System polityczny Rzeczypospolitej Polskiej

Do 1989 roku Polska była krajem niedemokratycznym. Władzę – w warunkach monopolu politycznego – sprawowała partia komunistyczna. Pod koniec lat 80. zapoczątkowany został jednak proces transformacji ustrojowej. Obrady Okrągłego Stołu z udziałem przedstawicieli komunistycznych władz oraz reprezentantów opozycyjnej Solidarności zakończyły się zawarciem kompromisu politycznego, dzięki czemu w 1989 roku odbyły się częściowo wolne wybory parlamentarne. Wyłoniony wówczas sejm przeprowadził szereg reform, skutkujących powstaniem w Polsce ustroju demokratycznego. Ukoronowaniem procesu transformacji ustrojowej było przyjęcie nowej konstytucjikonstytucjakonstytucji. Została ona uchwalona przez Zgromadzenie NarodoweZgromadzenie NarodoweZgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 roku. Po zatwierdzeniu jej przez obywateli w referendum weszła w życie 17 października tego samego roku.

Rzeczpospolita Polska jest republiką parlamentarną z obowiązującą zasadą suwerenności narodu, który poprzez swoich reprezentantów sprawuje władzę.

Trójpodział władzy w Polsce

W myśl postanowień Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej władza podzielona jest na władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Są one wobec siebie równoważne, co pozwala uniknąć sytuacji podporządkowania jednej władzy przez drugą.

Władzę ustawodawczą sprawuje Sejm i Senat RP.
Władzę wykonawczą ma Prezydent RP i Rada Ministrów.
Władzę sądowniczą sprawują sądy i trybunały.

Władza ustawodawcza

Władzę ustawodawczą w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuje dwuizbowy parlament składający się z sejmu i senatu.

Sejmu RP składa się z 460 posłów wybieranych na podstawie pięcioprzymiotnikowego prawa wyborczego:

Senat RP składa się ze 100 senatorów wybieranych w wyborach:

• powszechnych,

• bezpośrednich,

• poprzez tajne głosowanie.

Kadencja obu izb jest ze sobą połączona, co oznacza, że rozpoczyna się i kończy zawsze w tym samym momencie. Początek kadencji to zebranie się izby poselskiej na pierwsze posiedzenie, zakończenie zaś następuje w dniu poprzedzającym zebranie się sejmu następnej kadencji na pierwsze posiedzenie. Należy tu zaznaczyć, że skrócenie kadencji sejmu oznacza też skrócenie kadencji senatu.

Władza wykonawcza – Prezydent RP

Władza wykonawcza zgodnie z Konstytucją RP spoczywa w ręku Prezydenta RP i Rady Ministrów z premierem na czele. Ten dualizm władzy wykonawczej jest charakterystyczny dla systemu parlamentarno‑gabinetowego.

W Rzeczypospolitej Polskiej prezydent jest najwyższym przedstawicielem państwa wybieranym w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i większościowych przez tajne głosowanie na pięcioletnią kadencję z możliwością jednokrotnej reelekcji.

Prezydent RP za swoją działalność ponosi odpowiedzialność wyłącznie konstytucyjną, jest zwolniony z odpowiedzialności politycznej, którą przeniesiono na Prezesa Rady Ministrów. Premier, dokonując kontrasygnaty na aktach prawnych Prezydenta RP, przejmuje odpowiedzialność polityczną za dany akt.

Władza wykonawcza – Rada Ministrów

Rada Ministrów, nazywana potocznie rządem, to kolegialny organ władzy wykonawczej, który prowadzi politykę państwa oraz kieruje administracją rządową. Powoływana jest przez Prezydenta RP, ale – aby mogła funkcjonować – musi cieszyć się poparciem sejmu. Konstytucja przewiduje tzw. procedurę trzech kroków w tworzeniu rządu. Prezydent wskazuje kandydata na premiera, a następnie powołuje Radę Ministrów – w składzie przez niego zaproponowanym. Jeśli jednak sejm nie udzieli jej wotum zaufania, rząd jest odwoływany. W takiej sytuacji sam sejm może wskazać prezydentowi skład rządu, który głowa państwa musi wówczas powołać. W obu przypadkach (wotum zaufania w pierwszym kroku oraz wybór składu rządu w drugim kroku) sejm decyduje bezwzględną większością głosów. Jeśli sejm nie zdoła wybrać rządu, inicjatywa wraca do prezydenta. Powołuje on (w trzecim kroku) Radę Ministrów, której zatwierdzenie wymaga w sejmie już tylko zwykłej większości głosów. W przypadku nieuzyskania jej, prezydent skraca kadencję sejmu i zarządza nowe wybory.

Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów, wiceprezesów Rady Ministrów oraz ministrów i przewodniczących określonych w ustawach komitetów.

Rada Ministrów swoje działanie opiera na:

• kolegialności działań,

• zasadzie, że pracami Rady Ministrów kieruje Prezes Rady Ministrów,

• zasadzie, że Prezes Rady Ministrów reprezentuje Radę Ministrów.

Władza sądownicza

W Rzeczypospolitej Polskiej władzę sądowniczą sprawują sądy i trybunały.

Słownik