Opisując działalność człowieka na obszarach wybrzeży, często mówimy o gospodarce morskiej. Próbując zdefiniować to pojęcie, natrafimy jednak na pewne trudności. Nie ma bowiem pełnej zgodności co do tego, co kryje się pod tym terminem. Najogólniej można przyjąć, że gospodarka morska to wszelkiego rodzaju działalności związane bezpośrednio lub pośrednio z morzem, począwszy od transportu poprzez rybołówstwo aż po badania i ochronę środowiska.

Na wykorzystanie potencjału płynącego z dostępu do morza wpływa wiele czynników, o których szczegółowo mowa w e‑materiale Możliwości rozwoju wykorzystania zasobów oceanów i mórzPrWkyKjQlMożliwości rozwoju wykorzystania zasobów oceanów i mórz. O tym, w jakim stopniu w kraju rozwija się gospodarka morska, decyduje między innymi długość linii brzegowej oraz wielkość akwenu, który można wyznaczyć zgodnie z Konwencją Narodów Zjednoczonych o prawie morza.

Obecnie Polska posiada 770 km linii brzegowej (wraz z Zalewem Wiślanym oraz Zalewem Szczecińskim). Powierzchnia wód wewnętrznych oraz terytorialnych należących do Polski to około 10 tys. kmIndeks górny 2². Do tego dochodzi jeszcze 22,5 tys. kmIndeks górny 2² wyłącznej strefy ekonomicznej.

RrkTPRWvy7Ewp

Na mapie polskiego wybrzeża zaznaczono morskie wody wewnętrzne - rejon Szczecina, Trójmiasta i Elbląga, morze terytorialne - pas morza najbliżej wybrzeża, graniczy on z pasem strefy przyległej, powyżej której jest wyłączna strefa ekonomiczna. Sięga ona we wschodniej części do wysokości Kłajpedy.

Aby w pełni móc wykorzystywać atuty nadmorskiego położenia w rozwoju handlowym, konieczna jest infrastruktura portowa. Na całej długości linii brzegowej, włącznie z Zalewem Szczecińskim oraz Wiślanym, zlokalizowanych jest ponad 30 portów morskich. Większość z nich to niewielkie obiekty, które mogą przyjmować jednostki o ograniczonej długości oraz zanurzeniu. Stanowią one przede wszystkim bazę dla floty rybackiej. Najważniejszą rolę dla transportu morskiego pełnią porty w Gdańsku, Gdyni oraz zespół portów Szczecin‑Świnoujście.

Każdego roku do polskich portów zawija około 20 tys. statków. W 2018 r. z ogólnej liczby statków transportowych najwięcej przypłynęło do portów w: Świnoujściu (28,2%), Gdyni (21,4%), Gdańsku (20,4%) oraz Szczecinie (14,0%). Polska flota statków do transportu towarowego jest niewielka, stanowi ją 96 jednostek służących głównie do przewozu ładunków suchych. Większość z nich zarejestrowana jest w krajach tzw. taniej banderytania banderataniej bandery. Najwięcej pływa pod banderą Bahamów, Cypru, Liberii czy Malty.

Wśród międzynarodowych obrotów ładunkowych 2/3 jest realizowanych w relacji z innymi państwami europejskimi, głównie z Rosją, Szwecją, Niemcami oraz Holandią. W polskich portach przeładowuje się przede wszystkim ładunki:

• masowe suche (w tym węgiel i koks, rudy i złom, fosforyty, zboże i pozostałe produkty rolnicze),

• masowe płynne (w tym ropę naftową i produkty ropopochodne),

• drobnicę – kontenery duże oraz pozostałe ładunki drobnicowe (w tym drewno, wyroby z żelaza i stali oraz małe kontenery).

Integralną częścią gospodarki morskiej jest produkcja statków. Przemysł stoczniowy był jednym z najważniejszych sektorów gospodarki Polski po II wojnie światowej. W szczytowym okresie rozwoju przypadającym na lata 70. i 80. XX wieku, największe stocznie w kraju zatrudniały po kilkanaście tysięcy osób i odgrywały ważną rolę w rozwoju gospodarczym Gdańska, Gdyni czy Szczecina. Niestety przemysł stoczniowy doświadczył potężnej recesji podczas transformacji gospodarczych w latach 90. Część zakładów zlikwidowano, inne poddano restrukturyzacji. Obecnie najwięcej zamówień realizują: Stocznia Remontowa Nauta w Gdyni oraz Gdańska Stocznia Remontowa. Cześć stoczni powiększyła ofertę produkcyjną, wykonując również wieże wiatrowe czy urządzenia przeładunkowe (suwnice, zwałowarki).

Transformacja gospodarcza przyniosła również pozytywne rezultaty. Powstały liczne firmy specjalizujące się w produkcji mniejszych jednostek pływających. Dynamicznie rozwijają się stocznie jachtowe, a Polska stała się liderem w Europie i na świecie w produkcji tego typu jednostek. Co roku z polskich stoczni wypływa ok. 22 tysięcy jachtów, z których 95% od razu trafia na eksport. W popularnym segmencie łodzi motorowych do 9 m z silnikami zaburtowymi z Polski pochodzi ponad 50% produkcji europejskiej, co daje nam miejsce lidera na kontynencie i drugą lokatę na świecie po USA.

RzsI4ozhPakrP

Zdjęcie przedstawia dwa duże statki stojące w stoczni. Za nimi są wysokie kominy, dźwigi i pagórek usypany z jakiegoś surowca.

R144r5anrMgaI

Zdjęcie przedstawia port z licznymi dźwigami. Przy porcie stoją statki.

RbnmLysTdS0fQ

Zdjęcie przedstawia dużą, białą, luksusową łódź motorową. Stoi w porcie.

Dostęp do Morza Bałtyckiego umożliwia również korzystanie z jego bogactw naturalnych. Zasoby przyrody ożywionej zostały omówione w e‑materiale pt. Zmiany wielkości i struktury połowów w PolscePbPiQAHgyZmiany wielkości i struktury połowów w Polsce. Wiadomo, że morza i oceany są zasobne również w złoża surowców. Przed wiekami Morze Bałtyckie słynęło z jantaru (bursztynu), po który wyprawiali się kupcy z południa Europy. Szlak handlowy, który wyznaczyli w czasach antycznych nazwano bursztynowym. Współcześnie bursztyn nie ma już tak dużej wartości handlowej - zastąpiły go inne surowce mineralne.

Od wielu lat prowadzone są badania geologiczne występowania surowców energetycznych na dnie Bałtyku. Najważniejszym surowcem wydobywanym obecnie przez Polskę jest ropa naftowa oraz gaz ziemny. Wydobywalne zasoby ropy oszacowano na prawie 7 mln ton (28% krajowych zasobów), a gazu ziemnego - na 560 mln mIndeks górny 3³.  Największe złoże, oznaczone jako B8, znajduje się około 60 km na północ od Przylądka Rozewie. Surowiec występuje na głębokości od 1,5 km do 3,5 km, a jego eksploatacja odbywa się z platform wiertniczych. Zajmująca się tym spółka Petrobaltic posiada aktualnie dwie platformy wiertnicze oraz trzy platformy eksploatacyjne, a także wielozadaniowe holowniki, statki dozorowe i ratownicze, zbiornikowiec oraz bazę lądową z nabrzeżem przeładunkowym. W 2018 r. wydobyto 192 tys. ton ropy naftowej i 23 mln mIndeks górny 3³ gazu ziemnego. Ten ostatni trafia obecnie podmorskim gazociągiem do elektrociepłowni Władysławowo, która wytwarza z niego energię cieplną dla miasta.

Z dna Bałtyku wydobywa się również surowce okruchowe. Dzięki prowadzonym pracom odkryto złoża wysokiej jakości piasków oraz żwirów na Ławicy Słupskiej, południowej Ławicy Środkowej oraz w Zatoce Koszalińskiej. Zasoby geologiczne w wymienionych miejscach są szacowane na 137 mln ton. Obecnie najwięcej surowca wydobywa się z południowej Ławicy Środkowej. W 2018 r. pozyskano stąd ponad 800 tys. ton surowców okruchowych, które pozbawione są zanieczyszczeń organicznych i cechują się jednorodnością, wytrzymałością oraz mrozoodpornością.  Ze względu na te waloru są wykorzystywany do produkcji betonu i mas bitumicznych. W takiej postaci znalazły zastosowanie podczas budowy głównych inwestycji w Trójmieście. Dzięki niemu powstały: tunel pod Martwą Wisłą, Pomorska Kolej Metropolitarna czy Obwodnica Południowa Gdańska, a także Europejskie Centrum Solidarności i Muzeum II Wojny Światowej.

RTW68a0h42yMT

Na zdjęciu są bursztyny. To nieregularne bryły o jasno- i ciemnożółtym kolorze. Miejscami są półprzezroczyste.

RYgrSuOSdQ17u

Na mapie północnej Polski zaznaczono rozmieszczenie złóż ropy naftowej i gazu ziemnego w polskiej części Morza Bałtyckiego. Ropa naftowa i gaz ziemny występują wzdłuż południowo‑wschodnich wybrzeży Bałtyku. Zaznaczono koncesje wydobywcze gazu ziemnego - na południowy zachód od Gotlandii, ropy naftowej - na północ od Łeby i na północ od Rozewia. Zaznaczono na mapie także koncesje poszukiwawczo‑rozpoznawcze oznaczone jako gaz południe, Łeba. Rozewie, Gotlandia, Sambia E oraz poszukiwawcze - Słupsk E, Słupsk W.

Rdf7YUVdppv1B

Na zdjęciu na pełnym morzu jest platforma wiertnicza. Jest zlokalizowana na stalowych podporach.

Jedną z najlepiej funkcjonujących dziedzin gospodarki morskiej jest turystyka, która w przeciwieństwie do wcześniej wymienionych działalności może rozwijać się w całym pasie wybrzeża. Nie wymaga też specjalnych inwestycji, stąd korzyści ekonomiczne płynące z turystyki mogą czerpać nawet najmniejsze miejscowości.

W pasie pobrzeża rozwija się głównie turystyka wypoczynkowa. Sezon trwa jednak zaledwie kilka miesięcy, a szczyt ruchu turystycznego przypada na lipiec i sierpień. Przebywa tu wówczas około 1/5 z ogółu wypoczywających w Polsce. Poza sezonem większy ruch turystyczny dotyczy głównie większych miast (Gdańsk, Gdynia) oraz miejscowości uzdrowiskowych. Do największych uzdrowisk nadbałtyckich należą: Kołobrzeg (34 obiekty sanatoryjne) oraz Świnoujście, w którym jest 17 sanatoriów. Cześć kuracjuszy wybiera również mniejsze ośrodki (Ustka, Sopot, Kamień Pomorski czy Dąbki). W zabiegach leczniczych stosowane są wody mineralne, głównie solanki oraz złoża borowinyborowinaborowiny, których używa się do okładów i kąpieli.

Wykorzystując swoją lokalizację, w wielu miejscowościach rozwija się również turystyka morska. Obejmuje ona rejsy przybrzeżne i pełnomorskie. Biała flotabiała flotaBiała flota stacjonuje głównie w miejscowościach nad Zatoką Gdańską (Gdańsk, Gdynia, Sopot, Hel) oraz popularnych miejscowościach wczasowych posiadających zaplecze portowe jak: Kołobrzeg, Świnoujście, Łeba czy Ustka. Dla osób preferujących aktywny wypoczynek przygotowana jest oferta sportów wodnych: żeglarstwa, turystyki podwodnej, windsurfinguwindsurfingwindsurfingu czy kitesurfingukitesurfingkitesurfingu.

Słownik