Czym jest norma językowa?

Encyklopedia wiedzy o języku polskim definiuje normę językową jako:

Dodać należy, że istotna jest prostota stylu, bez zbędnych przenośni, słownictwa pseudonaukowego czy pseudowytwornego, kunsztownych metafor itp.

Językoznawcy wyróżniają dwie normy językowe, tj. wzorcową (oficjalną) i potoczną (użytkową).

Norma wzorcowa (staranna) obejmuje elementy językowe akceptowane przez większość wykształconych użytkowników języka, uzasadnione jego historią, tradycją i regułami gramatycznymi.

Norma wzorcowa to inaczej norma wysoka, co oznacza, że osoby, które chcą jej przestrzegać powinny dostosowywać się do ściśle określonych zasad, rezygnując z dopuszczalnych np. w normie użytkowej wariantów. Jej stosowanie jest niezależne od regionu czy środowiska (dopuszczalne jest zróżnicowanie regionalne przede wszystkim w fonetyce).

Norma użytkowa (potoczna regionalna, potoczna ogólna) to wyrazy, formy używane w komunikatach nieoficjalnych, swobodnych.

Poprawność językowa

Poprawność językowapoprawność językowaPoprawność językowa zależy od zgodności środków językowych z daną normą językową. Czynniki, które oceniamy pod względem poprawności językowej to głównie:

Moda językowa

Do ubożenia stylistycznego wypowiedzi przyczyniają się wyrazy modne.
Dla przykładu, czasownik artykułować używa się zamiast wyrażać, przedstawiać, opisywać. Często słyszy się sformułowanie typu: w ramach, w temacie, także wyrazy obce o charakterze naukowym, np. adekwatny, generalny, spektrum. Typowe dla języka młodzieży są kolokwializmy: cool, spoko, wow.

Mirosław Bańko wskazuje, że skutkiem mody językowej jest modyfikowanie utartych związków wyrazowych. Dla przykładu, zamiast w znacznej mierze słyszy się w szerszej mierze lub w poważnej mierze.

W języku polskim używa się też wielu zapożyczeń. Jeśli zostały przyswojone, językoznawcy proponują nie szukać rodzimych odpowiedników. Dotyczy to głównie nazw stosowanych w medycynie lub pracach naukowych. Natomiast w tekstach niespecjalistycznych zasadne jest używanie znanych odpowiedników polskich.

W terminologii naukowej i technicznej często stosowane są hybrydy, czyli wyrazy złożone z cząstek różnojęzycznych (rodzimych i obcych), np. kompletacja – lepiej: kompletowanie, demaskacja – lepiej: demaskowanie.

Nieraz używane są też wyrazy żartobliwe, np. urzędomania, krępacja.

Szczególnym rodzajem zapożyczeń są kalki (repliki). Nieraz są to dosłowne tłumaczenia obcych słów za pomocą rodzimego odpowiednika, używanego już wcześniej w innym znaczeniu. Kalką jest np. czasownik definiować jako synonim słowa określać.

Słownik