Prześladowania religijne towarzyszą ludziom od początku istnienia religii monoteistycznych. W I w. n.e. szczególnym szykanom poddawani byli pierwsi chrześcijanie. Wyjątkowa niechęć spotykała ich ze strony Żydów oraz obywateli Imperium Rzymskiego, na terenie którego nowo powstałe jedynobóstwo stopniowo podawało w wątpliwość reguły politeizmu.

Od VIII do XV wieku na Półwyspie Iberyjskim miała z kolei miejsce tak zwana rekonkwistarekonkwistarekonkwista. Przez kilka stuleci o władzę nad terenami w południowo‑zachodniej części półwyspu walczyli chrześcijańscy Hiszpanie z muzułmańskimi Maurami. Najdłużej, bo do 1496 r. społeczność muzułmańska zachowała niezależność na terenie Grenady.

Innym typem religijnie sankcjonowanych prześladowań były krucjaty organizowane od XI do XIII wieku naszej ery. Tym razem to chrześcijanie wystąpili zbrojnie przeciwko innowiercom - zwłaszcza muzułmanom, ale też poganom oraz heretykom, czyli ludziom, którzy pogwałcili zasady Kościoła. Głównym celem pierwszych wypraw krzyżowych była chęć przejęcia Jerozolimy. W 1204 r. doszło do złupienia prawosławnego Konstantynopola, mimo że celem rozpoczętej dwa lata wcześniej wyprawy miała być pierwotnie Palestyna. Dowódcami ostatnich krucjat kierowała chęć podboju ziem należących do muzułmanów. W tym celu skierowali się oni do Tunisu i Egiptu. Warto mieć świadomość, że wyprawy krzyżowe organizowane były nie tylko ze względów religijnych - ich fundatorzy liczyli na powiększenie swoich wpływów oraz na przychylność papiestwa, co w tamtych czasach było niezbędne do utrzymania się przy władzy.

W 1572 r. na terenie Paryża miejsce miała tzw. Noc św. Bartłomieja. W ciągu niespełna jednej nocy katolicy dokonali rzezi hugenotów, którzy przez ostatnią dekadę wzniecali szereg buntów i powstań na terenie całej Francji. Dla upamiętnienia śmierci zabitych wówczas wyznawców kalwinizmu w kościołach protestanckich do dziś obchodzi się uroczyste święto.

Warto pamiętać, że wiele wydarzeń noszących znamiona prześladowań na tle religijnym tak naprawdę obrało sobie różnice wyznaniowe jako dogodną przykrywkę dla osiągnięcia celów politycznych, podboju zasobnych w surowce terenów, korzyści finansowych lub przywilejów udzielanych przez papiestwo.

RswLXdkEYrqFy

Na obrazie są przywódcy z armiami stojący naprzeciwko siebie. Dostojnicy na koniach po prawej stronie zdjęcia trzymają krzyż. W tle na wzniesieniu są zabudowania miasta.

Z prześladowaniami na tle religijnym mamy do czynienia także współcześnie. W 2019 r. został wydany raport sporządzony przez Pew Research Center, w którym umieszczono bardzo niepokojące dane. Po przebadaniu sytuacji w blisko 200 krajach okazało się, że w zatrważającej większości dochodzi do rozmaitych przypadków prześladowań ze względu na wyznawaną religię. Okazuje się, że w 143 krajach zagrożeni są chrześcijanie, a w 140 to muzułmanie nie mogą czuć się bezpiecznie.

Przykłady prześladowań podzielone zostały na cztery kategorie:

• wyraźne faworyzowanie jednego wyznania kosztem innych,

• prowadzenie działań zmierzających do ograniczenia wolności religijnej (m.in. zmiana prawodawstwa),

• prześladowanie wyznawców określonej religii,

• wprowadzenie ograniczeń dla swobodnego wyznawania danej religii.

Jak łatwo zauważyć, nie wszystkie formy prześladowań muszą przybierać formy wyraźnej agresji fizycznej lub psychicznej. Bardzo rozpowszechnioną formą ograniczania wolności religijnej jest faworyzowanie jednego wyznania kosztem innych (np. zezwalanie na publiczne zgromadzenia wyznawcom jednej religii przy jednoczesnym zabranianiu tego samego innym).

Najgorsza sytuacja pod tym względem panuje w państwach północnoafrykańskich, Bliskiego Wschodu oraz tych, w których wciąż panuje ustrój komunistyczny (np. Chiny). Europa i USA również mają powody do wstydu - to tutaj odnotowano największy wzrost indywidualnych prześladowań, które najczęściej przybierają formę spontanicznych ataków (słownych lub fizycznych) dokonanych na pojedynczych przedstawicielach innego wyznania niż wyznanie agresorów (np. wyzwiska kierowane w stronę muzułmanek zasłaniających włosy).

Współcześnie prześladowania na tle religijnym potrafią być równie agresywne, co te mające miejsce w historii. Tak naprawdę nietrudno obecnie natrafić na incydenty, podczas których wyznawca dowolnej religii atakuje kogoś, komu bliskie są jakiekolwiek inne wierzenia. Oto przykłady wybranych, najgłośniejszych przypadków prześladowań ostatnich lat:

Chrześcijaństwo w Korei Północnej

Chrześcijanie w Korei Północnej muszą się ukrywać, gdyż każdy przejaw wiary w Boga może się spotkać z surową karą. Od 2000 r. kraj ten przoduje w rankingach najbardziej opresyjnego państwa do życia dla chrześcijan. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest ustrój Korei Północnej, czyli dżuczedżuczedżucze. Doktryna wyklucza możliwość istnienia jakiejkolwiek innej ideologii niż ona sama.

W Korei Północnej za posiadanie Biblii można zostać skazanym na karę śmierci lub z całą rodziną trafić do obozów koncentracyjnych. W 2010 r. odkryto nielegalną wspólnotę chrześcijańską. Jej przywódcy zostali straceni, natomiast reszta zesłana do obozu. Nie są znane dokładne statystyki dotyczące ludzi więzionych ze względu na wyznanie, jednak różne źródła podają liczbę od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy chrześcijan.

Hindusi w Bangladeszu

W muzułmańskim Bangladeszu bezpiecznie nie mogą czuć się z kolei wyznawcy hinduizmu. Prześladowania polegają zwykle na oskarżeniu kogoś, kto praktykuje hinduizm, o obrażenie islamskiego proroka Mahometa. To wystarczy, by muzułmanie z okolicznych miejscowości zebrali się i dokonali linczu na osobie podejrzanej o bluźnierstwo. Zdarza się, że podpalane są całe wioski mniejszości hinduskiej. Mimo apeli policja w Bangladeszu nie potrafi poradzić sobie z tego typu agresorami, którzy spontanicznie łączą się w bojówki gotowe zmusić do przesiedlenia hindusów od pokoleń zamieszkujących ten obszar.

RztpfYIh3GKZS

Zdjęcie przedstawia trzy kobiety w sari. Dwie siedzą, jedna z nich stoi. Znajdują się na zgliszczach spalonych domów. Pozostała tylko blacha falista.

Muzułmanie Rohingya w Mjanmie (Birmie)

W Birmie w katastrofalnej sytuacji znajdują się muzułmanie Rohingya prześladowani przez ludność buddyjską. Konflikt wyznaniowy trwa od 1947 r., a perspektywy jego zakończenia póki co nie istnieją. Buddyści traktują mieszkających w Mjanmie od pokoleń muzułmanów jak nielegalnych imigrantów, przez co lud Rohingya nie może ubiegać się choćby o obywatelstwo czy jakąkolwiek pomoc socjalną ze strony państwa. Konflikt ten jest tak intensywny, że od lat przybiera znamiona ludobójstwa. W 2012 r. zginęło pół tysiąca osób, a prawie 100 tys. opuściło swoje domy po pielgrzymce, jaką odbył jeden z buddyjskich mnichów, przemierzając kraj i głosząc (bez żadnych dowodów), że lud Rohingya ma przygotowany zamach terrorystyczny. Tylko w 2017 r. wojska Birmy zabiły około 10 tys. osób po tym, jak rebelianci Rohingya zaatakowali i uśmiercili kilku strażników granicznych. Choć władze Mjanmy odpierają zarzuty, katastrofalna sytuacja muzułmanów w Birmie jest faktem. ONZ szacuje, że władze tego kraju represjami zmusiły do ucieczki do pobliskiego Bangladeszu nawet kilkaset tysięcy ludzi.

Bliski Wschód bez chrześcijan

Choć na terenach Iraku i Syrii chrześcijanie żyli od I wieku naszej ery, to ostatnie dziesięciolecia nie były dla nich łaskawe. Od momentu powstania Państwa Islamskiego liczba chrześcijan zamieszkujących te tereny zmniejszyła się z około 2 milionów do kilkuset tysięcy. Chrześcijanie bardzo często są atakowani przez islamskie bojówki nawet wtedy, gdy nie obnoszą się ze swoją wiarą. Wystarczy podejrzenie innowierstwa, by stracić dom. Tysiące chrześcijan zostało zamordowanych, a setki tysięcy zmuszonych do opuszczenia rodzinnych miejscowości. Popularny jest też proceder zniewolenia całych rodzin i handlu ludźmi - zwłaszcza kobietami i dziewczynkami celem ich wykorzystywania seksualnego. W tamtych rejonach prężnie działa stowarzyszenie Pomoc Kościołowi w Potrzebie (ACN International), niosące pomoc prześladowanym chrześcijanom w postaci darów, wsparcia duchowego i psychologicznego oraz azylu.

Masakra w Maspero

W październiku 2011 doszło do rzezi Koptów w Maspero w Kairze. Pokojowa demonstracja miała na celu oprotestowanie dewastacji chrześcijańskich kościołów na terenie całego Egiptu. Pomimo braku agresji ze strony Koptów zostali oni bardzo brutalnie spacyfikowani przez władze państwowe. W wyniku ostrzału śmierć poniosło prawie 30 osób, a ponad 200 zostało rannych.

R1b92sINeNf8b

Na zdjęciu jest pożar świątyni. Za murem unosi się gęsty szary dym. Na pierwszym planie pod murem stoją ludzie.

Zamachy na Utøya i meczety w Christchurch

Niechlubnym symbolem prześladowań ze względu na wyznanie stały się ostatnimi czasy dwie osoby - Anders Breivik oraz Brenton Tarrant. Pierwszy z nich 22 lipca 2011 roku dokonał dwóch symultanicznych zamachów w Norwegii - detonacji bomby w centrum Oslo w pobliżu budynków rządowych oraz strzelaniny na wyspie Utøya. Łącznie zamachowiec odpowiada za śmierć 77 osób. Jego manifest pt. 2083 – A European Declaration of Independence zawierał hasła głoszące skrajną islamofobię,  m.in. konieczność deportacji muzułmanów z Europy. Brenton Tarrant z kolei dokonał zamachów 15 marca 2019 roku. Mężczyzna zabił z broni maszynowej 51 osób w Christchurch w Nowej Zelandii. Za cel obrał sobie modlących się w dwóch meczetach muzułmanów. Przed dokonaniem rzezi Tarrant napisał manifest głoszący rasistowskie hasło białej supremacji. Przyznał, że inspirował się zamachem dokonanym przez Andersa Breivika.

Trudny przypadek Rosji

Jako państwo do niedawna komunistyczne, Rosja sceptycznie odnosi się do różnych wyznań. Szczególną niechęcią obdarzani są w tym kraju świadkowie Jehowy, którzy w 2017 roku zostali uznani za członków organizacji ekstremistycznej. - Wytoczono im kilkadziesiąt procesów, a kilka tysięcy ludzi musiało zbiec z kraju. Co więcej, w rejonie Kaukazu bojownicy islamscy próbują doprowadzić do ustanowienia emiratu muzułmańskiego. Na tych terenach zagrożeni są tak katolicy, jak i wyznawcy prawosławia. Ze względu na ogromny obszar państwa, w Rosji spotkać można większość religii, których wyznawcy nie zawsze potrafią żyć ze sobą w zgodzie.

Dużym sukcesem w edukowaniu ludzi na temat problemu, jaki stanowią prześladowania religijne, było ustanowienie Międzynarodowego Dnia Upamiętniającego Ofiary Aktów Przemocy ze względu na Religię lub Wyznanie, który obchodzony jest 22 sierpnia.

Warto wspomnieć, że inicjatywa ustanowienia takiego dnia wyszła ze strony polskiej dyplomacji w 2018 roku. Nad tekstem rezolucji współpracowało wiele państw - nie tylko chrześcijańskich (m.in. Egipt, Irak, Kanada czy Jordania). Nad ostatecznym kształtem tekstu czuwało 88 państw członkowskich ONZ reprezentujących najróżniejsze kultury oraz wyznania.

Odtąd 22 sierpnia jest dniem uświadamiania ludzi o tym, że wolność religijna to jedno z podstawowych praw człowieka. W Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka istnieje bowiem zapis, że „każdy człowiek ma prawo wolności myśli, sumienia i wyznania; prawo to obejmuje swobodę zmiany wyznania lub wiary oraz swobodę głoszenia swego wyznania lub wiary bądź indywidualnie, bądź wespół z innymi ludźmi, publicznie i prywatnie, poprzez nauczanie, praktykowanie, uprawianie kultu i przestrzeganie obyczajów”.

Celem takiego działania ma być budowa wspólnoty opartej na dialogu, edukacja w zakresie różnych religii i kultur, pomoc ofiarom prześladowań ze względu na wyznanie oraz intensyfikacja działań zapobiegających represjom w przyszłości.

Wolność religii to jedno z podstawowych praw człowieka. Tam, gdzie jest ono gwałcone, działają rozmaite organizacje, których celem jest niesienie pomocy prawnej i wsparcia psychologicznego poszkodowanym, a także edukowania społeczeństwa w temacie pokojowego współistnienia wyznawców różnych religii. Oto wybrane organizacje:

Słownik