Pobierz archiwum ZIP z plikami niezbędnymi do wykonania zadań przedstawionych w tym e‑materiale:

Rozważmy bazę danych obsługującą internetowy dziennik elektroniczny. W skład bazy o nazwie dziennik wchodzą trzy tabele:

• klasa, o atrybutach: id (INT), nazwa (TINYTEXT),

• uczen, o atrybutach: id (INT), Nazwisko (TINYTEXT), Imie (TINYTEXT), id_klasy (INT),

• wychowawca, o atrybutach: id (INT), imie (TINYTEXT), nazwisko (TINYTEXT), id_klasy (INT).

Możemy wyróżnić następujące powiązania (relacje) istniejące między atrybutami:

• atrybut klasa.id (klucz główny) pozostaje w relacji do pola uczen.id_klasy (klucz obcy),

• atrybut klasa.id (klucz główny) pozostaje w relacji do pola wychowawca.id_klasy (klucz obcy).

Strukturę tabel składowych, powiązań pomiędzy atrybutami oraz opis plików źródłowych wchodzących w skład projektu pokazano w filmie:

Formularze w języku HTML

Formularze służą użytkownikom do wprowadzania danych wejściowych do bazy danych (za pośrednictwem interfejsu witryny) w celu ich przetworzenia. Przykładem może być formularz rejestracji, który pozwala wprowadzić nowego użytkownika do bazy albo formularz logowania, dzięki któremu sprawdzana jest zgodność identyfikatora (loginu) i hasła ze wzorcami umieszczonymi w bazie danych.

Cały opis formularza zamykamy w parze znaczników <form></form>, zaś pomiędzy nimi umieszczamy dowolny zestaw predefiniowanych w języku HTML kontrolek formularza. Są one różne; mogą to być: pola tekstowe, przyciski, pola do zaznaczenia, listy wyboru itd.

<form action="index.php" method="post">
	<!-- Tutaj wybrane kontrolki formularza -->
</form>

Atrybut action określa jednoznacznie, który plik zajmie się przetwarzaniem danych otrzymanych z formularza. Jako wartość podajemy ścieżkę względną do przygotowanego skryptu PHP. Przeznaczenie atrybutu method omówiono niżej.

Metody przesyłania informacji z formularza na serwer

Atrybut method w znaczniku <form> określa sposób dostarczenia informacji z formularza na serwer. Istnieją dwie klasyczne metody komunikacji z serwerem:

• method="get" – dane zostaną wysłane w postaci jawnej – wartości podane w formularzu zostaną dołączone („doklejone”) do adresu witryny pokazywanego w pasku adresu przeglądarki;

• method="post" – dane zostaną wysłane w postaci niejawnej – wartości podane w formularzu nie zmieniają adresu witryny w przeglądarce.

Pole tekstowe, etykieta pola

Wiele kontrolek formularzy określamy za pomocą znacznika <input> (ang. „wejście”). Rodzaj elementu, którego chcemy użyć, deklarujemy, używając atrybutu type (typ definiowanej kontrolki). Klasyczne pole tekstowe, znane z systemu Windows albo ze stron internetowych, wstawimy do formularza w następujący sposób:

<input type="text" name="klasa">

Ważnym elementem standardu HTML, o którym nie należy zapominać w formularzu, jest etykieta pola – do jej zdefiniowania służą znaczniki <label> </label>. Jest to nie tylko słowny opis przeznaczenia pola – etykieta reaguje na kliknięcie użytkownika – powiązana z nią kontrolka formularza zyska aktywność. W przypadku pola tekstowego kliknięcie etykiety spowoduje pokazanie klawiatury na ekranie urządzenia mobilnego oraz ustawienie kursora wewnątrz pola. A zatem prawidłowo powiązany z kontrolką znacznik <label> sprzyja tzw. dostępnościdostępnośćdostępności formularza.

Istnieją dwa sposoby przypisania etykiety do kontrolki formularza:

• Wewnątrz etykiety znajduje się zarówno opis pola, jak i sam znacznik <input>:

<label>
	Podaj nazwę klasy: <input type="text" name="klasa">
</label>

• Etykieta zamknięta jest przed polem tekstowym, ale pojawia się dodatkowo atrybut for (ang. „dla”), określający, dla którego elementu jest to etykieta. Wartością atrybutu for jest identyfikator, podany także w atrybucie id wewnątrz znacznika <input>. Obydwa identyfikatory oczywiście muszą być identyczne: właśnie na ich podstawie dochodzi do logicznego powiązania pomiędzy kontrolką formularza i jego etykietą:

<label for="klasa">Podaj nazwę klasy:</label>
<input type="text" name="klasa" id="klasa">

Przyciski podsumowujące formularz

Istnieją trzy podstawowe sposoby definiowania przycisków w języku HTML. Jednak tylko dwa umożliwiają podsumowanie formularza:

• Klasyczny przycisk dokonujący operacji submit, czyli podsumowania całego formularza – dane zostaną wysłane na serwer. Napis na przycisku określamy atrybutem value (ang. „wartosć”): <input type="submit" value="Wyślij">

• Podwójny znacznik <button></button> zamiast pojedynczego znacznika <input>. Również nastąpi podsumowanie formularza. W tej wersji napis na przycisku umieszczamy po prostu pomiędzy tagami: <button>Wyślij</button>

3. Znacznik definiujący „zwykły”, „niegorący” przycisk: jego kliknięcie nie podsumowuje formularza, tak jak to miało miejsce dla dwóch wcześniejszych kontrolek:

<input type="button" value="Kliknij">

Wykonanie przykładowego formularza

Pora wykorzystać w praktyce zdobyte informacje. W filmie‑samouczku zrealizujemy podstronę dziennika elektronicznego, umożliwiającą wypisanie listy uczniów wskazanej w formularzu klasy:

$q2 = "SELECT imie, nazwisko FROM klasa, wychowawca WHERE nazwa='$klasa' AND klasa.id = wychowawca.id_klasy";
$result2 = mysqli_query($c, $q2) or die("Problem z kwerendą!");

while ($row2 = mysqli_fetch_row($result2)) {
	echo "<p>Wychowawca klasy ".$klasa.": ".$row2[0]." ".$row2[1]."</p>";
}

$q = "SELECT uczen.Imie, uczen.Nazwisko, wychowawca.imie, wychowawca.nazwisko FROM uczen, klasa, wychowawca WHERE nazwa='$klasa' AND klasa.id = uczen.id_klasy AND klasa.id = wychowawca.id_klasy ORDER BY uczen.Nazwisko";

$lp = 1;

while ($row = mysqli_fetch_row($result)) {
	echo "<tr><td>".$lp."</td><td>".$row[0]."</td><td>".$row[1]."</td></tr>";
	$lp++;
	$wychowawca = "<p>Wychowawca klasy ".$klasa.": ".$row[2]." ".$row[3]."</p>";
}

echo<<<END

	</tbody>
</table>
$wychowawca

END;

Odczytywanie w skrypcie PHP wartości przysłanej z formularza

Wartość podaną przez użytkownika w formularzu można odebrać w skrypcie PHP w specjalnej, globalnie widocznej tablicy, w której indeks jest taki sam, jak wartość atrybutu name danej kontrolki formularza**. W zależności od wybranego w atrybucie method sposobu przesyłania informacji, operacja odczytu wygląda następująco:

<!--Kontrolka formularza -->
<input type="text" name="nazwa_pola">

<?php

	// Odczyt, jeśli wybrano dla formularza metodę POST
	$wartosc = $_POST["nazwa_pola"];

	// Odczyt, jeśli wybrano dla formularza metodę GET
	$wartosc = $_GET["nazwa_pola"];

?>

Odebranie wartości z globalnej tablicy $POST lub $GET powinno nastąpić po uprzednim upewnieniu się, że użytkownik przesłał formularz – potrzebna jest do tego dodatkowa instrukcja warunkowa. W przeciwnym razie pierwsze wejście użytkownika do dokumentu spowoduje pokazanie następującego ostrzeżenia:

Notice: Undefined index nazwa_pola

Nie mieliśmy jeszcze możliwości wpisania czegokolwiek do pola tekstowego, stąd nie ma sensu dokonywać odczytu wartości, ani tym bardziej łączenia się z bazą danych, aby nieistniejącej wartości użyć w kwerendzie! Przyjrzymy się zatem możliwości sprawdzenia instrukcją warunkową sensu dokonywania aktu odczytu.

Sprawdzenie, czy formularz został wysłany

Do zrealizowania testu podsumowania formularza przez użytkownika, możemy wykorzystać dwa rodzaje instrukcji warunkowych:

• Sprawdzenie funkcją PHP o nazwie isset() (ang. „istnieje, jest ustawione”), czy podany indeks w tablicy globalnej został zarezerwowany w pamięci RAM serwera:

if (isset($_POST["nazwa_pola"])) { ... }

• Weryfikacja wartości indeksu REQUEST_METHOD w globalnej tablicy $_SERVER. Ta metoda jest niezależna od ewentualnych pomyłek programisty w wartościach atrybutu name, ponieważ atrybuty te nie zostają w ogóle użyte wewnątrz warunku:

if ($_SERVER["REQUEST_METHOD"] == "POST") { ... }

Słownik