Pokrewieństwo organizmów ustala się na podstawie analizy sekwencji 16S rRNA − małej podjednostki rybosomowej. Nie można jej zastosować wobec wirusówwiruswirusów, ponieważ nie są one organizmami i nie posiadają rybosomów. Niemniej jednak istnieją hipotezy, że wirusy pochodzą od ich gospodarzy. Pokrewieństwa w grupach wirusów ustala się, badając sekwencje nukleotydowe ich genomów.

Wirusy są w stanie atakować komórki zarówno bakteryjne, jak i roślinne oraz zwierzęce. Wykazują wiele cech homologicznych, co skłania ku teorii, iż mają one wspólne pochodzenie.

Istnieją trzy podstawowe teorie pochodzenia wirusów:

Wśród naukowców wciąż nie ma zgodności, która teoria jest właściwa. Co więcej, w ostatnich latach powstały dwie inne teorie genezy wirusów:

R1X3jPWGcluXc

Film nawiązujący do treści materiału

Film nawiązujący do treści materiału

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1X3jPWGcluXc

Film nawiązujący do treści materiału

Ze względu na brak rybosomówrybosomrybosomów u wirusów do ich klasyfikacji i określenia stopnia pokrewieństwa nie można zastosować metody 16S rRNA. Z tego względu taksonomiataksonomiataksonomia wirusów nie odzwierciedla ich ewolucji i bazuje na kryteriach morfologicznych i biochemicznych, niemniej jednak, pokrewieństwo w obrębie danej grupy wirusów można badać, analizując sekwencje nukleotydowe całych ich genomów:

Powstałe na bazie kryteriów morfologicznych i biochemicznych grupy wirusów, zostały określone jako rodziny, rodzaje oraz gatunki. Na grafikach poniżej przedstawiono szczegółowy podział wirusów DNA oraz RNA − z przykładowymi rodzinami wirusów.

R1VumMhKM3yAD

Schemat przedstawia podział wirusów DNA. Podstawowym kryterium jest podział na DNA jednoniciowe oraz dwuniciowe. Wśród wirusów jednoniciowych występuje symetria ikosaderdalna. Są bezosłonkowe i ich DNA jest liniowe. Przykładami rodzin są parowirusy i cirkowirusy. Wirusy dwuniciowe możemy podzielić ze względu na budowę na takie o symetrii ikosaedralnej oraz budowie złożonej. Wirusy o budowie złożonej są zazwyczaj osłonkowe i posiadają liniowe DNA. Przykładem rodziny tego rodzaju są pokswirusy. Wirusy dwuniciowe o symetrii ikosaedralnej możemy podzielić na bezosłonkowe i osłonkowe. U wirusów bezosłonkowych występuje DNA liniowe, a przykładem rodziny są np. adenowirusy. Z kolei wirusy osłonowe możemy znowu podzielić na takie o DNA liniowym, na przykład poliomawirusy i papillomawirusy i DNA kolistym, na przykład herperwirusy i hepadnawirusy.

R1VdQRzORw3kr

Schemat przedstawia podział wirusów RNA ze względu na liczbę nici kwasu nukleinowego oraz obecność osłonki. Wirusy te możemy podzielić na jednoniciowe plus, jednoniciowe minus oraz dwuniciowe. Wirusy jednoniciowe możemy z kolei podzielić na osłonkowe, z których możemy wyróżnić takie o kształcie kapsydu ikosaedralnego np. togawirusy, flawiwirusy, retrowirusy oraz takie o kształcie kapsydu heliakalnego np. koronawirusy. Wirusy jednoniciowe plus mogą być również bezosłonkowe, o kształcie kapsydu ikosaedralnego. Takimi wirusami są np. pikornawirusy czy kaliciwirusy. Wirusy jednoniciowe RNA minus zazwyczaj posiadają osłonki i mają kształt kapsydu heliakalnego. Możemy do nich zaliczyć: rabdowirusy, paramyksowirusy, ortomoyksowirusy, bunyawirusy, arenawirusy czy filowirusy. Ostatnim typem wirusów RNA są wirusy dwuniciowe. Są one bezosłonkowe i mają kształt kapsydu ikosaedralnego. Przykładem są reowirusy.

Nazwy rodzin wirusów mają różnorodną etymologię. Mogą odnosić się np. do:

budowy wirusa

budowy wirusa

np. Picornaviridae − oznacza małe wirusy RNA (łac. pico − mały, RNA – kwas rybonukleinowy);

ROGbW25UgFFoX

Zdjęcie przedstawia ciemną, nieregularną strukturę. W jej środku można wyróżnić nierównomiernie rozłożone białe kręgi.

sposobu syntezy kwasu nukleinowego

sposobu syntezy kwasu nukleinowego

np. r*etroviridae* (łac. retro – wstecz); wirusy wykorzystujące do replikacji enzym − odwrotną transkryptazę;

RiHjYMTrIXaGQ

Zdjęcie przedstawia limfocyt w przybliżeniu mikroskopu. Na jego tle wyróżniają się drobne, kuliste struktury oznaczone kolorem zielonym, oraz duża struktura przypominająca ośmiornicę przyczepiona do limfocytu.

miejsc, w których po raz pierwszy zostały odkryte

miejsc, w których po raz pierwszy zostały odkryte

np. wirus Ebola − nazwa pochodzi od rzeki Ebola w Demokratycznej Republice Konga.

R8uZltZ6ZKJTi

Zdjęcie przedstawia wirusa o kulistej formie. Jego struktura przypomina splątane ze sobą cienkie nici.

Niektóre wirusy wykorzystują do replikacji enzym – odwrotną transkryptazę, np. retrowirusy, których genom stanowi jednoniciowy RNA (ssRNA) o dodatniej polarności. Odwrotna transkryptaza przepisuje jednoniciowe RNA na DNA, które zostaje wbudowane do DNA komórki gospodarza. Pozwala to na namnażanie potomnych wirusów przez aparat translacyjny komórki gospodarza.

R5ydJModkyBL2

Na grafice przedstawiony jest schemat wirusa HIV. Wirus ma okrągły kształt, osłonięty jest otoczką lipidową, w której zakotwiczone są proteiny MHC oraz struktury zbudowane z glikoprotein przezbłonowych (gp41) oraz glikoprotein dokujących (gp120). Wewnątrz wirusa tuż przy jego ścianie znajdują się proteiny matrix (p17). Wirus zawiera również okrągłą strukturę, w której znajdują się proteazy, peptydy oraz białka gospodarza. W centrum wirusa znajduje się kapsyd, wewnątrz którego obecny jest genom wirusa w postaci RNA otoczony nukleokapsydem. Do RNA przywiązane są cząsteczki integrazy oraz odwrotnej transkryptazy.

Słownik