Oddziaływania antagonistyczneoddziaływania antagonistyczneOddziaływania antagonistyczne to zależności między dwoma organizmami, najczęściej należącymi do różnych gatunków, z których co najmniej jeden ponosi straty. Do takich interakcji zalicza się: drapieżnictwo, roślinożerność, pasożytnictwo, konkurencję, allelopatię i amensalizm.

Drapieżnictwo to rodzaj oddziaływania antagonistycznego, w którym drapieżnikdrapieżnikdrapieżnik aktywnie poluje na ofiaręofiaraofiarę, zabija ją i zjada. Organizmem odnoszącym korzyści jest drapieżnik, natomiast ofiara to organizm ponoszący straty. Poprzez swoje działanie drapieżnik dokonuje selekcji – wśród potencjalnych ofiar dochodzi do wyeliminowania osobników najsłabszych, np. młodych, starych, chorych lub okaleczonych. W środowisku pozostają osobniki najlepiej przystosowane do życia, a ich przestrzeń życiowa i dostęp do zasobów środowiska się zwiększają. Ponadto mniejsza liczebność populacji ofiary jednego gatunku sprawia, że w środowisku dostępna jest większa ilość pokarmu dla populacji ofiary drugiego gatunku. Zatem drapieżniki pełnią funkcję regulacyjną, zmniejszając napięcia powstające na skutek konkurencji wewnątrzgatunkowej i międzygatunkowej.

R1I1uKEsECrDR

Arthrobotrys oligosporus to gatunek drapieżnego grzyba, należącego do workowców (Ascomycota). Część strzępek jego grzybni tworzy sieć łowną zbudowaną z kilku zamkniętych pętli. Gdy poruszający się w glebie nicień nieopatrznie wpełźnie do wnętrza pętli, wtedy komórki, które ją budują, natychmiast pęcznieją, w wyniku czego pętla się zaciska i nicień ginie. Strzępki grzyba wrastają do ciała upolowanej ofiary i trawią ją od wewnątrz.

Więcej informacji na temat drapieżnictwa znajdziesz w e‑materiałach:

• Biotyczne czynniki środowiska oddziałujące na organizmPYtGDJJubBiotyczne czynniki środowiska oddziałujące na organizm;

• Drapieżnictwo – przystosowania drapieżników i strategie obronne ofiar;

• Jak przechytrzyć drapieżnika?P11qfJ9yaJak przechytrzyć drapieżnika?;

• Regulacja liczebności w układzie drapieżnik–ofiaraP1AalvmOSRegulacja liczebności w układzie drapieżnik–ofiara.

Roślinożerność to rodzaj oddziaływania antagonistycznego, w którym roślinożercaroślinożercaroślinożerca zjada zazwyczaj tylko część rośliny. Organizmem odnoszącym korzyści jest roślinożerca, natomiast roślina to organizm ponoszący straty. Uszkodzone rośliny najczęściej mają możliwość dalszego wzrostu, jednak osłabione mogą przegrać konkurencję z innymi roślinami lub stać się celem ataku ze strony pasożytów. Bardzo rzadko, w czasie masowego pojawienia się roślinożerców, może dojść do całkowitego wyniszczenia populacji roślin.

R11mU4ZhWKIhc

Aphis glycines to gatunek mszycy żerujący na soi warzywnej (Glycine max). Mszyce (Aphidomorpha) to roślinożerne owady, które pobierają z rośliny sok floemowy za pomocą kłująco‑ssącego aparatu gębowego.

Więcej informacji na temat roślinożerności znajdziesz w e‑materiałach:

• Biotyczne czynniki środowiska oddziałujące na organizmPYtGDJJubBiotyczne czynniki środowiska oddziałujące na organizm;

• Roślinożerność – przystosowania roślinożerców i mechanizmy obronne roślin;

• Nie dam się zjeśćPmEsW4sMlNie dam się zjeść.

Pasożytnictwo to rodzaj oddziaływania antagonistycznego, w którym pasożytpasożytpasożyt pobiera substancje odżywcze od żywicielażywicielżywiciela i często wykorzystuje go również jako środowisko życia. Organizmem odnoszącym korzyści jest pasożyt, natomiast żywiciel to organizm ponoszący straty. Zazwyczaj pasożyt nie doprowadza do śmierci żywiciela. Jednak jego obecność osłabia gospodarza, który staje się łatwiejszym celem dla drapieżnika lub przegrywa konkurencję z innymi organizmami.

RiUCAwwz5v032

Zaraza żółta (Orobanche flava) wśród dużych i zielonych liści rośliny żywicielskiej. Zaraza żółta to roślina pasożytnicza, wykształcająca bezzieleniowy nadziemny pęd w okresie kwitnienia i owocowania. Liście mają postać niewielkich, silnie zredukowanych łusek i są pozbawione chlorofilu. Roślina za pomocą korzeni ssawkowych pobiera od rośliny żywicielskiej substancje odżywcze, wodę i sole mineralne.

Więcej informacji na temat pasożytnictwa znajdziesz w e‑materiałach:

• Biotyczne czynniki środowiska oddziałujące na organizmPYtGDJJubBiotyczne czynniki środowiska oddziałujące na organizm;

• Pasożytnictwo – przystosowania pasożytów i strategie obronne żywicieli;

• Komensalizm czy pasożytnictwo?.

Konkurencja to rodzaj oddziaływania antagonistycznego, w którym dwa organizmy – należące do tego samego lub różnych gatunków – konkurują ze sobą o zasoby środowiska. Oznacza to, że nisze ekologicznenisza ekologicznanisze ekologiczne obu konkurujących ze sobą organizmów całkowicie lub częściowo się pokrywają. Konkurencja między roślinami dotyczy dostępu do: światła, wody, soli mineralnych, przestrzeni do życia. Zwierzęta konkurują ze sobą o: wodę, pokarm, miejsce i partnera do rozrodu, pozycję w hierarchii stada.

R17Tak33KgykX

Ilustracja

Więcej informacji na temat konkurencji znajdziesz w e‑materiałach:

• Biotyczne czynniki środowiska oddziałujące na organizmPYtGDJJubBiotyczne czynniki środowiska oddziałujące na organizm;

• Konkurencja wewnątrzgatunkowa i międzygatunkowa – charakterystyka i znaczenie biologicznePCuj0LBufKonkurencja wewnątrzgatunkowa i międzygatunkowa – charakterystyka i znaczenie biologiczne;

• Konkurencyjne wypieranie gatunkówPAIsLaK5JKonkurencyjne wypieranie gatunków.

Allelopatia to rodzaj oddziaływania antagonistycznego, w którym jeden organizm wydziela do otoczenia substancje allelopatyczne, ograniczające lub hamujące wzrost i rozwój drugiego organizmu. Organizm wydzielający allelopatinyallelopatinyallelopatiny odnosi korzyści, ponieważ poprzez ograniczenie występowania drugiego organizmu uzyskuje dostęp do większych zasobów środowiska. Organizm wrażliwy na allelopatiny ponosi stratę, ponieważ obecność związków chemicznych w środowisku ogranicza jego występowanie.

Substancje allelopatyczne to związki chemiczne będące metabolitami wtórnymi produkowanymi przez mikroorganizmy i rośliny wyższe. Pod względem chemicznym allelopatiny są różnego rodzaju związkami, takimi jak: cyjanowodór, amoniak, kwasy organiczne, antybiotyki, alkaloidy, garbniki, glikozydy, terpeny, chinony czy flawonoidy.

R15NpeDWCYePa

Grzyb z rodzaju pędzlak (Penicillium) wydziela do środowiska zewnętrznego związek chemiczny będący antybiotykiem, tzw. penicylinę, która hamuje wzrost bakterii znajdujących się w bezpośrednim otoczeniu grzybni. Działanie allelopatyczne penicyliny opiera się na zahamowaniu procesu syntezy mureiny, głównego składnika budującego ściany komórkowe komórek bakterii występujących w pobliżu grzybni pędzlaka.

R113yD1h1wsat

Sorgo cukrowe (Sorghum bicolor) wydziela do gleby związek chemiczny będący chinonen tzw. sorgoleon, który ogranicza lub hamuje wzrost i rozwój chwastów w uprawach rolnych. Działanie allelopatyczne sorgoleonu opiera się na ograniczeniu intensywności procesu fotosyntezy i oddychania komórkowego, syntezy karotenoidów oraz liczby podziałów komórkowych w stożku wzrostu korzenia u roślin rosnących w pobliżu sorgo.

Amensalizm to rodzaj oddziaływania antagonistycznego, w którym jeden organizm, realizując swoje czynności życiowe, wpływa niekorzystnie na funkcjonowanie drugiego organizmu, ponoszącego straty. Interakcja jest jednostronna, ponieważ obecność drugiego organizmu jest obojętna dla organizmu pierwszego, który w tej zależności ani nie odnosi korzyści, ani nie ponosi strat. Jednak zmiana warunków środowiska, wynikająca z pełnienia funkcji życiowych amensala, sprawia, że funkcjonowanie innych organizmów jest utrudnione lub niemożliwe.

R132k9NJxa9wK

Fitoplankton to zazwyczaj mikroskopijnej wielkości organizmy zaliczane do – sinic, protistów roślinopodobnych i roślin – unoszące się w toni wodnej. Wzrost żyzności wody, spowodowany nagromadzeniem znacznych ilości azotanów i fosforanów, prowadzi do masowego rozwoju fitoplanktonu. Wówczas na powierzchni zbiornika i w toni wodnej dochodzi do tzw. zakwitu wody. Obecność dużej biomasy fitoplanktonu, ogranicza dostęp światła słonecznego do głębszych warstw wody, w wyniku czego dochodzi do zahamowania fotosyntezy roślin wodnych, które z czasem obumierają. Gromadząca się martwa materia ulega rozkładowi przy udziale grzybów i bakterii. Nasilające się procesy rozkładu martwej materii prowadzą do obniżenia zawartości tlenu w wodzie, co w konsekwencji prowadzi do deficytu tlenowego i śmierci organizmów wodnych, np. ryb.

R19FDw5yUIYSe

Dzik euroazjatycki (Sus scrofa) poszukuje pożywienia ryjąc i przekopując ziemię, w której poszukuje żołędzi, bulw i kłączy roślin, grzybów, dżdżownic, owadów i gryzoni. Teren zryty przez dzika to tzw. buchtowisko. Środowisko i warunki życia po żerowaniu dzików uległy znacznym zmianom, zatem organizmy które wcześniej występowały na tym terenie poniosły straty.

Słownik