskiem zewnętrznym. W workach skrzelowych znajdują się listewki, w których przebiegają naczynia krwionośne. Woda bogata w tlen dostaje się do worków skrzelowych z gardzieli, do której trafia przez otwór gębowy. Na zewnątrz wydostaje się otworami skrzelowymi. Jeżeli minóg jest przyczepiony do ciała ryby, woda dostaje się do worków skrzelowych przez otwory skrzelowe. Następnie woda wypływa również otworami skrzelowymi. Minogi nie przeprowadzają wymiany gazowej przez skórę ze względu na gruby naskórek.

Narządami wydalniczymi są nerki typu pranerczapranerczapranercza, ciągnące się po grzbietowej stronie aż do odbytu. Wzdłuż nerek biegnie przewód moczowy uchodzący do zatoki moczowo‑płciowej. Minogi, jak inne zwierzęta wodne, są zwierzętami amoniotelicznymi, tzn. wydalają końcowe produkty przemiany związków zawierających azot w postaci amoniaku.

Minogi są organizmami rozdzielnopłciowymi, u których występuje zapłodnienie zewnętrzne (następuje ono w wodzie). W okresie tarłatarłotarła przejawia się u nich dymorfizm płciowy. Samce są większe od samic.

Tarło minogów jest monocykliczne, tzn. odbywa się raz w życiu. Po tarle oba osobniki giną. Rozwój zarodkowy trwa kilka tygodni – jego długość zależy od temperatury wody. Minogi przechodzą rozwój złożony, w którym występuje larwa zwana ślepicą, znacznie różniąca się od osobnika dorosłego. Wzdłuż ciała larwy ciągnie się jednolity fałd płetwowy, który przechodzi w ogon. Oczy ślepicy są słabo wykształcone, pokryte skórą. Szkieletem osiowym jest u niej struna grzbietowa zbudowana z chrząstki. Przewód pokarmowy i oddechowy nie są od siebie oddzielone. Larwa minoga nie ma lejka przyssawkowego ani języka i zębów – żywi się zawiesiną odfiltrowaną z wody. Żyje zagrzebana w mule rzecznym i przeobraża się po 3–7 latach. Podczas metamorfozy minogów wykształcają się cechy charakterystyczne dla osobników dorosłych.

Słownik