Arthur Schopenhauer i narodziny nowożytnego pesymizmu

R1NZU1ma3WBSi1

Ilustracja przedstawia starszego mężczyznę. Jego twarz jest pociągła, z wyraźnie widocznymi zmarszczkami na czole i twarzy. Mężczyzna ma szeroki nos, duże oczy i wysokie czoło. Jego włosy są półdługie, nieco potargane. Mężczyzna ma bokobrody. Ubrany jest w surdut, kamizelkę i koszulę ze stójką, pod szyją ma zawiązaną apaszkę.

Najważniejszym dziełem Schopenhauera, które początkowo przeszło bez żadnego echa, jest Świat jako wola i przedstawienie. Filozof wyszedł w nim od krytycznej analizy poglądów Immanuela Kanta. Kant głosił, że rzeczy samych w sobie, ich istoty – noumenunoumennoumenu, nie możemy poznać, gdyż poznając, konstruujemy przedmioty poznania, a zatem obcujemy tylko z fenomenami albo, jak je określił Schopenhauer, przedstawieniami. Zdaniem Schopenhauera Kant popełnił błąd polegający na tym, że skoncentrował się na percepcjipercepcjapercepcji, a zapomniał o introspekcjiintrospekcjaintrospekcji. My sami dla siebie nie jesteśmy przedstawieniami, ale rzeczami samymi w sobie, noumenami. Patrząc w głąb siebie, introspekcyjnie, doświadczamy życia rzeczy samej w sobie. Czyli czego doświadczamy? Czym jest nasze życie wewnętrzne? To pragnienia, dążenia, aspiracje, obawy, nadzieje itd. Schopenhauer streścił to wszystko w jednym słowie: wola. Patrząc na zewnątrz, widzimy przedstawienia, konstrukcje, a wewnątrz – doświadczamy życia woli. Schopenhauer wyciągnął stąd wniosek, że świat to wola, która we wszystkim, pod różnymi postaciami, prze ślepo naprzód. Efektem tego parcia jest cierpienie. Szczęście, przyjemność płyną z zaspokojenia pragnień. Woli, która jest istotą świata, nie można zaspokoić: ciągle będzie w nas odżywać, zalewać nas falą nowych pragnień i aspiracji. Jesteśmy skazani na cierpienie i niespełnienie. Jedyne wyjście Schopenhauer widział w kontemplacjikontemplacjakontemplacji estetycznej (zwłaszcza muzycznej) i filozoficznej. W akcie kontemplacji nasza wola zwraca się niejako przeciwko sobie samej i tak doznajemy uwolnienia od niej. Poglądy Schopenhauera, jego pojęcie irracjonalnej woli oraz głęboki pesymizm (tj. uznanie, że jesteśmy skazani na cierpienie przez samą naturę rzeczywistości) zainspirowały rzesze filozofów i literatów; w Polsce przede wszystkim w okresie Młodej Polski.

Słownik