Komedia polityczna

Komedia polityczna jest odmianą komedii satyrycznej. Jej autor nie tylko ośmiesza współczesne mu zjawiska społeczne, polityczne stronnictwa, idee czy poglądy, ale też krytykuje funkcjonowanie instytucji państwowych, sposoby sprawowania władzy czy wykorzystywanie jej do celów prywatnych, a więc zakłócających efektywneefektywnyefektywne funkcjonowanie państwa. Satyryczne akcentowanie w komedii politycznej spraw związanych na przykład z moralnością określonych środowisk, ich kulturą, modą czy modelem życia zbliża tę odmianę komedii do komedii obyczajowej.

RMn6CAGTZZzgb1

Zdjęcie przedstawia rzeźbę głowy mężczyzny w sile wieku. Postać ma owalną twarz, którą ukazuje w całości. Mężczyzna ma lekko zmarszczone czoło i głęboko osadzone oczy. Jego nos jest duży. Mężczyzna ma gęstą i falującą brodę oraz gęste, krótkie włosy.

Elementy komedii politycznej odnajdziemy już w dramacie antycznym, czego przykładem jest Lizystrata, utwór napisany w 411 r. p.n.e. przez greckiego komediopisarza Arystofanesa (ok. 446–385 p.n.e.). Utwór podejmuje problematykę antymilitarną, a jego głównym tematem jest zażegnanie konfliktu zbrojnego.

O autorze

R1bXSyWzpQqLw1

Obraz przedstawia tęgiego, dojrzałego mężczyznę. Jego twarz jest okrągła, pulchna, ukazana w całości. Ma czoło wysokie i zmarszczone oraz znaczną łysinę. Brwi mężczyzny są ciemne, a oczy lekko opuchnięte. Patrzy na nas. Jego nos jest spiczasty, policzki zarumienione, a usta wydatne. Po bokach twarzy ma dłuższe, proste włosy. Mężczyzna jest ubrany w płaszcz i białą koszulę z apaszką. Postać siedzi. Dłonie splecione trzyma na kolanach.

Julian Ursyn Niemcewicz (1758–1841) był poetą, prozaikiem, dramatopisarzem i tłumaczem, ale też politykiem związanym z obozem Czartoryskich i zwolennikiem zmian zmierzających do usprawnienia funkcjonowania kraju. Po ukończeniu Korpusu Kadetów, w 1777 roku został adiutantem dowódcy wojsk litewskich Adama Kazimierza Czartoryskiego, któremu towarzyszył w licznych podróżach. Jako poseł Sejmu Wielkiego (1788–1792) brał w nim czynny udział, zabierając ponad 140 razy głos w aktualnie toczących się dyskusjach, m.in. w sprawie poparcia działalności Komisji Edukacji Narodowej, przeciwko funkcjonowaniu Radzie Nieustającej czy na temat praw obywatelskich chłopów. 30 sierpnia 1789 roku przedstawił Uniwersał dla narodu, będący w istocie nawoływaniem do przyjęcia ważnego dla funkcjonowania kraju rozwiązania regulującego sukcesję tronu, której był zwolennikiem i w której upatrywał potęgę Rzeczypospolitej. Uczestniczył w pracach nad projektem Konstytucji 3 maja, uchwalonej w 1791 roku. W tym czasie współpracował też z Komisją Edukacji Narodowej oraz pełnił funkcję redaktora „Gazety Narodowej i Obcej” (1791–1792). Z tego okresu pochodzą bajki polityczne (np. Gmach podupadły, Okręt czy Sowa, zięba i krogulec), w których w sposób moralizatorski ujmował Niemcewicz pożyteczność patriotycznych zachowań oraz ganił szkodliwość postępowań destabilizujących funkcjonowanie państwa. Po zwycięstwie Targowicy przebywał na emigracji w Lipsku, potem w Wiedniu i we Włoszech, gdzie uczestniczył w przygotowaniach do powstania. Po powrocie do kraju w 1794 roku wziął udział w insurekcji kościuszkowskiej, podczas której został ranny i wzięty do niewoli. Zwolniony w 1796 roku, wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Do kraju powrócił w 1807 roku. Należał do Towarzystwa Przyjaciół Nauk, został pierwszym prezesem Dyrekcji Rządowej Teatru Narodowego.

Niemcewicz był zwolennikiem legalizmu. W czasie powstania listopadowego w 1830 roku wyjechał do Londynu w misji dyplomatycznej, a od 1833 roku pozostawał w Paryżu, gdzie był związany ze stronnictwem Adama Jerzego Czartoryskiego. 

Został pochowany na cmentarzu w Montmorency. 

Geneza utworu

Powstanie Powrotu posła jest ściśle związane z burzliwymi posiedzeniami Sejmu Wielkiego, zwanego także od długości trwania obrad Sejmem Czteroletnim (1788–1792). Julian Ursyn Niemcewicz był posłem na ten sejm. Opowiadał się za wprowadzeniem reform, mających usprawnić administracyjne funkcjonowanie państwa. Dwie z tych zmian wywołały żywą dyskusję nie tylko wśród obradujących – zniesienie liberum vetoliberum vetoliberum veto (co znaczy – wolny sprzeciw), czyli źródła wolności szlacheckiej, uznawanej powszechnie za przejaw anarchii, oraz wprowadzenie sukcesji tronu, a więc pozbawienia możliwości osadzenia na tronie osób popieranych m.in. przez obce mocarstwa.

W atmosferze takich polemik Niemcewicz pisał w czwartym kwartale 1790 roku Powrót posła, prezentując na bieżąco jego fragmenty w salonach ówczesnej Warszawy, m.in. Anny Szaniawskiej. Komedia jest literackim przejawem wspierania przez pisarza reform, które miała wprowadzać ustawa zasadnicza, ale także charakterystyką momentu dziejowego, opisem atmosfery ścierania się poglądów tradycyjnych, konserwatywnych, sarmackich z nowoczesnymi, modernizującymi i w prekursorski sposób stawiającymi na plan pierwszy dobro, suwerenność i podmiotowość narodu.

Premiera teatralna sztuki, pod tytułem Powrót syna do domu, odbyła się 15 stycznia 1791 roku w Warszawie na scenie narodowej. Sztuka cieszyła się dużym zainteresowaniem i stała się pretekstem do licznym komentarzy, dyskusji oraz wystąpień politycznych. Trzy dni po premierze kaliski poseł na sejm reprezentujący poglądy konserwatystów szlacheckich, Jan Suchorzewski, oskarżył na obradach plenarnych autora sztuki m.in. o drwinę z przysięgi królewskiej oraz wyśmiewanie prawa wolnej elekcji, uznawanej przez zwolenników reform za kwintesencję sarmatyzmu. Oskarżenie to zostało skomentowane śmiechem posłów i stało się poniekąd zachętą do obejrzenia sztuki. Sportretowane w niej postawy ideowe były też przedmiotem domysłów identyfikujących postać komedii z osobami rzeczywistymi. Społeczeństwo ówczesnej Warszawy prześcigało się w hipotezach deszyfrujących poszczególnych bohaterów, dopatrując się na przykład w Staroście Gadulskim portretu Mikołaja Piaskowskiego, przeciwnika reform, zagorzałego zwolennika wolnej elekcji. 

Słownik