Przez ostatnie kilkadziesiąt lat nastąpił znaczący rozwój nauk geograficznych. Wiąże się on z postępem technologicznym, rozwojem nauki, technik cyfrowych czy informacyjnych. Możliwości badania, rejestru wyników badań oraz ich analizy czy selekcji pozwoliły na kolejne odkrycia, wnioski dotyczące zależności poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego Ziemi oraz ich wpływu na życie i działalność człowieka. Również wydarzenia społeczne, polityczne czy gospodarcze, za którymi stoi człowiek, wywierają ogromy wpływ na środowisko przyrodnicze na Ziemi.

Do zbierania danych o każdym zjawisku, wpływie i poszczególnych elementach stanowiących przedmiot badań geograficznych stosuje się odmienne metody badań i wykorzystuje się różne źródła wiedzy geograficznej. Na przykład meteorolodzy klimatolodzy dokonują pomiarów terenowych, których dane gromadzą i przetwarzają komputerowo. Wyniki zapisywane są w bazach danych. Jednym z najpotężniejszych zasobów wiedzy, a jednocześnie medium, jest internet. Umożliwia on łatwy i szybki dostęp do ogromnych zasobów danych w tym instytucji rządowych czy naukowych.

RSvY5hfpevmmf1

Na zdjęciu wiatromierz. Na pionowej osi obrotu umieszczony jest krzyżak. Na jego ramionach znajdują się półkuliste czasze.

Źródła wiedzy geograficznej odpowiadają zatem stosowanej metodzie badań. W literaturze fachowej obowiązuje podział na metody bezpośrednie inaczej zwane terenowymi oraz metody pośrednie określane również jako kameralne.

Metody bezpośrednie polegają na bezpośrednim zbieraniu danych np. poprzez pomiar, obserwację, monitoring, wywiad czy ankietę. ObserwacjaobserwacjaObserwacja polega na regularnym spostrzeganiu zjawisk. Często wymaga przygotowania odpowiednich warunków, np. rejestrowania, notowania i stawiania hipotez. Obecnie możemy dokonywać obserwacji, nie tylko przebywając na Ziemi. Mamy do dyspozycji zdjęcia lotnicze czy satelitarne. Kolejne źródło wiedzy to pomiar.pomiarpomiar. Przy opisie pogody można mierzyć siłę wiatru, wahania temperatury, długości dnia między wschodem i zachodem Słońca, jak również odległości w terenie. Na przykład geomorfolodzy, geolodzy czy gleboznawcy, aby pozyskać potrzebne im informacje, wyruszają na wyprawy badawcze, gdzie dokonują odwiertów i pomiarów geodezyjnych. Badają w ten sposób strukturę gruntu, skład chemiczny lodu czy wody. Dzięki takim danym możemy lepiej zrozumieć procesy i zjawiska zachodzące w przyrodzie oraz ich złożoność.

W ramach metod bezpośrednich często korzystamy z monitoringu np. za pomocą różnych aplikacji sprawdzamy i oceniamy stopień zanieczyszczenia powietrza lub przemieszczanie się sinic na Bałtyku podczas wakacji. Z kolei wywiad, ankieta czy kwestionariusz pozwalają na zebranie wiadomości np. na temat jakości życia mieszkańców, ich stanowiska na temat praw zwierząt czy ekologii, dokonać spisu powszechnego.

Drugim sposobem zdobywania wiedzy geograficznej jest korzystanie z różnych źródeł pośrednich. Metody pośrednie, zwane również kameralnymi, opierają się na czerpaniu wiedzy geograficznej z różnych udostępnionych źródeł informacji i danych. Jednym z nich jest literatura geograficzna jak książki, czasopisma np. popularno‑naukowe, mapy różnego rodzaju np. turystyczne, komunikacyjne. Ale nie tylko. W ostatnich latach najpopularniejszym i rozpowszechnionym źródłem informacji jest internet. Dzięki niemu mamy dostęp do niezliczonych źródeł opisu, zdjęć i map. W internecie można publikować również własne opracowania. Kolejnym ogromnym zasobem informacji jest gpsGPS (Global Positioning System), czyli system nawigacji satelitarnej, który obejmuje swym zasięgiem całą Ziemię. Umożliwia on określenie długości i szerokości geograficznej, a także wysokość każdego punktu na świecie.

Szczególnym źródłem będzie system informacji geograficznej, czyli GIS (ang. Geographical Information System) służący do gromadzenia, przestawiania i analizowania dowolnych danych o Ziemi lub jej fragmencie. Jest to niezwykle ciekawy sposób graficznego przedstawiania wiadomości. Metoda pośrednia korzysta również z danych statystycznych, które porządkuje się często tabelarycznie w zestawieniach danych statystycznych. Analizie danych geograficznych podlegają również rysunki, fotografie i modele pozwalające bardziej plastycznie lub wizualnie przyswoić wiedzę o świecie. Nie można zapomnieć również o multimedialnych źródłach jak konkretne programy edukacyjne czy filmy popularno‑naukowe.

Słowniczek